“行李箱。”
她随口说出这个词,语气却带着一丝固执。上周六,她没有答应和女儿去明城买行李箱,但现在箱子就放在橱柜的隔板上,像偶像一样受到崇拜,就像预示世界末日的白霜一样弄得她心烦意乱。孩子们玩得很开心,打开、关上、仔细察看。她不忍心在这最后一周惹女儿不开心,要不然就把它清理到房间的床底下了。但今晚,虽然女儿可能另有想法,急于向聚会众人炫耀这个昂贵的行李箱,母亲在傍晚时遵循自己的意愿把行李箱搬进了房间里——她说,箱子在原处可能会毁坏或划伤。
这就像烧伤或是天花在生活的脸上留下的疤痕,今晚尤其如此,因为她家里很少举行喜庆的聚会。那箱子虽然十分有用且做工精良,但它只不是个怪物、一个来自冥界的鬼魂,在欢歌笑语、畅饮狂欢之际,夺走她的头生子、她生活的春天。七周前,路费还没有寄到的时候,她和梅琳一样焦急地等待着。她并不惊讶女儿会去美国,她的八个姐妹都去了,她们的离去依旧是一段苦涩的回忆。她在艰难生活的磨练下,学会了控制感情、扼杀母爱——就像夏娃应该扼杀智慧毒蛇一样。是那笔路费让她心中再次五味杂陈,她那禁锢已久的情感中又爆出感情的火花、零星的想法,一想到这样的背井离乡……她的理智就轰然起火。
但这是命运,必须听从。日子定下了。帕奇·托马斯去找边车,拥挤的厨房里欢乐升级成狂乱。一个民族的残骸,注定在黎明时灭绝,赶在长夜结束之前纵情欢乐、彻夜不眠……
卧室里靠墙的小壁橱上立着一支廉价的蜡烛,一阵微风拂过破窗纸的边缘,燎黑了墙壁。在倾斜的烛火映照下,行李箱的黄铜提手上映出了深不见底、神秘莫测的大海。提手是浅黄色的质地,母亲一时想不起她以前在什么地方见过这种颜色——那是在闷热天气里,守灵结束之后尸体的面色。她涌起一股厌恶之情,不想再看那箱子,就如同她再怎么努力也无法直视棺材里的尸体一样。
“东西都带齐了吗?”她问女儿,不去看那昏暗烛光下的箱子。箱子里装了各种各样的东西——一块泥炭、壁炉上的一块碎片、几缕头发、一束三叶草(虽然在秋天)、手织的长袜、一把红藻、几件衣服、跨洋航行需要的文件。女儿从箱中拿出鞋、大衣、帽子、裙子,放在小壁橱上准备穿上。在过去一周里她经常这样摆出来,但是母亲从未鼓励她这么做,今晚稍早前还曾恳求过她等到早上再穿。
母亲关上箱子,扔了一条被子上去。
“免得脏了。”她早就担心,一旦穿上了美国衣服,女儿就会和她疏远,就像这个箱子一样陌生。梅琳脚踩长袜,只穿了一件白色长内衣,这是她晚上费了好大劲才穿好的,在到达大洋彼岸的亲戚家之前不会脱下来了。看着她现在的样子,仿佛是在看一个幻影,在她记忆中,只有这一个幻影还保持着清纯的皮肤和美丽的形象。这个幻影兼具人类失去的宝贵的生命之树的内里,和智慧之果那精致且具有欺骗性的外表——她是母亲的头生子、第一个果实。她有无数的话涌上舌尖想对她讲,母爱中积蓄起来的亲密的感情、生活中积累的东西,从她感觉到子宫里的一粒生命种子开始,直到永恒淹没了世界的黄昏。
一个月来,她已经和女儿说了很多事,断断续续的……只要梅琳在,她不在乎全家所有人都走了……全家都会想念她,尤其是她自己……所有的孩子中,她最让人省心……她在家中很好。但是说出来的话没有一句表达了她的心中所想,她觉得自己像个女仆,准备给年轻女王戴在颈上的项链断了,珍贵的宝石散落一地,随时会被踩碎踏坏。她感觉好像有一股敌对力量在过滤她的话语,使她无法自由自在地讲话,无法平缓那让她的心紧紧揪在一起的情绪。她知道将来她得指望别人来替她给女儿写信,在那样的信中,语言的措辞和含义都像仙丘的鬼魂一样冷冰冰的,她永远不可能有望表达心中的想法。而且相比面对面接触的语言、眼睛和表情的交流而言,信件只是糟糕的替代。她流动的想象、爱的潮水会在言辞贫乏的信中干涸冻结。
她极有可能要等许久许久才能再见女儿一面。梅琳要偿还她自己的路费,再赚出一两个人的路费给家里的其他孩子,还要寄一部分回家。有可能她腹中的孩子会比自己先看到她。美国衣服,寿衣——这两者又有什么区别呢?从现在开始,“上帝保佑她一路平安”就具有了“愿上帝宽恕她的灵魂”的潜台词。 孩子们常常把这两种表达搞混了。生活中真的用“上帝保佑”来表现“上帝宽恕”的时候,一般都是没有体面的整理遗容,没有停尸守灵,没有哀悼痛哭的葬礼;甚至连寿衣也没有,母亲不会有机会去时不时地抖一抖寿衣上面的皱褶,以此来减轻自己的痛苦;在峡湾边教堂墓地里也不会有一块粗糙的木板上刻着她的名字或者姓氏,供未来的世代铭记。这次航行——无边无际、寒冷贫瘠——会把这个名字从族群的宗谱中抹去,她会像大雁一样离去。
虽然这些念头就像酸凝乳一样在母亲的心里发酵,她却始终不愿相信再也见不到女儿了。她的理智说“不可能再见了”,她的爱、希望和决心却说“一定能”,她选择听从后一种声音。然而,她知道,即使能够再次相见,女儿也再不会像现在这样的单纯乡下姑娘了。她现在19岁,面容纯净如同应许之地山坡上的晨曦。她的嘴唇会因为尝了善恶树上的浆果而变得苦涩,嫉妒那个黑鼬会盘踞在她心里,经历那条狡猾的毒蛇会在她心里扭动;她会是一副冷酷无情的神情,语气像是被严厉的继母施咒改变了,回来的美国人都是这样。她必须现在向女儿诉说自己的想法,就如同在过去,当寻找食物还是一件生死攸关的大事时,生活在洞穴里的战士每次外出之前,他们的母亲都会诉说自己的情感一样。她得赶紧告诉女儿自己的感情,趁她还不会嘲笑自己的年龄和无知,趁女儿和她的思想之间还没有竖起一堵不信任的高墙……
她觉得,钱是最好的引入方式。她从怀里掏出一个布袋,取出女儿在明城可能需要的零钱,把布袋连同剩余的钱一并给了她。女儿把它挂在脖子上,小心翼翼地放在胸前神圣肩衣的下面。
“听着,孩子,放好它。很可能你根本不会用到,但假如你不能很快找到工作,那就太麻烦诺拉姨妈了,她有自己的孩子要照顾。在船上盖好毯子,不要随便和人交往,除非是认识的,到了诺拉家就安全了,赚钱不多也别累着自个儿……五年后你就回家来看看,嗯,得至少十年……不会这么久,不过到那时你自己就有点小钱了,我的……”
直到这一刻,她一直保持着高涨的情绪。可是,当她刚想打破这层话的硬壳,却找不出一个字来说,只好站在那里一动不动地盯着女儿看,双手抚弄着围裙上的皱褶。她的脸变红了,泪水和微笑在脸颊上痛苦地交织在一起,前额皱起了痛苦的沟沟壑壑,就像钥匙在锁孔里挣扎。女儿现在已经差不多穿好了衣服,问她在明城要用的零钱在哪。母亲太想说话了,以至忘了拿个小钱包装零钱。她转过身去拿钱包,内心一片混乱,把手里的钱忘得一干二净,结果掉得满地都是。她想等舌头能说出适当的话,再把零钱像圣物一样交给女儿,拥抱她,亲吻她……结果,祭品从她手中被夺走了。
女儿把小钱包放好,摸到口袋里有个信封。“你的一绺头发,妈妈”,她说。“我还以为我把它和其他东西一起放在行李箱了呢。”她把那缕黑发丝举在蜡烛前,蓝色的眼睛变得柔和,像个孩子似的。她有一种冲动想要和母亲说些什么,但不知道该说什么,她的想法转到这边转到那边,就像黑夜里一个陌生人在沼泽地的盲洞里四处摸索一样。她们俩会睡在一张床上,关上灯后,一束月光从小窗户射进来,像魔杖一样施展魔法,让舌头获得自由。她注视着母亲的眼睛,想看看母亲是否会给她鼓励,但她仍然对母亲的情绪一无所察,母亲激动的情绪锁在心里,无法冲破僵硬严肃的表情。
她穿上那件艳丽的亮色大衣,然后戴上宽边帽。虽然不知道自己想要个什么倾斜角度,但她觉得花很长时间反复整理,戴好这顶帽子也是在为面对生活做准备。她没有意识到帽沿的大小和起伏并没有增加她的美貌,也没有意识到黄色的鞋子、黑色的帽子和红色的大衣构成了魔鬼的三位一体,与她清新娇嫩的容貌相冲突。但是她已经准备好了:帽子、大衣、矮跟鞋和女式手套——不会再脱下来了。她感到既奇怪又惊讶,就像蝴蝶摆脱了毛毛虫狭小的四肢,第一次用轻快的翅膀畅通无阻地在无边无际的空气中飞翔的感觉,她也感到了一丝蝴蝶那种轻浮的骄傲……
直到箱子锁上了,母亲才想起来她忘了在箱子里或女儿衣服的某个地方放一点母鸡粪。但她无论如何也不会再打开箱子,她不能忍受女儿取笑她,尤其是在今天早上,指责她迷信巫术。她往女儿身上撒了点圣水,当她把羽毛放回瓶子里的时候,女儿走到厨房炫耀她的美国套装。
边车还没到,人们在跳舞。汤姆·尼尔背靠着紧闭的门,用一种醉醺醺的声音唱着《三个儿子》,淹没了音乐——
美貌俏佳——人,蓬勃正青——春,
漂洋过海——去,再也不还——家。
“你小点声”,母亲对汤姆说道,虽然刚刚她也想像他一样唱歌,用一首奔放的歌来宣泄自己的爱意。姑娘们又聚集在女儿的周围,仔细端详她的装扮,虽然她们已经整整看了一个星期了,完全不给母亲留点陪伴女儿的机会。或许她们觉得横插在母女天性之间算不了什么,最多跟那巨大的、冰冷的汪洋大海插在她们之间一样的没有人性。年轻的姑娘们叽叽喳喳地谈论着美国,谈论着她们很快就会在南波士顿一起开始的生活,这是很典型的民族特色了,美国旅行箱是他们的守护天使,远航船是他们的引路星,而大西洋就是阻拦他们逃往应许之地的红海。比丁·约翰尼请她提醒她的表亲快点把路费寄过来,朱迪恩·肖恩和她说千万别忘了告诉利亚姆·菲格在给老凯特·泰特赫的守灵夜里发生的趣事。
