Odzyskana pamięć wody
Kiedy córka syreny
zamyka się w łazience i
szoruje zęby grubą szczoteczką
i sodą kuchenną,
ma czasem wrażenie, że łazienka
napełnia się wodą.
Woda wzbiera u jej stóp i kostek,
podnosi się coraz wyżej
do ud, bioder i pasa.
Ani się nie obejrzy,
a woda sięga jej pod pachy.
Schyla się, by podnieść
ręcznik, ścierkę, inne drobne rzeczy,
już całkiem mokre.
Wyglądają jak glony,
jak pasma wodorostów,
zwane syrenim włosiem albo lisią kitą.
Ale woda szybko się cofa
i w jednej chwili
łazienka jest znowu sucha.
Uczuciom syreny towarzyszy
koszmarne napięcie.
Pod koniec dnia już nie ma nic,
do czego mogłaby je porównać.
Brak jej odpowiedniego słownika.
Na cotygodniowej terapii
ma zbyt wiele innych problemów,
by opisać to niecodzienne zjawisko
i opowiadać o nim składnie
swojemu terapeucie.
Brak jej terminologii,
brak punktów odniesienia,
brak słów, które określiłyby trafnie,
czym jest woda.
„Taki płyn przezroczysty”, mówi, bardzo się starając.
„Jasne”, odpowiada terapeuta, „Jasne, mów dalej”.
Kusi ją, namawia do słowotwórstwa.
Próbuje więc raz jeszcze.
„Przypływ”, chce rzecz nazwać,
szperając wzrokiem nieufnie wśród słów.
„Lśniąca powłoka. Mokrość. Coś bardzo wilgotnego”.
An Mhurúch san Ospidéal
Dhúisigh sí
agus ní raibh a heireaball éisc ann
níos mó
ach istigh sa leaba léi
bhí an dá rud fada fuar seo.
Ba dhóigh leat gur gaid mhara iad
nó slaimicí feola.
‘Mar mhagadh atá siad
ní foláir,
Oíche na Coda Móire.
Tá leath na foirne as a meabhair
le deoch
is an leath eile acu
róthugtha do jokeanna.
Mar sin féin is leor an méid seo,’
is do chaith sí an dá rud
amach as an seomra.
Ach seo í an chuid
ná tuigeann sí –
conas a thit sí féin ina ndiaidh
‘cocs-um-bo-head’.
Cén bhaint a bhí
ag an dá rud léi
nó cén bhaint a bhí aici
leosan?
An bhanaltra a thug an nod di
is a chuir í i dtreo an eolais –
‘Cos í seo atá ceangailte díot
agus ceann eile acu anseo thíos fút.
Cos, cos eile,
a haon, a dó.
Caithfidh tú foghlaim
conas siúl leo.’
Ins na míosa fada
a lean
n’fheadar ar thit a croí
de réir mar a thit
trácht na coise uirthi,
a háirsí?
An Mhurúch agus Focail Áirithe
Ná luaigh an focal ‘uisce’ léi
nó aon ní a bhaineann le cúrsaí farraige –
‘tonn’, ‘taoide’, ‘bóchna’, ‘muir’, nó ‘sáile’.
Ní lú léi an sioc samhraidh ná trácht a chlos
ar iascach, báid, saighní trá nó traimile, potaí gliomach.
Tá’s aici go maith go bhfuil a leithéidí ann
is go mbíonn gíotáil éigin a bhaineas leo
ar siúl ag daoine eile.
Ceapann sí má dhúnann sí a cluasa is má chasann sí a ceann
go mbeidh sí saor orthu
is ná cloisfidh sí búir dhúr an eich uisce
ag fógairt gaoil shíoraí léi go doimhin san oíche,
amach trí lár a codladh uirthi.
Níl aon namhaid eile aici
ach an saol fó-thoinn a chleacht sí
sarar iontaigh sí ar a hathshaol ar an míntír
a chur i gcuimhne dhi. Séanann sí ó bhonn
go raibh oiread is cac snioga de bhaint aici leis
aon am. ‘Ní raibh aon tsuim riamh agam
sna piseoga sin, nó in aon sórt seanaimsearachta.
