1
你问我怎么回事，发生了什么。我怎么来的，又为什么要走？为什么要四处流浪？我这次又要去哪里？你想知道多详细？我马上要动身离开，时间不多。就今晚这一会儿时间了，我估计。所以听仔细了。没几个人听我说过这些事，也没什么人能听进去，更没人当回事儿。眼下你开口问了，我总得给你说说。
当然，我还记得家乡。那是一个小镇，和这里的镇子很不一样。那里没有贯穿镇子的大街。各家虽住得零散，不过在我印象里，房子却错落有致。整个镇子从早到晚，都很明亮。晚上也是亮堂的，因为每晚天上都有月亮，有时候像一张微笑的脸，有时候像一片土豆。每晚月亮就悬在头顶上，那种感觉在这里怎么都找不到。小镇总是阳光明媚，我从未想过会再见到乌云。不过我一定会见到，因为这根本不是我能左右的。
那些士兵到来时我并没有亲眼见到。当时我不在家，到远处的水井打水去了。我知道打水是女人才干的活，不过妹妹身子骨太弱，母亲又忙着照顾吃奶的孩子，只剩下我一个能干活的了。我恨透了这活儿。一群女孩子蹦哒着取笑我，有时候我就想不如干脆渴死算了。这当然是气话，渴死可不是说着玩的，尤其是当你不知道什么时候才能再喝上水的时候。
所以我必须去打水，太渴了，也不能眼睁睁看着母亲和孩子无力地躺在一边儿。妹妹不停地哭，弟弟们瘦得像柴火，父亲一声不吭。镇子上的人都吓傻了。被害怕的感觉吓坏了，我想。但我不怕，径直去了水井。井边已经聚了一堆女孩儿，跳啊笑啊，好像知道什么我不知道的秘密似的。还真没准儿她们知道些什么呢。我恨她们，不知道在搞什么名堂，弄得我摸不着头脑。
我现在还记得井边的那棵树。自那以后，我已经有一阵子没见过什么树了。那是一棵大树，枝条茂盛像头发一样。整个镇上的老物件，就这么一个还没变秃。还有那只山羊。不过山羊全是老的，都长着胡子，看起来像活了好几百年了。那时候女孩们爱围在井边，男孩们站在树旁。 男孩们看管着牲口。男孩儿和牲口一起，就惹来了苍蝇。一群半大小子和牲口，再加上嗡嗡的苍蝇，混杂出一种怪味。女孩们可受不了这味道，都躲在水边。
离开井的时候，我心情不快，很不是滋味儿。一个丫头冲我吼了一声，我都想缩到地洞里去。到现在我也不明白，为什么会有那样的心情 。回家的路十分漫长。照现在说，要走三个小时。我独自走着，因为那天去打水的就我一个男的，别的时候还会有一两个作伴的。我们一起到井边，也不怎么说话。打了水，转头就走。刚才说了，我走了很长时间才回到村里。我觉得你无法想象我们那个地方。那儿没什么值得称道的，很多沙子、灌木，到处都长着奇特的树 。没有这里的山，也没有田地和大城镇。所以我就这么走，脑子里也没想什么，一路上也没有什么好看的。我走啊走，就这么往家赶。
等我到的时候，家里一个人也没有。
家人都没影儿了，母亲、吃奶的孩子、父亲、弟弟妹妹们，还有邻居。所有人都消失不见了，没留一丝痕迹 。畜类也没了，还有几只狗，也都已经死了。只剩一只白山羊躲在墙后头。四周静得诡异，连那羊都一叫不叫。我抬头，天还是那么蓝，可我却听不到一声鸟鸣。整个村子空荡荡的，好像来过一阵风把所有人都卷走了。
我放下水桶，心里只想从这里逃离。可是我能去哪呢？再花三小时回井边吗？不，我绕着村子挨家挨户走了个遍。家家户户看起来都和往常一样，没有丝毫改变。有人家里的鞋摆得整整齐齐，有人家里的陶罐还装着食物。在这些人家里，我没有见到一个作祟的人。一开始我问得很小声。
“有人在家吗？”
没人应答。
“有人吗？”我提高了音量。
几分钟后，我就用最大的声音喊：“有没有人啊？大家都去哪了？你们在哪？”
我呼喊父亲母亲。我呼喊村长汉萨。我喊呀喊，喊到嗓子都哑了。可是没人应答，一丁点声响都没有。那山羊像石头般站着，一动不动。
3
“我叫法蒂玛，”她说，“好在我们都活下来了。”
“是啊，”我答道，但我还没时间思考这件事。
“你要去哪？”她问。
“说是要我去欧洲，”我回答。
“这里所有人都要去欧洲，”她脸上依然挂着笑，“你具体去哪儿呢？”
“不知道，”我说，“不过欧洲也没那么大吧。”
“欧洲非常大，到处都是人。”
“也到处都是财富，”我说，想着刚听到的那些故事，“听说那里街上就有黄金，人人都很富有。”
“这个我倒不清楚，”她低声说，“不过只要不打仗，怎么都好。”
我没说话，又想起了村子里的尸体，舔着尸体的狗，一个空食物罐里冒出的烟。她意识到了我的沉默，掂量着，抛出又一个问题。
“你们那里之前打仗了？”
“我们没有打仗”，我说，“仗打到我家来了。”
“我也是”，她说，“我们也不想打仗。打仗的却不管不顾，来势汹汹。你的父母呢？”
“不知道在哪儿。”
“可能已经去世了吧。你兄弟姐妹呢？”
“我也不知道他们的下落。”
“大概也死了。”
“那你呢？”我想把问题抛回给她。想到这些太痛苦了。
“跟你一样，”她说，“兵来了。”
她的话在我耳边回响。“兵来了！兵来了！兵来了！”
“有这么一伙子兵也进了我们村子，然后村子就没了。兵来了，人就都不见了。兵一来，谁都活不了。”
4
“前面就是你们要去的地儿！”他说着不知从哪掏出一把机关枪。
“所有人都给我跳下水！”他厉声喝道，“旅行到此结束！欧洲就在眼前！会游泳的就游，不会的就挺尸吧！”他笑得狰狞 。
他一把抓住临近一个人，把那人甩到了海里。有人冲他大声叫嚷，他伸手就打，又用枪托砸了另一个人的头。这时候，我们当中很多人已经开始往水里跳了。另一些站在原地，绝望地看天。从船后方冒出一道高大的身影，强壮得简直能撕烂月亮，他冲向那个独眼儿。很快一记闷响传开来，一枪破喉，那道黑影被除掉了。此后没人再敢挣扎，都开始往海里跳。
“下次再来，给你们优惠！”独眼儿笑着，盯着人们一个接一个消失在水里。
“抓紧我的胳膊！”法蒂玛说，她离我最近。
“可我不会游泳！”我说。
“没关系，”法蒂玛说，“我游得好，能带着咱俩。”
从船上跳下来那一刻，我好像听到大声的叫嚣和一阵狂笑，好像看到一张大嘴里长出羽毛，还有一道力爪划过天空，一只暗黑的眼窝盯着我不断下沉，下沉，沉到大海深处……
6