“别忘了告诉我家肖恩,今年我们在加斯山上又种了土豆”,萨拉卡·费丁说道。他在离开时说,在他之后这个民族的子孙后代不会再去山上耕种了,实在是太苦太累了。
“告诉我儿子,梅琳,过不了多久我就会去他那边”,诺拉·帕特里克·姆赫悄声说道,所有的女孩都听到了。
“哎呀,过不了多久,我也要去南波士顿,在铺路石头上踩出火花”,一个醉醺醺的红发青年,大着舌头说道。
“上帝保佑那些不得不呆在家里的人”,老沙默·奥考伦说道。
威士忌又传了起来。“给你,你应该尝尝”,皮埃辛·苏拜因一边说着,一边倒酒,颤抖的手拿着杯子向梅琳一歪,一些撒到了她的大衣上,“喝一口对你没害处,你以后可能见到的卜丁酒多着呢”。他的声音里有一种低沉的调子,他想起了自己的五个女儿,都在大洋彼岸——有一个已经走了三十五年了——他已经放弃希望再次见到她们了……“那我自己喝吧,祝你健康,梅琳,上帝保佑你平安抵达彼岸。”
皮埃辛还有聚会上的其他人都没想到加上句“上帝保佑你平安归家”。这些人不会说话,激起了母亲压抑的愤怒。“五年后的今天你们会看到她回家的”,她尖锐地说道。
“上帝保佑,”皮埃辛和西恩·赫姆·托马斯齐声说着。
“她会嫁给一个有钱人,永远和我们一起住在这里”,梅琳的姑妈西汀笑道。
“五年后我也没什么好炫耀的”,梅琳说,“不过说不准你会娶我,西恩,即使我一分钱也没有?“
但是这一次西恩缩了回去,倚在门上,像阵旋风似的说话,假装听不见年轻女孩们的取笑。
“千万别学上美国口音”,她的一个表亲,一个年轻小伙子说道,“别像米奇林·伊莫因一样,去了两个月就回来了,穿田过野的回家,能显摆的只有他那半基尼还有新马甲。
“看到猪时,别问‘这是什么,妈妈?’。”
“无论如何,一定寄回我的旅费来”,梅琳的大妹梅蕾说着,眼睛亮晶晶的。
“还有我的”,二妹诺琳也不甘落后。
听到两个孩子贪婪的哀求声,母亲感觉自己凄凉的死去了。女儿的归期一再推迟,就像一锹锹泥土堆在棺材上一样,回家的恩典正在离她远去——直到审判日那一天,在这一刻,她生下的这些孩子成了她最大的敌人。
她让梅琳再喝点茶,虽然她刚喝完站起来。但是她想再靠近女儿。她必须和女儿一起吃饭,举行一次告别的圣餐仪式,通过告别晚餐和女儿建立起亲密关系。她会直截了当地告诉女儿,她不信这顿离别宴是这个家在一起吃的最后一顿饭:在审判日之前有一个复活节。但她们完全没有机会独处!她的妹妹西汀、她的女儿们、还有其他一些女孩子都挤到墙边的桌子旁,很快梅琳就被她们团团围住了。
女儿不想吃东西,她的脸烧着:欲望、恐慌、惊奇、痛苦的心情,全都表现在她的脸颊上。明城是她去过的离家最远的地方,但是她从小就被美国传说熏陶着,南波士顿、诺伍德、布特、蒙大拿、明尼苏达、加利福尼亚这些地名激发了她的想象,远甚于都柏林、贝尔法斯特、韦克斯福德,乃至比明城稍远几英里的平原上的其他地方。她的生活、她对生活的想法都受到了美国的影响,美国的名声、美国的财富、美国的娱乐、去美国的极度渴望……虽然她现在要离家了,感到了一丝寂寞,但这短暂的寂寞中,交织着希望、愉快和惊奇。终于,她来到了仙宫的门槛上——无边无际的大海、桅杆、桁端、耀眼的灯光、泛着银光的街道,皮肤像甲虫一样闪闪发光的黝黑的人们,这些画面扭曲了加斯、大山、岩石和峡湾的轮廓。今晚她的脑子是个破布袋子,装着行将抛弃的记忆碎片,等她航行时就会像废物一样丢掉。她现在毫无防备,应邀在石头地板上跳舞,穿着去美国的服装,她找不出拒绝帕德拉金·费丁的理由。
她感到良心有些不安,因为自己一直以来忽略了他。她一开始漫不经心地跳着,但音乐的节奏——甚至在仙境中也备受喜爱的音乐——激发了她的本能。很快,她穿着花衣裳,像一只来自异域的小鹿一样精力旺盛,一群普通的小动物在她周围蹦蹦跳跳,煽动她展示自己的本性和本领,年长者则在旁边静静地思考着。母亲在想,如果她能再见到女儿,艰苦的生活经历将会沉甸甸地压倒她对跳舞的渴望,曾经青春的激情和热血让她的四肢和优雅的星辰运动相连;日渐苍老稀释的血液将会把她疲乏的骨头拴在土地上,激情不再。
母亲一直看着,但她看的不是女儿,而是和女儿跳舞的帕德拉金·费丁。就在那时,她猜到了整个故事。显而易见,很可能这一对儿彼此没说过一句情话,很可能他们今晚一句话也没说过,很可能他们一辈子都不会说一句话。但她意识到,他们会在南波士顿结婚,可能是一年后,也可能是五年后、甚至十年后……这就是帕德拉金疯狂跳舞的背后原因。她没能说出口的话,他却用舞蹈说了出来。他的身体和四肢正在演绎着一首完美的诗,热情、奔放、活力、精准,直到他的钉靴一甩,随着音乐的最后一拍,撞在壁炉上迸出火花。有些人可能认为他喝醉了,但母亲更明白。那星星之火实际上是最后一笔,是精神彻底胜利的最后一击。接着,他不等别人开口邀请,刚跳完舞气还没喘匀,就轻轻松松地唱起歌来,母亲忘了女儿,听他唱着:
花园荒芜,人心寂寞,
枝上无果,荆棘无花,枝叶尽落。
弦不响,鸟无声,
心之所爱,去往远方。
一个年轻的灵魂,试图敲开那层将宇宙封闭其中的外壳,他的歌是如此强烈。此时母亲已经开始恨他了,邪恶的存在,触碰她的宝贝……
外面的车道上传来了马蹄声和边车的辚辚声。音乐和欢乐突然停止了,只有西恩·托兰醉醺醺地靠在紧闭的门上,还在呻吟——
哎,呀,呀,
在纽约码头的南岸,
我将在那里登陆——
这是西恩唯一唱过的一段歌。
“的确,你会是送给美国的一份大礼! 让恶魔淹死消灭你,可惜你在这儿,不是在码头上,没用的大块头”, 一个年轻人嚷嚷道,没法再忍受他了。
行李箱从房间里拿了出来,像金牛犊一样放在桌子上。
“把它拿出去,绑在边车上”,母亲说。
“可能会弄坏了”,梅琳说,“不要管它,等我准备好了再一并提出去”。这只箱子是她的许可证,特许她可以戴上雅致的帽子,穿着华丽的大衣,而不是裹着爱尔兰披肩。要是没有它,她身上的淑女装就是对上帝的侮辱,如果让它离开视线一秒钟,身上这些骗人的华服就会变成破布灰烬。
她转过身去,同那些没有力气陪她走到君主大道的人告别。跛足的老人很难蹒跚着穿过街道,对他们大多数人来说,这可能是最后一次离开炉边,出来参加社交活动了。这是第一根要断开的链条,她第一次感到分别是这么的艰难无情。先不论其他人,她是再也不会见到这些人了。尽管既忧虑又焦急,她还是仔细地打量着每一个人,把他们的形容面貌都储存在记忆里。她压抑着自己的感情,但当她走到炉边面对着祖母时,她再也无法抑制了。她对祖母的感情和对母亲的一样深,而且更容易表达,祖母也同样深爱着她。每个星期祖母总是从她的养老金中拿出一部分来给她,从不间断,哪怕其他地方还欠着债。祖母说不出话来,仿佛已经变成了一抔泥土,实际上也是半截入土的人了,好的一半全仰仗那根“又细又硬的第三条腿”,剩下一半就等着忙碌的死神给她准备地方了。她的嘴唇就像刚合盖的棺材一样干,只有微微眨一下眼皮的时候,遥远的神情才回到当下,要不然梅琳以为她根本不知道发生了什么。
“我再也见不到你了,婆婆”,她哽咽着,泪眼婆娑。
“上帝是良善的”,母亲固执地说了一句。
然后亲了亲小孩子们,还有摇篮里的婴儿。在寒冷的仲冬,她仿佛感受到了温暖而又充实的夏天,让她的感觉不到寿衣的威胁。
母亲又把她拉到房间里去了,还没待多久,西汀和梅蕾就进来拿披肩,准备陪梅琳去明城。母亲刚酝酿的情绪被打断了。她们真好管闲事啊——她想,如果没有她们,她的伤心事就不会在喉头哽住了。她只能对梅琳说,她在那边会挣到钱的,希望在海上能有个好天气,千万别忘了拍张照片寄回家。
“我的宝贝女儿”,她说着,从大衣肩膀上拣下一团绒毛,然后给她匆匆整理了一下帽檐,不过女儿马上又按自己的方式弄了一下,然后快速扫了一眼房子,准备好要离开了。
在崎岖不平的乡间小路上,边车跌跌撞撞地前进着,后面跟着一大群人,有男人,有女人,也有小孩子。他们看上去就像一条献祭的队伍:前面的边车像是火葬用的柴堆,男人的香烟在清晨的空气中缭绕,梅琳穿着她那身野蛮的服饰,扮演着主祭的德鲁伊。
母亲走在女儿的旁边,要帮她拿着毯子,被伯德·希迈斯一把抓去拿在手里。她本打算最后一段路上自己帮着梅琳,但西汀和她的梅蕾又一次阻挠了她的计划。接着,所有年轻姑娘把女儿团团围住,有的叽叽喳喳,有的嘻嘻哈哈,有的因她离去感到寂寞,不忍心多说什么,还有的姑娘因为自己没能去或没能跟她一起去感到遗憾。此时,母亲已经没什么后悔的感觉了,她对这群闹哄哄的人感到很生气,她还在这儿呢,他们就想把她的女儿夺走。这辆边车也让她生气,车跑得很快,好像运着尸体“小跑到墓地”。那只竖在车厢里的大箱子,在初生太阳的照耀下,金黄色的材质就像一穗玉米,在她看来,就是那个箱子鞭策着马以死亡的速度奔跑。她没说一句话……