Aer, eolas, solas gléineach na heolaíochta
Is ea a shantaíos-sa.’
Ba chuma liom ach go bhfuaireas-sa amach
san eitheach í.
Istigh sa Roinn le Béaloideas Éireann,
tá lámhscríbhinní iomlán de Bhailiúchán na Scol
breactha óna láimh,
scríte in uisce, le clipe de sciathán rotha,
ar scothóg feamainne mar phár.
Tá trí cinn déag de scéalta fada
agus smutaíocha de chinn eile, i dteannta le
horthaí, seanpháidreacha, tomhaiseanna agus aroile
le tabhairt faoi ndeara ann.
Óna hathair is óna máthar chríonna is mó
a thóg sí síos iad.
Diúltaíonn sí glan dó – ‘An máistir
a thug mar obair bhaile dhúinn é fadó
thiar sa bhunscoil. Chaitheamair é a dhéanamh.
Ní raibh aon dul as againn.’
Cháithfeadh sí fuil shróine
sara mbeadh sí riamh admhálach ina thionscnamh.
Cuimhne an Uisce
Uaireanta nuair a bhíonn a hiníon
sa seomra folctha
ag glanadh a fiacla le slaod tiubh
is le sód bácála,
tuigtear di go líonann an seomra suas
le huisce.
Tosnaíonn sé ag a cosa is a rúitíní
is bíonn sé ag slibearáil suas is suas arís
thar a másaí is a cromáin is a básta.
Ní fada
go mbíonn sé suas go dtí na hioscaidí uirthi.
Cromann sí síos ann go minic ag piocadh suas
rudaí mar thuáillí láimhe nó céirteacha
atá ar maos ann.
Tá cuma na feamnaí orthu –
na scothóga fada ceilpe úd a dtugaidís
‘gruaig mhaighdean mhara’ nó ‘eireabaill mhadraí rua’ orthu.
Ansan go hobann téann an t-uisce i ndísc
is ní fada
go mbíonn an seomra iomlán tirim arís.
Tá strus uafásach
ag roinnt leis na mothúcháin seo go léir.
Tar éis an tsaoil, níl rud ar bith aici
chun comparáid a dhéanamh leis.
Is níl na focail chearta ar eolas aici ar chor ar bith.
Ag a seisiún síciteiripeach seachtainiúil
bíonn a dóthain dua aici
ag iarraidh an scéal aisteach seo a mhíniú
is é a chur in iúl i gceart
don mheabhairdhochtúir.
Níl aon téarmaíocht aici,
ná téarmaí tagartha
ná focal ar bith a thabharfadh an tuairim is lú
do cad é ‘uisce’.
‘Lacht trédhearcach’, a deir sí, ag déanamh a cruinndíchill.
‘Sea’, a deireann an teiripí, ‘coinnibh ort!’
Bíonn sé á moladh is á gríosadh chun gnímh teangan.
Deineann sí iarracht eile.
‘Slaod tanaí’, a thugann sí air,
í ag tóraíocht go cúramach i measc na bhfocal.
‘Brat gléineach, ábhar silteach, rud fliuch.’
Leide Beag
Dá gcaithfeá faid do mharthana iomláin’
ag cúléisteacht leis an murúch
b’fhéidir go bhfaighfeá leide beag anseo is ansiúd
cárbh as di. Thángas-sa aniar aduaidh
uirthi lá fómhair is a naíonán
á bréagadh faoina seál aici.
‘Ní tú éan gorm na mbainirseach,
ní tú gearrcach glas na gcaobach,
ní tú coileán an mhadra uisce,
ní tú lao na maoile caoile’,
an suantraí a bhí á chanadh aici
ach do stop sí suas láithreach bonn
chomh luath is a thuig sí
duine eile a bheith ar an bport.
Tuigeadh dom gur ghlac sí náire
i dtaobh é bheith cloiste agam in aon chor.
Tuigeadh domh chomh maith go raibh blas an-láidir
den bhfarraige air mar shuantraí ar an gcéad scór.