这里车辆行人四处穿行。我追随着喧闹声，大部分人往哪儿走，我就往哪儿走。我晕倒过一次，氧气不足，加上长时间的海上旅程，还有自己连身处何方都搞不清楚， 一切都让我打不起精神来。
别人都穿着好几层衣服，而我几乎衣不蔽体。倒并不是有多冷，只是每走一步， 湿气都浸入我的骨髓。我对所到之处一无所知。虽然大街上和标牌上都印着字，可我不认字儿，根本看不懂。我到了欧洲，不会有错，不过这是个又湿又冷的欧洲，还很可怕，一个没有色彩的欧洲。
法蒂玛走了，我的同行的伙伴走了，我成了孤零零一个人。没有钱，没有食物，没人能听懂我说的话。即便这样，我起码还活着。我活着，因为我挺过来了，因为我不去看一路上同行的人眼里的惊恐。我活下来，因为活着很好，我可以唱可以跳可以笑，还可以哭。但是尽管经历了所有这些，我并不想哭。
当晚，我睡在了街头一个角落里。
1
Cén fáth? Cén fáth, a deir tú liom. Cén fáth ar tháinig mé anseo, agus anois go bhfuil mé ag imeacht? Cén fáth a bhfuilim ag gluaiseacht arís? Agus cá bhfuil mo thriall? Cén méid den scéal sin atá uait? Beidh orm gluaiseacht gan mhoill, níl a oiread sin ama againn. Cuid mhaith den oíche, is dócha. Mar sin, éist liom. Is beag duine a d’éist, agus na daoine a d’éist níor chuala. Na daoine a chuala ba chuma leo. Ach ó chuir tú an cheist, tá freagra ag dul duit.
Is cuimhin liom an baile arbh as dom, gan amhras. Ní baile é mar atá agaibhse anseo. Ní dheachaigh aon tsráid tríd. Bhí na tithe scaipthe. Ach iad néata, mar is cuimhin liom. Ach bhí sé geal, geal ó mhaidin go hoíche. Bhí an oíche geal freisin. An ghealach ann gach oíche. Uaireanta mar a bheadh aghaidh ag gáire. Uaireanta eile mar a bheadh slisne de phráta. Ach bhí sí os mo chionn gach oíche, ar shlí nach mbíonn sí anseo. An ghrian ag taitneamh de shíor. Níor cheap mé riamh go mbeadh grá agam do scamaill arís. Ach beidh. Ní bheidh aon dul as agam.
Ní fhaca mé na saighdiúirí nuair a tháinig siad. Ní raibh mé ann. Bhí mé amuigh ag an tobar ag fáil uisce. Obair mná, tá a fhios agam, ach bhí mo dheirfiúr rólag le dul ann. Bhí mo mhathair ag cothú an linbh, agus ba mise an t-aon duine amháin a d’fhéadfadh dul ann. Ba ghráin liom í mar obair. Na cailíní go léir ag magadh fúm. Uaireanta b’fhearr liom bás a fháil den tart. Ach níorbh fhearr, dáiríre. Ní cúis gháire é an tart. Go háirithe an tart nuair nach bhfuil a fhios agat an bhfaighidh tú deoch eile go deo.
B’in é an fáth a ndeachaigh mé go dtí an tobar. An tart. Agus cuimhne mo mháthar sínte sa chúinne leis an leanbh. Mo dheirfiúr ag gol. Mo chuid deartháireacha chomh seang leis an maide. M’athair gan focal as. Eagla ar gach duine sa bhaile. Eagla roimh an eagla, shíl mé. Ach gan aon eagla ormsa. Chuaigh mé go dtí an tobar. Bhí na cailíní ann romham. Iad ag scigireacht is ag gáire. Cheapfá go raibh rud éigin ar eolas acu nach raibh ar eolas agamsa. B’fhéidir go raibh. Bhí fuath agam dóibh. Bhraith mé go raibh rud éigin á bhaint acu díom. Bhraith mé nár mise mé féin.