太阳刚刚升起的地方,有一道柔和的红光,田里的矮墙和成堆的石头阴森森地笑着,倾斜而崎岖的小坡地上,踩过的残茬就像参孙被大利拉剪过的头发一样。一艘小帆船刚从港口驶出,顺风在峡湾划出一道明亮的尾流。梅琳站在山顶上回头望了望霍利克利夫,从此以后,自家房子和周围的村舍就看不到了。去年新搭的茅草屋顶和黑色枯萎的旧屋顶在屋脊处相连——过去与未来的分界线。在瞬间的喧闹过后,村庄似乎又睡着了,就像海里的沙嘴一样渺小,帆船都有可能会把它抹去。
边车在路的尽头停了下来。人们在公路口围在一起,把母亲和女儿隔开了。她不过是石堆里的一块石头,仅此而已,仿佛她既不是亲戚也不是朋友,她越发嫉妒西汀和梅蕾可以陪梅琳去明城。开始吻别时,女人们就像群食腐鸟一样围着猎物嘎嘎乱叫,她们粗鲁地往前挤,轻轻地握了握女儿的手,一个接一个亲着她,就像垃圾堆里的一群椋鸟。男人们同她握了握手,羞涩而简洁,仿佛在说,都是一回事,如果非做不可,那就最好赶紧做了。帕德拉金·费丁也这样做了,但与其他男人不同的是,他稍稍抬起了头。母亲看到了,这对儿的目光在一瞬间紧紧交缠在了一起。
终于轮到她了。她从女儿小时候就没亲过她。虽然她的嘴唇渴望着亲吻女儿,但她没有在这个吻中表现出多少的渴望和痛苦。女儿不是吻了所有的人吗?不是所有的人都在她前面亲吻拥抱了女儿吗?女儿的吻冷淡而平静,她的感情被所有啄她的人耗尽了。她的身体也很冷,冷得像个被仙女里斯换过的孩子。
不过,破坏了她的吻的是那个行李箱,她无法把眼睛从上面挪开,箱子在她耳边低声说着——
凡世之吻都无法打破换子的魔咒,她将被快乐诱惑,四处游荡,忘却一切,她的住所是一张金色的网,在远离此时此地的绿色山丘上,阳光编织成的年轻的欲望。
梅琳坐到了边车上,梅蕾坐在她旁边,西汀坐在另一边司机的旁边,帕德拉金·费丁把箱子牢牢地固定在两人之间的车厢里。在母亲看来,三个可恶的灵魂——被诅咒的箱子、贪婪地想要得到路费的梅蕾、以及急着要去美国和她女儿结婚的帕德拉金·费丁——折磨着她的第一个孩子,她最心爱的人。
帕德拉金绑完了箱子,人们站在一旁给马让路。女人们开始抽泣起来,然后变成了嚎啕大哭。虽然又哭又嚎,母亲觉得她们不是真的在表示痛苦,他们甚至不让她独自一人痛哭流涕。她没有流一滴眼泪……
她绊绊磕磕的不确定的说道,“五年之内再见”。哪怕天塌下来,她也无法抬起眼睛和女儿对视。
车动起来了。女儿啜泣着说,“一定会的”。但是现在母亲的内心和常识都在告诉自己:不会的。帕德拉金·费丁会很快见到她,村里的姑娘们、她自己的孩子们,甚至腹中的胎儿都会再见到她。母亲意识到,女儿只是第一只逃往夏日和欢乐之地的雏鸟,一只永远不会回到故乡的大雁。
‘An trunc.’
Ainneoin a réchúisí agus a dúirt an mháthair an focal, bhí dubh na fríde den bhundún lena aithneachtáil ar a glór. Ní ghabhfadh sí don Ghealchathair ag ceannach an trunc, seachtain go Satharn seo a chuaigh thart, in éindigh lena hiníon. Ná níor lú dar léi an sioc ná an stiúir a bhí air ar feadh na seachtaine, gróigthe mar bheadh íol adhartha ann ar dhroim chomhra na cisteanaí, agus spraoi an domhain ag na páistí á oscailt, á dhúnadh agus á dhearcadh. Ní bhfaigheadh sí ina claonta a dhul ag cur múisiaim ar an iníon an tseachtain deiridh. Murach sin bheadh sé craptha siar sa seomra agus isteach faoin leaba aici ó thús. Ach má bhí oiread eile d’fhonn ar an iníon an ball éadálach sin a bheith go feiceálach i bhfianaise na cóisreach a bhí cruinn anocht, rinne an mháthair an rud ba bhreá léi féin i dtús na hoíche, ó tharla go raibh contúirt bhriste nó lioctha ar an trunc san áit a raibh sé. Ba bhall dóite, ba cholm bolgaí ar scéimh a saoil é a fheiceáil anocht go háirid, ó b’annamh léi oíche chroídhílis a bheith faoi chaolacha a tí. Ní raibh ina dheiseacht agus ina fhóint uile go léir ach ciméara draíochta le céadcheap a broinne agus fios fátha a saoil a fhuadach uaithi, go díreach agus an t-ól, an mheanma, an ceol agus an siamsa ag dul go barr bachall. Seacht seachtaine ó shin, sular tháinig an phaisinéireacht, bhí sise chomh beophianta ag fuireacht léi is a bhí Máirín. Níor chuid iontais léi a hiníon féin ag dul go Meiriceá ach an oiread leis an ochtar deirfiúr arbh é a géarchuimhne cuid acu a imeacht ann. Idir ord agus inneoin an tsaoil múineadh dise lena croí a cheansú agus a gean máthartha a chriogadh i ngreim scóige mar a bhí ag Éabha a dhéanamh le nathair na hAithne. An phaisinéireacht a chuir an chríonach trí lasadh arís. Agus mar bheadh teangacha feasa ann ó chéadfaí scoite, bhí lasracha as dóiteán a croí ag goradh chiall agus réasún a hintinne agus ag ligean feasa léi go mba mheasa an imirce ná creachadh teampaill agus ná bánú tíre... Ach ní raibh cluas bhodhar le tabhairt do stoc na cinniúna ní b’fhaide. Bhí an lá gealta. Patch Thomáis imithe faoi choinne an jaunt. Mire scréacha tar éis a theacht sa siamsa thíos sa gcisteanach bheag phlúchta, mar bheadh fuíoll air cine a raibh an díobhadh i ndán dóibh lá arna mháireach ag cur barr drabhláis driopásach dheireadh oíche ar a mbigil ollghardais. Níorbh fholáir do Mháirín a bheith ag téisclim...