Odzyskana pamięć wody
Kiedy córka syreny
zamyka się w łazience i
szoruje zęby grubą szczoteczką
i sodą kuchenną,
ma czasem wrażenie, że łazienka
napełnia się wodą.
Woda wzbiera u jej stóp i kostek,
podnosi się coraz wyżej
do ud, bioder i pasa.
Ani się nie obejrzy,
a woda sięga jej pod pachy.
Schyla się, by podnieść
ręcznik, ścierkę, inne drobne rzeczy,
już całkiem mokre.
Wyglądają jak glony,
jak pasma wodorostów,
zwane syrenim włosiem albo lisią kitą.
Ale woda szybko się cofa
i w jednej chwili
łazienka jest znowu sucha.
Uczuciom syreny towarzyszy
koszmarne napięcie.
Pod koniec dnia już nie ma nic,
do czego mogłaby je porównać.
Brak jej odpowiedniego słownika.
Na cotygodniowej terapii
ma zbyt wiele innych problemów,
by opisać to niecodzienne zjawisko
i opowiadać o nim składnie
swojemu terapeucie.
Brak jej terminologii,
brak punktów odniesienia,
brak słów, które określiłyby trafnie,
czym jest woda.
„Taki płyn przezroczysty”, mówi, bardzo się starając.
„Jasne”, odpowiada terapeuta, „Jasne, mów dalej”.
Kusi ją, namawia do słowotwórstwa.
Próbuje więc raz jeszcze.
„Przypływ”, chce rzecz nazwać,
szperając wzrokiem nieufnie wśród słów.
„Lśniąca powłoka. Mokrość. Coś bardzo wilgotnego”.
An Mhurúch san Ospidéal
Dhúisigh sí
agus ní raibh a heireaball éisc ann
níos mó
ach istigh sa leaba léi
bhí an dá rud fada fuar seo.
Ba dhóigh leat gur gaid mhara iad
nó slaimicí feola.
‘Mar mhagadh atá siad
ní foláir,
Oíche na Coda Móire.
Tá leath na foirne as a meabhair
le deoch
is an leath eile acu
róthugtha do jokeanna.
Mar sin féin is leor an méid seo,’
is do chaith sí an dá rud
amach as an seomra.
Ach seo í an chuid
ná tuigeann sí –
conas a thit sí féin ina ndiaidh
‘cocs-um-bo-head’.
Cén bhaint a bhí
ag an dá rud léi
nó cén bhaint a bhí aici
leosan?
An bhanaltra a thug an nod di
is a chuir í i dtreo an eolais –
‘Cos í seo atá ceangailte díot
agus ceann eile acu anseo thíos fút.
Cos, cos eile,
a haon, a dó.
Caithfidh tú foghlaim
conas siúl leo.’
Ins na míosa fada
a lean
n’fheadar ar thit a croí
de réir mar a thit
trácht na coise uirthi,
a háirsí?
An Mhurúch agus Focail Áirithe
Ná luaigh an focal ‘uisce’ léi
nó aon ní a bhaineann le cúrsaí farraige –
‘tonn’, ‘taoide’, ‘bóchna’, ‘muir’, nó ‘sáile’.
Ní lú léi an sioc samhraidh ná trácht a chlos
ar iascach, báid, saighní trá nó traimile, potaí gliomach.
Tá’s aici go maith go bhfuil a leithéidí ann
is go mbíonn gíotáil éigin a bhaineas leo
ar siúl ag daoine eile.
Ceapann sí má dhúnann sí a cluasa is má chasann sí a ceann
go mbeidh sí saor orthu
is ná cloisfidh sí búir dhúr an eich uisce
ag fógairt gaoil shíoraí léi go doimhin san oíche,
amach trí lár a codladh uirthi.
Níl aon namhaid eile aici
ach an saol fó-thoinn a chleacht sí
sarar iontaigh sí ar a hathshaol ar an míntír
a chur i gcuimhne dhi. Séanann sí ó bhonn
go raibh oiread is cac snioga de bhaint aici leis
aon am. ‘Ní raibh aon tsuim riamh agam
sna piseoga sin, nó in aon sórt seanaimsearachta.