Is cuimhin liom anois an crann os cionn an tobair. Ní fhaca mé mórán crann ina dhiaidh sin go ceann tamaill. Crann mór a bhí ann a raibh mórán gruaige aige. Ba é an t-aon seanrud ar an mbaile a raibh aon ghruaig air. Seachas an gabhar. Ach bhí na gabhair go léir sean. Bhí meigeall orthu, agus féachaint na gcéadta bliain ina ngnúis. Bhíodh na cailíní timpeall ar an tobar, fad is a bhíodh na buachaillí timpeall ar an gcrann. Na buachaillí agus na hainmhithe. Na buachaillí agus na hainmhithe agus na cuileoga. Na buachaillí agus na hainmhithe agus na cuileoga agus an boladh. Níor thaitin boladh leis na cailíní. B’in é an fáth a mbídís in aice leis an uisce.
Bhí drochaoibh orm nuair a d’fhág mé an tobar. Ní raibh mé istigh liom féin ná le haon duine eile. Rinne cailín amháin drannadh liom, agus bhraith mé chomh beag le mo lúidín. Ní thuigim fós cén fáth ar bhraith mé mar sin. Bhí siúl fada agam ar ais go dtí an baile. Siúl fada fada. Siúl trí huair an chloig, mar a deirimid anois. Bhí mé liom fein, mar ba mé an t-aon bhuachaill amháin ag an tobar an lá sin. Laethanta eile, bhíodh duine nó beirt. Ar mo nós féin. Daoine nach raibh aon dul as acu. Ní deirimis mórán, fad is a bhímis ann. An t-uisce a thógaint, agus imeacht linn. Siúl fada, mar a dúirt mé, go dtí an baile. Ní dócha go dtuigfeá an taobh tíre arbh as mé. Ní raibh mórán ann. Gaineamh is mó, agus sceacha, agus crann thall is abhus. Ní raibh sléibhte mar atá anseo. Ná páirceanna, ná bailte móra. Shiúil mise ach ní raibh mé ag cuimhneamh ar rud ar bith faoi leith. Shiúil mise mar ní raibh aon rud faoi leith le feiceáil agam. Shiúil mé liom, mar b’éigean dom an baile a shroicheadh.
Nuair a shroich mé an baile, ní raibh aon duine ann romham.
Bhí gach duine imithe. Mo mháthair, an leanbh, m’athair, mo dheirfiúracha, mo dheartháireacha, na comharsana. Bhí siad ar fad imithe. Gan rian orthu. Bhí na hainmhithe imithe freisin, seachas cúpla madra. Agus bhí siad sin marbh. Bhí gabhar bán amháin laistiar de bhalla. Bhí ciúnas aisteach san áit. An gabhar féin, ní raibh gíocs as. Bhí an spéir ghorm fós os mo chionn, ach níor chuala mé éan ar bith. Bhí an baile go léir folamh. Cheapfá gur tháinig gaoth éigin agus gur scuab sí gach duine chun siúil.
Leag mé an t-uisce síos agus tháinig fonn millteanach orm rith as an áit. Ach cá rithfinn? Trí huair an chloig ar ais don tobar? Ina ionad sin, shiúil mé timpeall ar na tithe. Bhí gach teach mar ba chleachtach liom iad. Bhí gach rud mar a bhíodh. Bróga fágtha go néata i dtithe áirithe. Potaí cré agus bia te iontu i dtithe eile. Ach gan duine ar bith iontu. Labhair mé i gcogar ar dtús.
‘An bhfuil aon duine anseo?’
Ach freagra ní bhfuair mé.
‘An bhfuil aon duine anseo?’ a dúirt mé i nglór níos láidre.
Tar éis cúpla nóiméad bhí mé ag béiceach in ard mo ghutha: ‘An bhfuil aon duine anseo? Cá bhfuil gach duine? Cá bhfuil sibh?’
Ghlaoigh mé ar m’athair is ar mo mháthair. Ghlaoigh mé ar Hansa, taoiseach an bhaile. Ghlaoigh mé is ghlaoigh mé is ghlaoigh mé go dtí go raibh mo ghuth caite. Ach freagra ar bith, ná rian de fhreagra ní bhfuair mé. An gabhar féin, d’fhan sé gan corraí as. (Leathanaigh 5-11)
3
‘Is mise Fatima’, ar sise, ‘tá áthas orm gur tháinig tú slán.’
‘Mise freisin’, arsa mise, ach ní raibh mórán ama agam le smaoineamh i gceart air.
‘Cá bhfuil tú ag dul?’ a d’fhiafraigh sí díom.
‘Deirtear liom go bhfuil mé ag dul chun na hEorpa’, arsa mise.
‘Táimid go léir ag dul chun na hEorpa’, ar sise, agus an gáire sin i gcónaí ar a béal, ‘ach cén áit go díreach?’
‘Níl a fhios agam’, arsa mise, ‘ach ní féidir go bhfuil an Eoraip chomh mór sin’.
‘Tá an Eoraip ollmhór, lán de dhaoine.’
‘Lán d’airgead, leis,’ arsa mise, ag cuimhneamh dom ar na scéalta a chuala mé. ‘Deirtear go bhfuil ór le fáil ar na sráideanna, agus go bhfuil gach duine saibhir.’