Bhí coinneal leathphingine ar choimhrín le balla an tseomra agus smál uirthi de bharr an gheoladh gaoithe a bhí isteach faoi chorr an pháipéir ar phlána briste na fuinneoige. Bhí doimhneacht, draíocht agus diamhaireacht duibheagáin dhochuimsithe sa mbleánach sholais a bhí eitealadh na coinnle a thál ar chnapáin phráis an trunc. Níorbh ar an toirt a ďfhéad an mháthair cuimhniú cá bhfaca sí cheana gné bhuíochta chaillte an adhmaid: snua coirp tar éis tórraimh fhada aimsir mheirbh. Agus ní ligfeadh an col di breathnú isteach sa trunc sin anois ach an oiread is a ligfeadh féachaint ar chorp i gcónra, tar éis gur thug sí obainn ar sin a dhéanamh go minic.
‘Bhfuil chuile shórt a’d?’ a deir sí leis an iníon, gan ligean dá súile lonnú ar an solas. Bhí gach uile shórt ann: caorán móna, sceallóg den tinteán, dlaíocha gruaige, mogall seamróige, ainneoin gurbh é an fómhar a bhí ann, stocaí glas caorach, glac dhuilisc, balcaisí éadaigh agus páipéir a bhain leis an iomlacht anonn. Thóg an iníon a bróga, a cóta, a hata agus a gúna amach as an trunc agus leag sí ar an gcoimhrín iad lena gcur uirthi. Le seachtain, ba mhinic uirthi iad sa ngeadán céanna, ach níor thaobhaigh an mháthair riamh í agus chuaigh sí go bog agus go crua uirthi i dtús oíche anocht gan a gcur uirthi go maidin.
Dhún an mháthair an trunc arís, agus chaith sí súsa na leapa anuas air ‘lena choinneáil glan’. B’fhada faitíos uirthi, ach a mbeadh an iníon in éadaí Mheiriceá, go mbeadh an coimhthíos céanna aici léi a bhí leis an trunc. Bhí Máirín ina boinn agus í nochta, cé is moite de léinteog fhada gheal a bhfuair sí tiaráil mhór uaithi á deisiú uirthi ard-tráthnóna agus nach raibh aon rún aici a baint di arís go mbeadh sí in áras duine mhuintearaigh ar an talamh thall. Lena feiceáil mar sin, ba gheall le brionglóid óna hintinn féin í: an t-aon bhrionglóid a raibh a céadsnua scéimhiúil buan fós. Brionglóid go mba chruth di goltraí bhinn Chrann na Beatha, go mba dhealramh snua meangach Úll na hAithne: céadiompar agus céadabhras máthar. Bhí an iomad rud ar bharr a goib aici le rá léi: na rudaí teanntásacha ceanúla a bhíos i dtaisce i gcroí máthar, mar bheadh bradán a beatha ann, ón uair a n-airíonn sí gin bheo faoina broinn nó go bplúchann an lóchrann síoraí smearsholas an tsaoil.
Le mí anuas, is iomaí rud a dúirt sí leis an iníon ina sceidíní i bhfad ó chéile... Nár mhiste léi dá n-imíodh a raibh sa teach ach Máirín fanacht... go n-aireodh an teach í, ach í féin go háirid... go mba í an duine ba lú a bhfuair sí anró uaidh de na páistí í... go mb’ait í in aice tí. Ach ní raibh iontu sin ach an screamhóg mhullaigh. Bhí sí mar bheadh bean choimhdeachta ann a scorfaí an bráisléad a bhí sí a chur faoi bhráid na banríona agus a mbeadh a cuid liaga lómhara scaipthe anonn agus anall, i gcontúirt a dtaltaithe agus a millte. Ba gheall le neach naimhdeach di a bheadh ag scagadh a cuid cainte agus ag cur treampán uirthi an rosc a chur di a mhaolódh docht a croí. Bhí a fhios aici nach raibh aon ghair aici go héag na rudaí a bhí ar a hintinn a rá i litir a mbeadh sí i dtuilleamaí duine eile faoina scríobh agus i dteanga a raibh a féith agus a cuisle ní ba choimhthí di ná féith agus cuisle Shíogaí na Bruíne. Drochshop críon in áit scuaibe beo an bhéil agus na súl agus na gceannaithe a bhí i litir. Thraoithfeadh agus théachtfadh fuarlach na hintinne agus rabharta an chroí sa scríbhneoireacht dhoicheallach.
Agus níor mhóide di Máirín a fheiceáil go ceann fada fada. Bheadh a paisinéireacht lena íoc aici. Ansin paisinéireacht duine nó beirt den chlann, i dteannta riar a chur abhaile. B’fhéidir go mba thúisce a d’fheicfeadh an páiste a bhí faoina broinn í ná í féin. An dá mhar a chéile a bhí sa gcóta Meiriceá agus sna taiséadaí go hiondúil. Ní raibh sa ‘céad slán di’ a déarfaí feasta, agus daoine ag caintiú ina hainm uirthi, ach taobh bun os cionn de ‘bheannacht Dé lena hanam’. Ba mhinic páistí ag déanamh cíor thuathail den dá leagan sin. Agus an tráth a gclaochlaíodh an ‘céad slán’ ina ‘bheannacht Dé’ dáiríre, ba chlaochlú gan chóiríocht gan chróchar, gan chás gan chaoineadh é. Na taiséadaí féin ní bheadh ag máthair sa mbaile lena mbaint as a bhfilleadh anois agus arís mar réidhe an achair dá brón, ná ainm agus sloinne ní bheadh ar réchláirín i gcill cois Caoláire do na glúine a thiocfadh. Scríobfadh an t-iomlacht – an domhnaíocht seiscinne fuaire sin – an t-ainm de ghinealach an chine. Mar na géabha fiáine a bheadh a himeacht.
Ach cé go raibh na smaointe sin mar thaos nimhe in intinn na máthar, ní ligfeadh sí lena hais nach bhfeicfeadh sí go deo an iníon. Bhí a ciall agus a réasún ag inseacht di nach bhfeicfeadh agus a croí, a dóchas agus a misneach ag rá a mhalairte. Agus ba dá croí a thug sí cluas. Ach bhí a fhios aici ach a bhfeiceadh go mba bheag ab ionann í is an gearrchaile sóntach, tíriúil a bhí anois in aois a naoi déag, agus gile a dealraimh fearacht snua gréine maidine ar mhala cnoic i dTír Tairngire. Bheadh domlas ar a béal ó chaora Chrann an Mhaith agus an Oilc. Bheadh easóg dhorcha na gangaide ina croí. Nathair shleamhain na céille ceannaithe ag snámh ina hintinn. Faghairt na cruach fuaire ina ceannaghaidh. Canúint ar a cuid cainte, ar nós fuíoll díoltais leasmháthar. Mar sin a bhí na Poncáin uilig. Níor mhór di í féin a fhoilsiú di anois, mar d’fhoilsíodh máthair amhais na huachaise í féin dá clann san am go mba chúrsaí báis agus martraithe gach geábh dá dtugtaí ag sireoireacht bídh. Í féin a fhoilsiú di chúns nach mba dhíol magaidh léi fós a cuid seanórtais agus aineolais féin agus nach raibh díchreideamh ná dochreideamh na hiníne ina bhádhún idir a dhá n-intinn...