Aer, eolas, solas gléineach na heolaíochta
Is ea a shantaíos-sa.’
Ba chuma liom ach go bhfuaireas-sa amach
san eitheach í.
Istigh sa Roinn le Béaloideas Éireann,
tá lámhscríbhinní iomlán de Bhailiúchán na Scol
breactha óna láimh,
scríte in uisce, le clipe de sciathán rotha,
ar scothóg feamainne mar phár.
Tá trí cinn déag de scéalta fada
agus smutaíocha de chinn eile, i dteannta le
horthaí, seanpháidreacha, tomhaiseanna agus aroile
le tabhairt faoi ndeara ann.
Óna hathair is óna máthar chríonna is mó
a thóg sí síos iad.
Diúltaíonn sí glan dó – ‘An máistir
a thug mar obair bhaile dhúinn é fadó
thiar sa bhunscoil. Chaitheamair é a dhéanamh.
Ní raibh aon dul as againn.’
Cháithfeadh sí fuil shróine
sara mbeadh sí riamh admhálach ina thionscnamh.
Cuimhne an Uisce
Uaireanta nuair a bhíonn a hiníon
sa seomra folctha
ag glanadh a fiacla le slaod tiubh
is le sód bácála,
tuigtear di go líonann an seomra suas
le huisce.
Tosnaíonn sé ag a cosa is a rúitíní
is bíonn sé ag slibearáil suas is suas arís
thar a másaí is a cromáin is a básta.
Ní fada
go mbíonn sé suas go dtí na hioscaidí uirthi.
Cromann sí síos ann go minic ag piocadh suas
rudaí mar thuáillí láimhe nó céirteacha
atá ar maos ann.
Tá cuma na feamnaí orthu –
na scothóga fada ceilpe úd a dtugaidís
‘gruaig mhaighdean mhara’ nó ‘eireabaill mhadraí rua’ orthu.
Ansan go hobann téann an t-uisce i ndísc
is ní fada
go mbíonn an seomra iomlán tirim arís.
Tá strus uafásach
ag roinnt leis na mothúcháin seo go léir.
Tar éis an tsaoil, níl rud ar bith aici
chun comparáid a dhéanamh leis.
Is níl na focail chearta ar eolas aici ar chor ar bith.
Ag a seisiún síciteiripeach seachtainiúil
bíonn a dóthain dua aici
ag iarraidh an scéal aisteach seo a mhíniú
is é a chur in iúl i gceart
don mheabhairdhochtúir.
Níl aon téarmaíocht aici,
ná téarmaí tagartha
ná focal ar bith a thabharfadh an tuairim is lú
do cad é ‘uisce’.
‘Lacht trédhearcach’, a deir sí, ag déanamh a cruinndíchill.
‘Sea’, a deireann an teiripí, ‘coinnibh ort!’
Bíonn sé á moladh is á gríosadh chun gnímh teangan.
Deineann sí iarracht eile.
‘Slaod tanaí’, a thugann sí air,
í ag tóraíocht go cúramach i measc na bhfocal.
‘Brat gléineach, ábhar silteach, rud fliuch.’
Leide Beag
Dá gcaithfeá faid do mharthana iomláin’
ag cúléisteacht leis an murúch
b’fhéidir go bhfaighfeá leide beag anseo is ansiúd
cárbh as di. Thángas-sa aniar aduaidh
uirthi lá fómhair is a naíonán
á bréagadh faoina seál aici.
‘Ní tú éan gorm na mbainirseach,
ní tú gearrcach glas na gcaobach,
ní tú coileán an mhadra uisce,
ní tú lao na maoile caoile’,
an suantraí a bhí á chanadh aici
ach do stop sí suas láithreach bonn
chomh luath is a thuig sí
duine eile a bheith ar an bport.
Tuigeadh dom gur ghlac sí náire
i dtaobh é bheith cloiste agam in aon chor.
Tuigeadh domh chomh maith go raibh blas an-láidir
den bhfarraige air mar shuantraí ar an gcéad scór.