‘Níl a fhios agam faoi sin,’ ar sise go ciúin, ‘ach is cuma liom fad is nach bhfuil aon chogadh ann.’
Ní dúirt mise faic, ach bhí cuimhne agam ar na corpáin sa bhaile, ar na madraí á líreac, ar an deatach ag éirí ó phota gan bhia. Thug sí an tost faoi deara. Rinne sí an tost a scagadh.
‘Bhí tú sa chogadh?’ Ceist a bhí ann.
‘Ní raibh mise sa chogadh’, a dúirt mé, ‘ach tháinig an cogadh chugam’.
‘Chugamsa freisin’, ar sise, ‘níor thug mé aon chuireadh dó. Tagann an cogadh chugat gan chuireadh, gan iarraidh. Do thuismitheoirí?’
‘Níl a fhios agam’.
‘Ionann sin agus iad a bheith marbh. Do chuid deartháireachta, deirfiúracha?’
‘Níl a fhios agam ach oiread’.
‘Ionann sin agus iad a bheith marbh chomh maith céanna’.
‘Agus tusa?’ Bhí mé ag iarraidh an cheist a chasadh ar ais chuici. Bhí róphianmhar domsa.
‘Mar an gcéanna,’ ar sise. ‘Tháinig na saighdiúirí’.
D’fhan an frása ag sondáil i mo chluasa. ‘Tháinig na saighdiúirí! Tháinig na saighdiúirí! Tháinig na saighdiúirí!’
Tháinig dream éigin chun an bhaile agam féin, agus b’in deireadh leis an mbaile. Tháinig na saighdiúirí agus d’imigh na daoine. D’imigh na daoine nuair a tháinig na saighdiúirí. (Leathanaigh 47-49)
4
‘Gach duine agaibh isteach san fharraige!’ ar seisean mar ordú. ‘Tá an turas thart! Tá an Eoraip ansin thall! An té a bhfuil snámh aige, snámhadh! An té nach bhfuil, bíodh an chearc aige!’ Agus dhein smutadh mór gáire.
Rug greim ar an té is túisce a bhí ina aice, is rop isteach san fharraige é. Bhain slais as duine eile a bhí ag glámáil chuige, agus bhuail buta den ghunna ar chloigeann duine eile. Faoi sin, bhí cuid againn ag léim san fharraige. Cuid eile ina seasamh thart ag féachaint go fiáin ar an spéir. D’ardaigh scáil mhór dhubh aníos as tóin an bháid, fear a scuchfadh an ghealach anuas déarfá, is rinne áladh faoi fhear na leathshúile. Chualathas prap láithreach ón ngunna, prap marbhánta múchta, ach mharaigh an scáil de phreab. B’in deireadh le haon útamáil. Thosaigh cách ar léim isteach san fharraige.
‘Beidh sé níos saoire má thagann sibh an treo seo arís!’ ar seisean de gháire, ag faire na ndaoine ag imeacht leo ina nduine agus ina nduine isteach san fharraige.
‘Beir greim láimhe orm!’ arsa Fatima, ós í a bhí i m’aice.
‘Ach níl aon snámh agam!’ arsa mise.
‘Cuma’, ar sise, ‘is leor a bhfuil agam don bheirt againn’.
Cheap mé gur chuala mé liú áthais agus gáire magaidh agus sinn ag léim den bhád. Cheap mé go bhfaca mé cleití i mbéal fir. Cheap mé go bhfaca mé crúca ag gearradh na spéire. Cheap mé go bhfaca mé poll dubh súile do mo leanúint síos is síos is síos i ndoimhneacht na farraige móire. (Leathanaigh 83-85)
6
Lean mé féin an gleo. Bhí gluaisteáin agus trácht ag imeacht seo is siúd is timpeall is ar ais. Ach chuaigh me san áit a raibh a bhformhór ag dul. Bhí laige éigin orm i gcónaí de bharr gur thit mé i bhfanntais, de bharr an easpa aeir, de bharr an turais farraige, agus de bharr an mhearbhaill a bhí orm faoi cén áit a raibh mé.
Bhí éadaí go leor ar chách anseo, agus mise nocht go maith. Ní hé go raibh sé ar leith fuar, ach bhí an léithe sin ag dul isteach ionam gach coiscéim dar thóg mé. Tuairim dá laghad ní raibh agam faoi cén áit a raibh mé. Bhí litreacha ar na bóithre, agus ar na fógraí ach de cheal léamh is scríobh ba bheag an mhaith domsa iad. Bhí mé san Eoraip, is fíor, ach Eoraip a bhí fliuch, agus tais, agus gruama, Eoraip a bhí gan dathanna.
Bhí Fatima imithe, bhí mo pháirtithe taistil imithe, bhí mise liom féin. Ní raibh airgead agam, ní raibh bia agam, ní raibh focail agam. Ach fós féin, is mé a bhí beo. Bhí mé beo mar tháinig mé slán. Bhí mé beo, mar ní fhaca mé an scian i súile na ndaoine a bhí ag siúl na slí ar gach taobh díom. Bhí mé beo, mar tá an bheatha go maith, agus d’fhéadfainn canadh nó léim nó rince nó gáire. D’fhéadfainn gol, leis, ach in ainneoin na n ainneoin níorbh é sin an fonn a bhí orm.