I ndar léi féin, ní raibh tionscailt ar bith ab fhearr ná an t-airgead. Tharraing sí sparán éadaigh as a brollach, bhain sí as a mbeadh de mhionairgead ag teastáil ón iníon sa nGealchathair, agus ansin shín sí chuici é. Chuir an iníon an sparán faoina muineál agus dheasaigh sí go maith ina brollach faoin scaball é. ‘Fainic anois, a leanbh, nach dtabharfá aire mhaith dó,’ a deir an mháthair. ‘Ní móide go dteastódh sé chor ar bith uait, ach mura n-éirí obair leat go tráthúil ba mhór an ní duit a bheith i gcleithiúnas aint Nóra agus an mhuirín atá uirthi féin. Coinnigh an súsa deasaithe i do thimpeall go maith ar an soitheach. Ná taobhaigh aon duine mura i ndán is go mbeidh duine aitheantais ann go díreach. Beidh leat ach a sroichfidh tú chomh fada le tigh Nóra. Má chaitheann tú pá bheag féin a thógáil, ná cuir thar d’fhulaingt thú féin ag obair... Tabharfaidh tú cuairt abhaile faoi cheann chúig bliana. Bhuel, deich mbliana ar a fhad... Ní féidir duit nó beidh pingneacha beaga agat an uair sin... Mo...’
Tháinig a cuid spleodair léi ar sheol na braiche go dtí sin. Ach ar an dá luath is ar shíl sí an screamhóg mhullaigh a bhriseadh níor fhan focal den chaint aici; ach staidhce a dhéanamh ag féachaint ar a hiníon. A lámha ag sméaracht le cruinniúchaí a naprúin. Luisne a raibh an gáire agus an gol ina lánúin léanmhar inti ina grua. Leathleiceann léi ní b’fhaide ná an leiceann eile i gcosúlacht. Roic chrotacha ag cruthú go hanróiteach ina baithis, mar bheadh eochracha ann ag coraíocht le glas. Bhí an iníon i ndáil le réitithe anois agus ďfhiafraigh sí cá raibh na pingneacha beaga a theastódh uaithi sa nGealchathair?’ Leis an ruibh chainte a bhí ar an máthair roimhe sin níor lig an dearmad di an spaigín a fháil agus a gcur ann. Ar iontú thart di anois le dhul ina choinne bhuail an oiread anbhá í agus nár chuimhnigh sí go raibh an t-airgead i gcúl a glaice nó gur thit sé uaithi ina sprus ar fud an urláir. Ba é an rún a bhí ag an máthair ó thús fuireacht go dtagadh déantús ceart cainte ina teanga; ansin an mionairgead seo a sheachadadh dá hiníon mar thoirbhirt naofa, í a phógadh agus a dheornadh... Ina leaba sin coilleadh a Soitheach Naofa as a láimh...
Ag cur spaigín an airgid i bpóca a cóta di, mhothaigh an iníon clúdach litreach ann. ‘Dlaoi de do chuid gruaigese, a mhama,’ arsa sise. ‘Shíl mé gur chuir mé sa trunc í in éindigh leis an gcuid eile. Chuir sí an dlaoi dhubh idir í agus an choinneal agus thláthaigh a dhá súil ghorma nó go raibh siad mar shúile páiste. Tháinig fonn uirthi rud eicínt a rá lena máthair ach ní raibh a fhios aici go barainneach cén rud. Bhí a cuid smaointe ag sméaracht fúthu agus tharstu mar bheadh aineolaí ar eanach caochphollach oíche dhubh. Níor mhór don bheirt a bhelth ar aon leaba, an solas a bheith múchta, agus ga gealaí isteach tríd an bhfuinneoigín mar bheadh maide milis ann leis an teanga a bhealú. Breathnaigh sí idir an dá shúil ar an máthair, féachaint an bhfaigheadh sí ugach ar bith uaithi, ach níorbh fheasach di go raibh a máthair mar bheadh cnoc ann a mbeadh tormach chéatach ina chrioslaigh, tar éis nach raibh an tine in ann aon scolb a chur ar a fhorscreamhóg thinn theangmháilte...
Chuir an iníon an cóta scagach scanraithe agus an hata caisealmhór uirthi. Ba chuid de na cóirithe catha, dar léi, seal fada a chaitheamh ag deisiú agus ag athdheisiú an hata, ainneoin nach raibh goic áirid ar bith ba mhian léi a chur air. Níor chuimhnigh sí riamh nár bharr slaicht uirthi a mhéad agus a chrotaí is a bhí a chaiseal, ná go raibh buí a bróg, dubh a hata agus rua a cóta fearacht tríonóide mallaithe datha a bheadh ar thí scéimhe a ceannaghaidh ghil snuaúil. Ach bhí sí faoi réir: hata agus cóta agus bróga ísle agus láimhainní lady uirthi - le fanacht uirthi níos mó. Bhuail an oiread coimhthís agus iontais í is a bhuailfeadh féileacán ar mhothachtáil dó an chéad uair go raibh sé tar éis géaga craiplithe an spigneanta a sceitheadh agus go raibh fairsinge dhochoimsithe dho-bhacainneach an aeir inseolta aige lena chuid sciathán scolbánta. Mhothaigh sí ina cheann sin páirt d’aeraíl agus ďuabhar an fhéileacáin...
Nó go raibh an glas ar an trunc níor chuimhnigh an mháthair nár chuir sí aon cheo de mhaith na circe ann, ná i mbalcaisí na hiníne ach an oiread. Ach ní iarrfadh sí a dhul ag baint an ghlais de anois ar bhás an domhain. Dá dtosaíodh a hiníon ag séideadh fúithi nó ag samhailt pisreog léi an mhaidin sin, ba bheag é a hacmhainn thar is riamh. Chroith sí scaird uisce choisricthe uirthi agus an fhad agus a bhí sí ag cur an chleite sa mbuidéal arís bhí an iníon imithe síos go lúcháireach ar lom an urláir lena culaith Mheiriceá a thabhairt le taispeánadh.
Ní raibh an jaunt ar fáil fós. Bhí gleadhradh damhsa ann agus Tom Neile de ghuth phóitiúil ag gabháil 'An Triúr Mac’ sa doras dúnta, ainneoin go raibh sé ag plúchadh аn сheoil:
‘Is iomaí forrá-á-nach breá-á-á lúfar láidir
A théanns thar sá-á-á-á-á-ile a’s nach bhfilleann choí-í-chin.’
‘Déan go réidh leat féin,’ arsa an mháthair le Tom. Ach thabharfadh sí cuid mhaith ar an ala sin da mbeadh fonn aici mar a bhí ag Tom, leis an ualach a bhí ar a croí a chur amach de ina shile cheoil. Bhí na gearrchailí cruinnithe timpeall ar an iníon arís, ag fáil caidéise dá feisteas, ainneoin go bhfaca siad é go minic le seachtain. Ní raibh gair ag an máthair í a thaobhachtáil acu. Dar léi, ba bheag acu ding a chur sa nádúr, nárbh éagóraí de mhórán ná é an ding a bhí an tseiscinn mhór fhuar a chur ann. Ag ceiliúr faoi Mheiriceá a bhí na mná óga. Ag ceiliúr faoin saol a bheadh acu abail a chéile ar fad i South Boston go gairid, mar ba dhual do chine arbh é trunc Mheiriceá a n-aingeal coimhdeachta, arbh í an long imirce a réalt eolais agus arbh í an Fharraige Mhór a Muir Rua. Mheabhraigh Bidín Johnny di iarraidh ar a col ceathrar dlús a chur lena paisinéireacht. Dúirt Judeen Sheáin, ar a bhfaca sí riamh, a inseacht do Liam Pheige faoin spraoi a bhí ar thórramh shean-Cháit Thaidhg.
'Seachain nach n-inseá do Sheán se' a’inne go bhfuil Garraí an tSléibhe faoi fhataí arís i mbliana a’inn,’ a deir Sorcha Pháidín. ‘Dúirt sé ag imeacht dó nach dtiocfadh aon duine ar an gcine arís go deo ó d’imeodh sé féin a bhuailfeadh faoina chur, bhé sé chomh deacair sin.’
‘Abair le mo bhuachaillse, a Mháirín, gur gearr go mbí mé anonn chuige,’ a deir Nóra Phádraig Mhurcha de chogar a chuala na gearrchailí ar fad.
‘Dar príocaí, ní bheidh sé i bhfad go mbaine mise aithinneacha as leacacha South Boston,’ a deir scorach fionnrua ar chuir an t-ól ruibh na cainte air.
'Go bhfóire Dia ar an dream a chaithfeas fanacht sa mbaile,’ a deir sean-Séamas Ó Curráin.
Bhí an fuisce ag dul timpeall arís. ‘Ara seo, b’fhearr duit blaiseadh dó,’ a deir an fear roinnte – Peaitsín Shiubháine – agus bhí sé ag tónadh na gloine ar Mháirín, nó gur dhóirt sé steall de ar a cóta leis an gcreathadh a bhí ina láimh. ‘Ní dhéanfaidh lán do bhéil lá dochair duit. Maidin chrua í ar jaunt. Dheamhan is móide deoir phoitín a d’fheicfeá le do lá arís.’