Chodail mé ar chúinne sráide an oíche sin. (Leathanaigh 124-125)
1
你问我怎么回事，发生了什么。我怎么来的，又为什么要走？为什么要四处流浪？我这次又要去哪里？你想知道多详细？我马上要动身离开，时间不多。就今晚这一会儿时间了，我估计。所以听仔细了。没几个人听我说过这些事，也没什么人能听进去，更没人当回事儿。眼下你开口问了，我总得给你说说。
当然，我还记得家乡。那是一个小镇，和这里的镇子很不一样。那里没有贯穿镇子的大街。各家虽住得零散，不过在我印象里，房子却错落有致。整个镇子从早到晚，都很明亮。晚上也是亮堂的，因为每晚天上都有月亮，有时候像一张微笑的脸，有时候像一片土豆。每晚月亮就悬在头顶上，那种感觉在这里怎么都找不到。小镇总是阳光明媚，我从未想过会再见到乌云。不过我一定会见到，因为这根本不是我能左右的。
那些士兵到来时我并没有亲眼见到。当时我不在家，到远处的水井打水去了。我知道打水是女人才干的活，不过妹妹身子骨太弱，母亲又忙着照顾吃奶的孩子，只剩下我一个能干活的了。我恨透了这活儿。一群女孩子蹦哒着取笑我，有时候我就想不如干脆渴死算了。这当然是气话，渴死可不是说着玩的，尤其是当你不知道什么时候才能再喝上水的时候。
所以我必须去打水，太渴了，也不能眼睁睁看着母亲和孩子无力地躺在一边儿。妹妹不停地哭，弟弟们瘦得像柴火，父亲一声不吭。镇子上的人都吓傻了。被害怕的感觉吓坏了，我想。但我不怕，径直去了水井。井边已经聚了一堆女孩儿，跳啊笑啊，好像知道什么我不知道的秘密似的。还真没准儿她们知道些什么呢。我恨她们，不知道在搞什么名堂，弄得我摸不着头脑。
我现在还记得井边的那棵树。自那以后，我已经有一阵子没见过什么树了。那是一棵大树，枝条茂盛像头发一样。整个镇上的老物件，就这么一个还没变秃。还有那只山羊。不过山羊全是老的，都长着胡子，看起来像活了好几百年了。那时候女孩们爱围在井边，男孩们站在树旁。 男孩们看管着牲口。男孩儿和牲口一起，就惹来了苍蝇。一群半大小子和牲口，再加上嗡嗡的苍蝇，混杂出一种怪味。女孩们可受不了这味道，都躲在水边。
离开井的时候，我心情不快，很不是滋味儿。一个丫头冲我吼了一声，我都想缩到地洞里去。到现在我也不明白，为什么会有那样的心情 。回家的路十分漫长。照现在说，要走三个小时。我独自走着，因为那天去打水的就我一个男的，别的时候还会有一两个作伴的。我们一起到井边，也不怎么说话。打了水，转头就走。刚才说了，我走了很长时间才回到村里。我觉得你无法想象我们那个地方。那儿没什么值得称道的，很多沙子、灌木，到处都长着奇特的树 。没有这里的山，也没有田地和大城镇。所以我就这么走，脑子里也没想什么，一路上也没有什么好看的。我走啊走，就这么往家赶。
等我到的时候，家里一个人也没有。
家人都没影儿了，母亲、吃奶的孩子、父亲、弟弟妹妹们，还有邻居。所有人都消失不见了，没留一丝痕迹 。畜类也没了，还有几只狗，也都已经死了。只剩一只白山羊躲在墙后头。四周静得诡异，连那羊都一叫不叫。我抬头，天还是那么蓝，可我却听不到一声鸟鸣。整个村子空荡荡的，好像来过一阵风把所有人都卷走了。
我放下水桶，心里只想从这里逃离。可是我能去哪呢？再花三小时回井边吗？不，我绕着村子挨家挨户走了个遍。家家户户看起来都和往常一样，没有丝毫改变。有人家里的鞋摆得整整齐齐，有人家里的陶罐还装着食物。在这些人家里，我没有见到一个作祟的人。一开始我问得很小声。
“有人在家吗？”
没人应答。
“有人吗？”我提高了音量。
几分钟后，我就用最大的声音喊：“有没有人啊？大家都去哪了？你们在哪？”
我呼喊父亲母亲。我呼喊村长汉萨。我喊呀喊，喊到嗓子都哑了。可是没人应答，一丁点声响都没有。那山羊像石头般站着，一动不动。
3
“我叫法蒂玛，”她说，“好在我们都活下来了。”
“是啊，”我答道，但我还没时间思考这件事。
“你要去哪？”她问。
“说是要我去欧洲，”我回答。
“这里所有人都要去欧洲，”她脸上依然挂着笑，“你具体去哪儿呢？”
“不知道，”我说，“不过欧洲也没那么大吧。”
“欧洲非常大，到处都是人。”
“也到处都是财富，”我说，想着刚听到的那些故事，“听说那里街上就有黄金，人人都很富有。”
“这个我倒不清楚，”她低声说，“不过只要不打仗，怎么都好。”
我没说话，又想起了村子里的尸体，舔着尸体的狗，一个空食物罐里冒出的烟。她意识到了我的沉默，掂量着，抛出又一个问题。
“你们那里之前打仗了？”
“我们没有打仗”，我说，“仗打到我家来了。”
“我也是”，她说，“我们也不想打仗。打仗的却不管不顾，来势汹汹。你的父母呢？”
“不知道在哪儿。”
“可能已经去世了吧。你兄弟姐妹呢？”
“我也不知道他们的下落。”
“大概也死了。”
“那你呢？”我想把问题抛回给她。想到这些太痛苦了。
“跟你一样，”她说，“兵来了。”
她的话在我耳边回响。“兵来了！兵来了！兵来了！”
“有这么一伙子兵也进了我们村子，然后村子就没了。兵来了，人就都不见了。兵一来，谁都活不了。”
4
“前面就是你们要去的地儿！”他说着不知从哪掏出一把机关枪。
“所有人都给我跳下水！”他厉声喝道，“旅行到此结束！欧洲就在眼前！会游泳的就游，不会的就挺尸吧！”他笑得狰狞 。
他一把抓住临近一个人，把那人甩到了海里。有人冲他大声叫嚷，他伸手就打，又用枪托砸了另一个人的头。这时候，我们当中很多人已经开始往水里跳了。另一些站在原地，绝望地看天。从船后方冒出一道高大的身影，强壮得简直能撕烂月亮，他冲向那个独眼儿。很快一记闷响传开来，一枪破喉，那道黑影被除掉了。此后没人再敢挣扎，都开始往海里跳。
“下次再来，给你们优惠！”独眼儿笑着，盯着人们一个接一个消失在水里。
“抓紧我的胳膊！”法蒂玛说，她离我最近。
“可我不会游泳！”我说。
“没关系，”法蒂玛说，“我游得好，能带着咱俩。”
从船上跳下来那一刻，我好像听到大声的叫嚣和一阵狂笑，好像看到一张大嘴里长出羽毛，还有一道力爪划过天空，一只暗黑的眼窝盯着我不断下沉，下沉，沉到大海深处……
6
这里车辆行人四处穿行。我追随着喧闹声，大部分人往哪儿走，我就往哪儿走。我晕倒过一次，氧气不足，加上长时间的海上旅程，还有自己连身处何方都搞不清楚， 一切都让我打不起精神来。
别人都穿着好几层衣服，而我几乎衣不蔽体。倒并不是有多冷，只是每走一步， 湿气都浸入我的骨髓。我对所到之处一无所知。虽然大街上和标牌上都印着字，可我不认字儿，根本看不懂。我到了欧洲，不会有错，不过这是个又湿又冷的欧洲，还很可怕，一个没有色彩的欧洲。
法蒂玛走了，我的同行的伙伴走了，我成了孤零零一个人。没有钱，没有食物，没人能听懂我说的话。即便这样，我起码还活着。我活着，因为我挺过来了，因为我不去看一路上同行的人眼里的惊恐。我活下来，因为活着很好，我可以唱可以跳可以笑，还可以哭。但是尽管经历了所有这些，我并不想哭。
当晚，我睡在了街头一个角落里。
1
Cén fáth? Cén fáth, a deir tú liom. Cén fáth ar tháinig mé anseo, agus anois go bhfuil mé ag imeacht? Cén fáth a bhfuilim ag gluaiseacht arís? Agus cá bhfuil mo thriall? Cén méid den scéal sin atá uait? Beidh orm gluaiseacht gan mhoill, níl a oiread sin ama againn. Cuid mhaith den oíche, is dócha. Mar sin, éist liom. Is beag duine a d’éist, agus na daoine a d’éist níor chuala. Na daoine a chuala ba chuma leo. Ach ó chuir tú an cheist, tá freagra ag dul duit.
Is cuimhin liom an baile arbh as dom, gan amhras. Ní baile é mar atá agaibhse anseo. Ní dheachaigh aon tsráid tríd. Bhí na tithe scaipthe. Ach iad néata, mar is cuimhin liom. Ach bhí sé geal, geal ó mhaidin go hoíche. Bhí an oíche geal freisin. An ghealach ann gach oíche. Uaireanta mar a bheadh aghaidh ag gáire. Uaireanta eile mar a bheadh slisne de phráta. Ach bhí sí os mo chionn gach oíche, ar shlí nach mbíonn sí anseo. An ghrian ag taitneamh de shíor. Níor cheap mé riamh go mbeadh grá agam do scamaill arís. Ach beidh. Ní bheidh aon dul as agam.
Ní fhaca mé na saighdiúirí nuair a tháinig siad. Ní raibh mé ann. Bhí mé amuigh ag an tobar ag fáil uisce. Obair mná, tá a fhios agam, ach bhí mo dheirfiúr rólag le dul ann. Bhí mo mhathair ag cothú an linbh, agus ba mise an t-aon duine amháin a d’fhéadfadh dul ann. Ba ghráin liom í mar obair. Na cailíní go léir ag magadh fúm. Uaireanta b’fhearr liom bás a fháil den tart. Ach níorbh fhearr, dáiríre. Ní cúis gháire é an tart. Go háirithe an tart nuair nach bhfuil a fhios agat an bhfaighidh tú deoch eile go deo.
B’in é an fáth a ndeachaigh mé go dtí an tobar. An tart. Agus cuimhne mo mháthar sínte sa chúinne leis an leanbh. Mo dheirfiúr ag gol. Mo chuid deartháireacha chomh seang leis an maide. M’athair gan focal as. Eagla ar gach duine sa bhaile. Eagla roimh an eagla, shíl mé. Ach gan aon eagla ormsa. Chuaigh mé go dtí an tobar. Bhí na cailíní ann romham. Iad ag scigireacht is ag gáire. Cheapfá go raibh rud éigin ar eolas acu nach raibh ar eolas agamsa. B’fhéidir go raibh. Bhí fuath agam dóibh. Bhraith mé go raibh rud éigin á bhaint acu díom. Bhraith mé nár mise mé féin.