Bhí meacan ina ghlór, arae bhí sé ag cuimhniú ar sheisear iníon leis féin a bhí ‘thall’ – duine acu le cúig bliana déag agus fiche – agus gan aon súil aige a bhfeiceáil go brách... ‘Ólfaidh mé féin mar sin í. Do shláinte agus go dtuga Dia slán go ceann cúrsa thú, a Mháirín.’
Ba bheag an lua ag Peaitsín – ná sa gcás sin ag aon duine dá raibh ar an gcóisir – cuimhniú ar ‘Go seola Dia abhaile arís í’ a chur d’agús sa méid sin. Faoi cheal an oiread sin d’fhios a labhartha a bheith orthu spréach an docht tine a bhí sa máthair.
‘Ní fheicfidh tú cúig bliana ó inniu go mbí sí abhaile arís,’ arsa sise go mosánach.
‘Go dtuga Dia di,’ a deir Peaitsín agus Seáinín Thomáis Choilm as béal a chéile.
‘Agus pósfaidh sí fear airgid agus fanfaidh sí inár mbail ar fad,’ a deir Citín, deirfiúr do mháthair Mháirín, go geal-gháireach.
‘Dheamhan mórán den rath a bheas agam in imeacht chúig bliana,’ a deir Máirín, ‘ach b fhéidir go bpósfá féin mé, a Sheáinín, gan pingin gan bonn.’
Ach bhí Seáinín faoi seo craptha leis siar go doras dúnta agus é ag stolladh cainte d’fhonn magadh na ngearrchailí a ligean thairis.
‘...Ná bíodh aon chanúint ort ar chuma ar bith,’ a deir buachaill óg de chol ceathrar léi, ‘agus ná bí ag guessáil fút agus tharat mar bhí Mícheáilín Éamainn nár chaith ann ach dhá mhí agus a tháinig abhaile trasna na ngarranta agus leathghine agus veist nua aige de bharr a aistir.’
‘Ná ag fiafraí “What’s that, mammy?” nuair a fheicfeas tú an mhuc.’
‘Cuirfidh tú mo phaisinéireacht chugamsa ar chuma ar bith,’ a deir Mairéad, an iníon ba ghaire do Mháirín agus splanc ag rince i mac eilmistín a súl.
‘Agus chugamsa,’ arsa Nóirín, an deirfiúr eile arís.
Ba deich mbliana de ghiorrúchan saoil ar an máthair dilleoireacht na beirte sin. Bhí na blianta moille dá gcarnú ar chuairt a hiníne, mar charnaítear na sluaisteoga créafóige ar chónra. Agus bhí lá cairde na cuairte sin ag féithiú uaithi siar – siar go Lá an Bhreithiúnais. Toradh a broinne féin ba naimhdí leis an máthair ar an ala sin.
Chuir sí Máirín ag ól tae an athuair, ainneoin nach raibh sí ach tar éis éirí uaidh go gairid roimhe sin. Ach theastaigh uaithi ligean a fháil uirthi aris. Níor mhór di arán a bhearnú, comaoineach sláin a dhéanamh agus caidreamh agus comhar teanntásach an tsuipéir dhéanaigh a shnaidhmeadh lena hiníon. Déarfadh sí léi gan frapa gan taca nár chreid sí go mba é an lón imeachta seo lón a báis chomh fada is a bhain sé leis an mbaile: go dtiocfadh Cáisc roimh an mbreithiúnas. Ach níor fágadh eatarthu féin é. Bhrúigh a deirfiúr Citín, a clann iníon agus cuid de na gearrchailí isteach chuig an mbord a bhí leis an mballa nó go raibh Máirín faoina mullóg féin acu gan mórán achair.
Ní raibh aon dúil i mbeatha ag an iníon. Bhí luisne na splaince ina ceannaghaidh: tnúthán, anbhá, iontas agus beophianadh a hintinne á n-ionchollú féin ina grua. An Ghealchathair an t-achar ab fhaide ó bhaile a bhí Máirín riamh. Ach ba sheanchas faoi Mheiriceá an chéad bhia sa sliogán di. Ba ghaire go fada do chomhlaí a tuisceana agus a samhlaíochta South Boston, Norwood, Butte Montana, Minnesota, nó California ná ná Baile Átha Cliath, Belfast, Wexford, ná go fiú is áiteacha nach raibh thar chupla míle ar thaobh an Achréidh den Ghealchathair. Fuineadh agus fáisceadh a saol agus a smaointe as cáil Mheiriceá, as saibhreas Mheiriceá, as siamsa Mheiriceá, as fonn cráite a dhul Meiriceá . . . Agus ainneoin go raibh cumha uirthi an baile a fhágáil anois, níor chumha é gan an gliondar, an dóchas agus an t-iontas a bheith ina orlaí tríd. Faoi dheireadh thiar bhí sí ar thairseach na Brúine Draíochta . . . Farraigí uafásacha, slata seoil, soilse greadhnacha, sráideanna ar dhath an airgid, daoine cróna a raibh loinnir an daoil ina gcneas, ag cur in éagruth cheana féin uirthi gort, sliabh, carraig agus caoláire.
Ní raibh ina hintinn ar feadh na hoíche ach cleitheog thaisce a dtoillfeadh uairleacháin chuileáilte a cuimhne inti, nó go bhfaigheadh sí ionú ar a dteilgean amach sa mbruth faoi thír feadh is í ag seoladh. De bharr chomh neamhairdiúil is a bhí sí anois thug sí cead í féin a chinnireacht amach ar lom an urláir ag damhsa, ainneoin go raibh sí i bhfeisteas Mheiriceá agus eile. Ach ní bhfaigheadh sí óna claonta Pádraigín Pháidín a eiteach ar aon chor. Chuir sí scrúdaí uirthi féin anois faoi gur fhág sí an fhad sin é gan é a thaobhachtáil. Bhí sí buille támáilte as tosach an damhsa, ach chuaigh fíor an cheoil – an ceol sin ar cuireadh comaoin air sa mbruíon féin – faoina cuisle; agus gan mórán achair ní raibh de shamhail aici ina gléas breac ballach ach os fuiliúil cuideáin a mbeadh miolghairí an tréada ag macnas ina timpeall le cur faoi deara di a gaisce agus a tréathra a thaispeáint, chúns a bheadh na fundúirí ina suí faoi gcuairt ag cur a gcomhairle i dteannta a chéile. Ag smaoineamh a bhí an mháthair ach a bhfeiceadh sí arís í go mbeadh eolas doscúch an tsaoil ina bhró mhuilinn ar an meanma dhamhsa sin. I leaba an reacht fola boirbe a thug do ligean a géag a bheith ar spéiriúlacht réalta, bheadh sceidín liathuisce na haoise agus céille ag greamú a cnámh ceansaithe don chréafóg.
Ach ina dhiaidh sin agus uile níor dá hiníon ba mhó a thug an mháthair suntas ach do Phádraigín Pháidín a bhí ag damhsa léi. Bhain sí abhras as an scéal ar an toirt. В’fhurasta a aithint é. Níor mhóide don bheirt focal a rá riamh le chéile faoi ghrá. Níor mhóide gur dhúirt siad focal anocht. Agus ní móide go n-abróidís focal go brách. Ach thuig sí go bpósfaí i South Boston iad, má ba faoi cheann bliana, cúig bliana nó deich mbliana ó inniu é... Bhí sí splanctha. Sin é an cuthach damhsa a bhí ar Phádraigín. An rud a bhí cinnte uirthi féin a rá lena teanga bhí seisean a rá as damhsa. Bhí a chosa agus a cholainn ag cumadh rídháin a raibh snafach agus síneadh, cumas agus cáilíocht ag teacht faoi i leaba a chéile, nó gur bhain lasc dá bhróg thairní aithinne ghreannta as leac an teallaigh ar aon bhuille le nóta deiridh an cheoil. Déarfadh daoine go mba shúgaíl óil é, ach bhí a fhios ag an máthair nárbh ea. Ba bhailchríoch dáiríre an aithinne sin: buille scoir dé ar chaithréim iomlán. Agus ar an dá luath is a ndearnadh a shamhlú leis thosaigh sé ag gabháil fhoinn gan a dhath mairge, ainneoin go raibh saothar an damhsa fós ann. Níor fhan aon aird ag an máthair ar an iníon ach ag éisteacht leis:
‘Tá’n gairdín seo in’ fhásach, a mhíle grá, agus mise liom féin,
Níl toradh ‘bith ‘fás ann, bláth na n-airní ná duilliúr na gcraobh,
Ní chluintear ar an tsráid seo guth cláirsí ná ceiliúr na n-éan
Ó d’éalaigh mo ghrá uaim, craobh álainn, go Caisleán Uí Neill.’
Gearrcach dé óig ag iarraidh scolb a chur ar chrotal cruinne a bheadh á chuibhriú: b’in é a dhíocas foinn. Bhí an ghráin shíoraí ag an máthair faoi seo air. Neach mallaithe i gcionn a ciste chirt féin a bhí ann...