Is cuimhin liom anois an crann os cionn an tobair. Ní fhaca mé mórán crann ina dhiaidh sin go ceann tamaill. Crann mór a bhí ann a raibh mórán gruaige aige. Ba é an t-aon seanrud ar an mbaile a raibh aon ghruaig air. Seachas an gabhar. Ach bhí na gabhair go léir sean. Bhí meigeall orthu, agus féachaint na gcéadta bliain ina ngnúis. Bhíodh na cailíní timpeall ar an tobar, fad is a bhíodh na buachaillí timpeall ar an gcrann. Na buachaillí agus na hainmhithe. Na buachaillí agus na hainmhithe agus na cuileoga. Na buachaillí agus na hainmhithe agus na cuileoga agus an boladh. Níor thaitin boladh leis na cailíní. B’in é an fáth a mbídís in aice leis an uisce.
Bhí drochaoibh orm nuair a d’fhág mé an tobar. Ní raibh mé istigh liom féin ná le haon duine eile. Rinne cailín amháin drannadh liom, agus bhraith mé chomh beag le mo lúidín. Ní thuigim fós cén fáth ar bhraith mé mar sin. Bhí siúl fada agam ar ais go dtí an baile. Siúl fada fada. Siúl trí huair an chloig, mar a deirimid anois. Bhí mé liom fein, mar ba mé an t-aon bhuachaill amháin ag an tobar an lá sin. Laethanta eile, bhíodh duine nó beirt. Ar mo nós féin. Daoine nach raibh aon dul as acu. Ní deirimis mórán, fad is a bhímis ann. An t-uisce a thógaint, agus imeacht linn. Siúl fada, mar a dúirt mé, go dtí an baile. Ní dócha go dtuigfeá an taobh tíre arbh as mé. Ní raibh mórán ann. Gaineamh is mó, agus sceacha, agus crann thall is abhus. Ní raibh sléibhte mar atá anseo. Ná páirceanna, ná bailte móra. Shiúil mise ach ní raibh mé ag cuimhneamh ar rud ar bith faoi leith. Shiúil mise mar ní raibh aon rud faoi leith le feiceáil agam. Shiúil mé liom, mar b’éigean dom an baile a shroicheadh.
Nuair a shroich mé an baile, ní raibh aon duine ann romham.
Bhí gach duine imithe. Mo mháthair, an leanbh, m’athair, mo dheirfiúracha, mo dheartháireacha, na comharsana. Bhí siad ar fad imithe. Gan rian orthu. Bhí na hainmhithe imithe freisin, seachas cúpla madra. Agus bhí siad sin marbh. Bhí gabhar bán amháin laistiar de bhalla. Bhí ciúnas aisteach san áit. An gabhar féin, ní raibh gíocs as. Bhí an spéir ghorm fós os mo chionn, ach níor chuala mé éan ar bith. Bhí an baile go léir folamh. Cheapfá gur tháinig gaoth éigin agus gur scuab sí gach duine chun siúil.
Leag mé an t-uisce síos agus tháinig fonn millteanach orm rith as an áit. Ach cá rithfinn? Trí huair an chloig ar ais don tobar? Ina ionad sin, shiúil mé timpeall ar na tithe. Bhí gach teach mar ba chleachtach liom iad. Bhí gach rud mar a bhíodh. Bróga fágtha go néata i dtithe áirithe. Potaí cré agus bia te iontu i dtithe eile. Ach gan duine ar bith iontu. Labhair mé i gcogar ar dtús.
‘An bhfuil aon duine anseo?’
Ach freagra ní bhfuair mé.
‘An bhfuil aon duine anseo?’ a dúirt mé i nglór níos láidre.
Tar éis cúpla nóiméad bhí mé ag béiceach in ard mo ghutha: ‘An bhfuil aon duine anseo? Cá bhfuil gach duine? Cá bhfuil sibh?’
Ghlaoigh mé ar m’athair is ar mo mháthair. Ghlaoigh mé ar Hansa, taoiseach an bhaile. Ghlaoigh mé is ghlaoigh mé is ghlaoigh mé go dtí go raibh mo ghuth caite. Ach freagra ar bith, ná rian de fhreagra ní bhfuair mé. An gabhar féin, d’fhan sé gan corraí as. (Leathanaigh 5-11)
3
‘Is mise Fatima’, ar sise, ‘tá áthas orm gur tháinig tú slán.’
‘Mise freisin’, arsa mise, ach ní raibh mórán ama agam le smaoineamh i gceart air.
‘Cá bhfuil tú ag dul?’ a d’fhiafraigh sí díom.
‘Deirtear liom go bhfuil mé ag dul chun na hEorpa’, arsa mise.
‘Táimid go léir ag dul chun na hEorpa’, ar sise, agus an gáire sin i gcónaí ar a béal, ‘ach cén áit go díreach?’
‘Níl a fhios agam’, arsa mise, ‘ach ní féidir go bhfuil an Eoraip chomh mór sin’.
‘Tá an Eoraip ollmhór, lán de dhaoine.’
‘Lán d’airgead, leis,’ arsa mise, ag cuimhneamh dom ar na scéalta a chuala mé. ‘Deirtear go bhfuil ór le fáil ar na sráideanna, agus go bhfuil gach duine saibhir.’
‘Níl a fhios agam faoi sin,’ ar sise go ciúin, ‘ach is cuma liom fad is nach bhfuil aon chogadh ann.’
Ní dúirt mise faic, ach bhí cuimhne agam ar na corpáin sa bhaile, ar na madraí á líreac, ar an deatach ag éirí ó phota gan bhia. Thug sí an tost faoi deara. Rinne sí an tost a scagadh.
‘Bhí tú sa chogadh?’ Ceist a bhí ann.
‘Ní raibh mise sa chogadh’, a dúirt mé, ‘ach tháinig an cogadh chugam’.
‘Chugamsa freisin’, ar sise, ‘níor thug mé aon chuireadh dó. Tagann an cogadh chugat gan chuireadh, gan iarraidh. Do thuismitheoirí?’
‘Níl a fhios agam’.
‘Ionann sin agus iad a bheith marbh. Do chuid deartháireachta, deirfiúracha?’
‘Níl a fhios agam ach oiread’.
‘Ionann sin agus iad a bheith marbh chomh maith céanna’.
‘Agus tusa?’ Bhí mé ag iarraidh an cheist a chasadh ar ais chuici. Bhí róphianmhar domsa.
‘Mar an gcéanna,’ ar sise. ‘Tháinig na saighdiúirí’.
D’fhan an frása ag sondáil i mo chluasa. ‘Tháinig na saighdiúirí! Tháinig na saighdiúirí! Tháinig na saighdiúirí!’
Tháinig dream éigin chun an bhaile agam féin, agus b’in deireadh leis an mbaile. Tháinig na saighdiúirí agus d’imigh na daoine. D’imigh na daoine nuair a tháinig na saighdiúirí. (Leathanaigh 47-49)
4
‘Gach duine agaibh isteach san fharraige!’ ar seisean mar ordú. ‘Tá an turas thart! Tá an Eoraip ansin thall! An té a bhfuil snámh aige, snámhadh! An té nach bhfuil, bíodh an chearc aige!’ Agus dhein smutadh mór gáire.
Rug greim ar an té is túisce a bhí ina aice, is rop isteach san fharraige é. Bhain slais as duine eile a bhí ag glámáil chuige, agus bhuail buta den ghunna ar chloigeann duine eile. Faoi sin, bhí cuid againn ag léim san fharraige. Cuid eile ina seasamh thart ag féachaint go fiáin ar an spéir. D’ardaigh scáil mhór dhubh aníos as tóin an bháid, fear a scuchfadh an ghealach anuas déarfá, is rinne áladh faoi fhear na leathshúile. Chualathas prap láithreach ón ngunna, prap marbhánta múchta, ach mharaigh an scáil de phreab. B’in deireadh le haon útamáil. Thosaigh cách ar léim isteach san fharraige.
‘Beidh sé níos saoire má thagann sibh an treo seo arís!’ ar seisean de gháire, ag faire na ndaoine ag imeacht leo ina nduine agus ina nduine isteach san fharraige.
‘Beir greim láimhe orm!’ arsa Fatima, ós í a bhí i m’aice.
‘Ach níl aon snámh agam!’ arsa mise.
‘Cuma’, ar sise, ‘is leor a bhfuil agam don bheirt againn’.
Cheap mé gur chuala mé liú áthais agus gáire magaidh agus sinn ag léim den bhád. Cheap mé go bhfaca mé cleití i mbéal fir. Cheap mé go bhfaca mé crúca ag gearradh na spéire. Cheap mé go bhfaca mé poll dubh súile do mo leanúint síos is síos is síos i ndoimhneacht na farraige móire. (Leathanaigh 83-85)
6
Lean mé féin an gleo. Bhí gluaisteáin agus trácht ag imeacht seo is siúd is timpeall is ar ais. Ach chuaigh me san áit a raibh a bhformhór ag dul. Bhí laige éigin orm i gcónaí de bharr gur thit mé i bhfanntais, de bharr an easpa aeir, de bharr an turais farraige, agus de bharr an mhearbhaill a bhí orm faoi cén áit a raibh mé.
Bhí éadaí go leor ar chách anseo, agus mise nocht go maith. Ní hé go raibh sé ar leith fuar, ach bhí an léithe sin ag dul isteach ionam gach coiscéim dar thóg mé. Tuairim dá laghad ní raibh agam faoi cén áit a raibh mé. Bhí litreacha ar na bóithre, agus ar na fógraí ach de cheal léamh is scríobh ba bheag an mhaith domsa iad. Bhí mé san Eoraip, is fíor, ach Eoraip a bhí fliuch, agus tais, agus gruama, Eoraip a bhí gan dathanna.
Bhí Fatima imithe, bhí mo pháirtithe taistil imithe, bhí mise liom féin. Ní raibh airgead agam, ní raibh bia agam, ní raibh focail agam. Ach fós féin, is mé a bhí beo. Bhí mé beo mar tháinig mé slán. Bhí mé beo, mar ní fhaca mé an scian i súile na ndaoine a bhí ag siúl na slí ar gach taobh díom. Bhí mé beo, mar tá an bheatha go maith, agus d’fhéadfainn canadh nó léim nó rince nó gáire. D’fhéadfainn gol, leis, ach in ainneoin na n ainneoin níorbh é sin an fonn a bhí orm.
Chodail mé ar chúinne sráide an oíche sin. (Leathanaigh 124-125)