Airíodh úmacha capaill agus clascairt ‘jaunt’ ar an mbóithrín amuigh. Scoir an ceol agus an siamsa d’aon iarraidh, cé is moite de ‘Óra, mhóra mhóra’ Sheáinín Mhic Thuathaláin a bhí sínte óltach ag an doras iata: ‘Ar an taobh ó dheas de chéibh New York sea landáilfeas mé thall.’ Níor thóg Seáinín d’amhrán riamh ach an ‘lúibín’ sin.
‘Ba féirín do Mheiriceá thú, muis. Múchadh agus bá ort nach ar chéibh eicínt atá tú thar is a bheith i do scramaire anseo,’ a deir scorach a raibh sé ag cinnt air aon fhoighid a chur ann.
‘Tugaigí amach é sin agus ceanglaígí ar an jaunt é,’ a deir an mháthair, ach ar tógadh an trunc anuas as an seomra agus ar gróigeadh mar bheadh lao óir ann ar an mbord é.
‘B’fhéidir go mbrisfí é. Ná bacaigí leis,’ a deir Máirín, ‘go mbí mé féin faoi réir le dhul amach freisin.’ Ba é an trunc sin a cuid dindiúirí agus grámh le hata galánta a bheith ar a ceann, le cóta gáifeach a bheith ar a droim i leaba seáil. Dá uireasa sin ba dhiamhlasa é an feisteas lady. Dá ligeadh sí as a hamharc é ar feadh ala an chloig níor dhóide cleas do na baill fheiceálach sin ná seargadh ina ngioblacha luaithe thuas ar a craiceann.
D’ionsaigh Máirín anois ag fágáil sláin ag an dream nach raibh sé de láthar iontu í a thionlacan chomh fada le bóthar an rí. Seanfhundúirí craiplithe a d’fhéad sméaracht trasna na sráide ar éigin, agus nár dhóide dá bhformhór a dhul ar aon chóisir arís go brách óna dteach féin amach. Ba é seo an chéad sine den slabhra á roiseadh: an chéad rud dáiríre a chuir i gcion uirthi a dhalba agus a dhoilí is a bhí an scarúint. Pé ar bith céard a dhéanfadh dream ar bith eile, bhí sí réidh le iad sin a fheiceáil go brách. Ainneoin a raibh d’anbhá agus de dheabha uirthi, thug sí amharc tollta ar gach duine acu i riocht is go mba lón dá cuimhne go héag a gceannaghaidh agus a gcruth. Níor thit an drioll ar an dreall ceart críochnaithe uirthi nó gur tháinig sí chomh fada lena seanmháthair ar an tinteán. Bhí an oiread ceana aici ar an tseanmháthair is a bhí ar a máthair, agus farasbarr teanntáis. Agus ní raibh aici ach malairt. Gach uile sheachtain dá n-éiríodh uirthi choinníodh an tseanbhean brabach eicínt den phinsean le tabhairt di, pé ar bith céard eile a bheadh ar deireadh. Smid ná smeaid ní raibh ag an tseanbhean ach an oiread is dá mba mheall créafóige í cheana féin. Agus go deimhin ba bheag nárbh ea, mar bhí dhá dtrian di ag ‘fear na coise caoile cruaidhe’, agus an trian eile ag fuireacht go mbeadh a háras faoi réir ag an anachain chruógach. Bhí a béal chomh seasc le hadhmad cónra úrdhúnta agus, murach sméideadh na bhfabhraí ar éigin a thug dá cianfhéachaint cruinniú ná ba ghaire do láthair, shílfeadh Máirín nach raibh a fhios aici beirthe ná beo céard a bhí ar siúl.
‘Ní fheicfidh mé go brách arís thú, a mhamó,’ arsa Máirín, agus meacan goil ag cur a cuid cainte as a riocht faoi dheireadh agus faoi dheoidh. ‘Tá Dia láidir,’ arsa an mháthair, buille stuacach. Ba theas agus téagar samhraidh do Mháirín, tar éis sceirdiúlacht agus dúluachair an gheimhridh, na páistí laga agus an naíonán a bhí sa gcliabhán a phógadh ansin. Coisreacan céadfaí a bhí ann ar chol na dtaiséadaí.
D’ardaigh an mháthair siar don seomra an athuair í. Ach ba ghearr thiar iad san am a dtáinig Citín agus Mairéad aníos ina mullach, go bhfaighidís a gcuid seál lena dhul don Ghealchathair fré Mháirín. Leáfadh an mháthair iad. Mura mbeadh a gcuid cunórtais b'fhacthas di nach gcalcfadh an neascóid bhróin a bhí i mbéal a cléibh arís. Níor fhéad sí a rá le Mairín ach go mba mhaith a shaothródh sí é; go raibh súil aice go bhfaighidís aimsir bhreá ar an bhfarraige; agus ar a bhfаса sí riamh a pictiúr a thógáil thall agus é a chur abhaile.
‘Mo leanbh ‘s mo lao thú,’ arsa sise, agus scioch sí cuileoigín chlúmhaí de shlinneán an chóta agus bhain sí liocadh driopásach as bileog an hata, ach gur chuir an iníon a cóir féin air arís ar an toirt. Agus i ndiaidh smearamharc a thabhairt ar fud an tí bhí sí faoi réir lena imeacht.
Thosaigh an jaunt ag tornáil leis go corrach ar bhóithrín aistreánach an bhaile agus an mathshlua, idir fhir, mhná agus pháistí, ina dhiaidh aniar. Ní raibh de shamhail acu ach cóisir íobairte: an jaunt ar tosach mar charn losctha, púireanna tobac na bhfear ag cónaí in aer soineanta na maidine fómhair ar nós túisthoite, agus Máirín lena feisteas cuideáin agus lena ceannaghaidh lasúnta mar bheadh draoi na toirbhearta ann.
Shiúil an mháthair bonn ar aon leis an iníon agus thairg an súsa a iompar di, ach sciob Bríd Shéamais é agus d’iompair sí féin é. Bhí rún ag an máthair an iníon a bheith faoina mullóg féin aici den gheábh deiridh seo, ach chuaigh Citín agus Mairéad seo aici féin ina barr uirthi arís. Ansin bhrúigh na gearrchailí uile go léir ina timpeall, cuid acu ag sioscadh go gealgháireach, cuid acu a raibh an oiread cumha acu ina diaidh is nach bhfaighidís óna gclaonta mórán a rá, agus tuilleadh a raibh buaireamh orthu nach ina bróga nó ag dul ina bail a bhí siad féin. Ba láidir má ďfhan cumha ar bith ar an máthair anois, leis an bhfaltanas a tháinig aici don bhrotainn seo ar mhian leo a hiníon a scuabadh uaithi sula raibh sí oiread is as a hamharc. Bhí sí i bhfaltanas leis an jaunt freisin. Bhí an oiread siúil faoi is dá mba ‘fuadach géar na cille’ a bheadh sé a thabhairt do chorp. Dar léi féin ba é an trunc a bhí gróigthe ar an gcrannóg agus finne déise ina chuid adhmaid faoi ghaetha na gréine óighe a bhí ag cur broide an bhuanaí sa gcapall. Níor fhan focal den chaint aici...
Bhí luisne mhoiglí ón ngrian nach raibh ach ina suí. Drandail gháire ar na críocha agus ar na clochair. An coinleach taltaithe sna póicíní fánánacha stalcánta, cosúil le mullach Shamson eicínt a mbeadh deimheas Delilah tar éis a dhul air. Gleoiteog a bhí i ndiaidh an chalaidh a fhágáil ag treabhadh scríbe gile le cóir siar an Caoláire. D’fhéach Máirín ar ais ar an teach ó Ard Aille an Chuilinn, arae bheadh sé féin agus caidhlín tithe an bhaile faoi gcuairt ó léargas uirthi ní ba mhó.
Ba gheall le fáithim ghreamúis na hAimsire Caite agus na hAimsire Fáistiní an stráca dromannach, san áit a raibh díon úr na bliana anuraidh ag breith ar an seandíon dubh dreoite. Agus bhí gotha an tsuain ar an mbaile arís, ar nós is dá mbeadh sé gan a dhéanamh ach dúiseacht ar feadh ala an chloig le smugairle a theilgean sa bhfarraige mhór, go bhféadfadh an ghleoiteog cis ar easair a dhéanamh dó fúithi...
Sheas an jaunt ag ceann an bhóithrín. Rinne na daoine bruscán cruinn i mbéal bhóthar an rí, i riocht is go mba ar éigin a bhí ligean ar bith ag an máthair ar an iníon. Bhí sí báite sna daoine. Ní raibh inti féin ach cloch éidreorach sa leacht. Ba é an cás céanna di é gan gaol ná páirt a bheith aici léi. Thar is riamh, ba mhór léi anois é do Chitín agus do Mhairéad a bhí le dhul don Ghealchathair le Máirín. Ar thionscailt don phógadh ba gheall iad na mná le dioscán sclamhairí ar thí creiche. Bhrúdar suas chuig a hiníon go míchéatach, d’fháisceadar a lámh, agus sciobadar póga uaithi i mbéal a chéile ar nós plód druideacha ar chosamar. Chroith na fir lámha léi go giorraisc cúthail, mar a bheidís ag rá gurbh é an t-aon chás amháin é; agus má ba rud é a bhí rompu go raibh ar eire acu é a chur díobh ar an dá luath is a d’fhéadfaidís. An cleas céanna a rinne Pádraigín Pháidín; ach, níorbh é fearacht na bhfear eile é, d’ardaigh sé a cheann oiread na fríde, nó gur bhraith an mháthair súile na díse i nglas ina chéile in imeacht ala an chloig...
Ba é uain na máthar é ar deireadh thiar. Níor phóg sí a hiníon ó a bhí sí ina páiste cheana. Ach chinn uirthi mórán de chumha ná de chrá a croí a chur sa bpóg, ainneoin go raibh a béal spalptha dá huireasa. Nár thug sí póg do gach uile dhuine? Nach bhfuair gach uile dhuine tús pógtha agus deornta uirthi uaithi féin. Póg fhuar leamh a bhí i bpóg na hiníne, ar nós is dá mbeadh an chlimirt bainte di ag gach is a raibh ag blaismínteacht cheana léi. Bhí a colainn fuar, freisin – fuar míthéagrach mar a bheadh síogaí ón mbruíon. Is éard a chuir an phóg ó rath ar fad uirthi nár fhéad sí súil a thógáil den trunc a bhí geall le ag cur cogair ina cluais: ‘Ní fhuasclóidh aon bhéal saolta geasa póige an neach sí arb í a chluain an só, an fhánaíocht agus an dearmad; agus arb í a bhruíon an gréasán óir a fhíos mianta na hóige as na gaetha gréine ar na cnoic ghlasa i bhfad ó láthair...’
Bhí Máirín thuas ar an jaunt anois. Mairéad ina suí lena hais, Citín ar an leathchaoin eile i dteannta an tiománaí, agus Pádraigín Pháidín ag daingniú an trunc eatarthu ar an gcrannóg. Don mháthair is éard a mheabhraigh siad – an trunc mallaithe, Mairéad a bhí ag tnúthán lena paisinéireacht ar luas, agus Pádraigín Pháidín a bhí ar bís a dhul go Meiriceá agus a hiníon a phósadh – tríonóid áibhirseoirí ag cur pioraíocha ar a céadghin agus ar a cuid den saol...
Bhí Pádraigín críochnaithe anois agus na daoine ag teannadh i leataobh le réiteach a thabhairt don chapall. D’ionsaigh na mná orthu ag snogaíl agus d’ardaigh an tsnogaíl ina huaill ghártha nach raibh de chumha inti ach an glór agus na deora, dar leis an máthair. Fiú is só an chaointe ina haonraic ní fhágfaidís aici féin féin. Agus níor ghoil sí deoir . . .
‘Feicfidh mé thú roimh chúig bliana,’ arsa sise, de ghlór neamhdhiongbhálta, agus ní bheadh aon ghair aici a súile a ardú ar shúile a hiníne ar bhás an domhain.
‘Feicfidh,’ a deir an iníon trína meacan goil den charr a bhí anois ag gluaiseacht. Ach dúirt croí na máthar chomh maith lena ciall anois nach bhfeicfeadh. Ba thúisce a d’fheicfeadh Pádraigín Pháidín í agus gearrchailí an bhaile agus a clann féin, go dtí fiú agus an leanbh a bhí faoina broinn... В’fheasach don mháthair nach raibh inti ach céadghearrcach an áil a bhí ar imirce go Críocha an tSamhraidh agus an tSó: an Ghé Fhiáin nach bhfillfeadh ar an bhfara ducháis go deo deo...
“行李箱。”
她随口说出这个词,语气却带着一丝固执。上周六,她没有答应和女儿去明城买行李箱,但现在箱子就放在橱柜的隔板上,像偶像一样受到崇拜,就像预示世界末日的白霜一样弄得她心烦意乱。孩子们玩得很开心,打开、关上、仔细察看。她不忍心在这最后一周惹女儿不开心,要不然就把它清理到房间的床底下了。但今晚,虽然女儿可能另有想法,急于向聚会众人炫耀这个昂贵的行李箱,母亲在傍晚时遵循自己的意愿把行李箱搬进了房间里——她说,箱子在原处可能会毁坏或划伤。
这就像烧伤或是天花在生活的脸上留下的疤痕,今晚尤其如此,因为她家里很少举行喜庆的聚会。那箱子虽然十分有用且做工精良,但它只不是个怪物、一个来自冥界的鬼魂,在欢歌笑语、畅饮狂欢之际,夺走她的头生子、她生活的春天。七周前,路费还没有寄到的时候,她和梅琳一样焦急地等待着。她并不惊讶女儿会去美国,她的八个姐妹都去了,她们的离去依旧是一段苦涩的回忆。她在艰难生活的磨练下,学会了控制感情、扼杀母爱——就像夏娃应该扼杀智慧毒蛇一样。是那笔路费让她心中再次五味杂陈,她那禁锢已久的情感中又爆出感情的火花、零星的想法,一想到这样的背井离乡……她的理智就轰然起火。
但这是命运,必须听从。日子定下了。帕奇·托马斯去找边车,拥挤的厨房里欢乐升级成狂乱。一个民族的残骸,注定在黎明时灭绝,赶在长夜结束之前纵情欢乐、彻夜不眠……
卧室里靠墙的小壁橱上立着一支廉价的蜡烛,一阵微风拂过破窗纸的边缘,燎黑了墙壁。在倾斜的烛火映照下,行李箱的黄铜提手上映出了深不见底、神秘莫测的大海。提手是浅黄色的质地,母亲一时想不起她以前在什么地方见过这种颜色——那是在闷热天气里,守灵结束之后尸体的面色。她涌起一股厌恶之情,不想再看那箱子,就如同她再怎么努力也无法直视棺材里的尸体一样。
“东西都带齐了吗?”她问女儿,不去看那昏暗烛光下的箱子。箱子里装了各种各样的东西——一块泥炭、壁炉上的一块碎片、几缕头发、一束三叶草(虽然在秋天)、手织的长袜、一把红藻、几件衣服、跨洋航行需要的文件。女儿从箱中拿出鞋、大衣、帽子、裙子,放在小壁橱上准备穿上。在过去一周里她经常这样摆出来,但是母亲从未鼓励她这么做,今晚稍早前还曾恳求过她等到早上再穿。
母亲关上箱子,扔了一条被子上去。
“免得脏了。”她早就担心,一旦穿上了美国衣服,女儿就会和她疏远,就像这个箱子一样陌生。梅琳脚踩长袜,只穿了一件白色长内衣,这是她晚上费了好大劲才穿好的,在到达大洋彼岸的亲戚家之前不会脱下来了。看着她现在的样子,仿佛是在看一个幻影,在她记忆中,只有这一个幻影还保持着清纯的皮肤和美丽的形象。这个幻影兼具人类失去的宝贵的生命之树的内里,和智慧之果那精致且具有欺骗性的外表——她是母亲的头生子、第一个果实。她有无数的话涌上舌尖想对她讲,母爱中积蓄起来的亲密的感情、生活中积累的东西,从她感觉到子宫里的一粒生命种子开始,直到永恒淹没了世界的黄昏。
一个月来,她已经和女儿说了很多事,断断续续的……只要梅琳在,她不在乎全家所有人都走了……全家都会想念她,尤其是她自己……所有的孩子中,她最让人省心……她在家中很好。但是说出来的话没有一句表达了她的心中所想,她觉得自己像个女仆,准备给年轻女王戴在颈上的项链断了,珍贵的宝石散落一地,随时会被踩碎踏坏。她感觉好像有一股敌对力量在过滤她的话语,使她无法自由自在地讲话,无法平缓那让她的心紧紧揪在一起的情绪。她知道将来她得指望别人来替她给女儿写信,在那样的信中,语言的措辞和含义都像仙丘的鬼魂一样冷冰冰的,她永远不可能有望表达心中的想法。而且相比面对面接触的语言、眼睛和表情的交流而言,信件只是糟糕的替代。她流动的想象、爱的潮水会在言辞贫乏的信中干涸冻结。
她极有可能要等许久许久才能再见女儿一面。梅琳要偿还她自己的路费,再赚出一两个人的路费给家里的其他孩子,还要寄一部分回家。有可能她腹中的孩子会比自己先看到她。美国衣服,寿衣——这两者又有什么区别呢?从现在开始,“上帝保佑她一路平安”就具有了“愿上帝宽恕她的灵魂”的潜台词。 孩子们常常把这两种表达搞混了。生活中真的用“上帝保佑”来表现“上帝宽恕”的时候,一般都是没有体面的整理遗容,没有停尸守灵,没有哀悼痛哭的葬礼;甚至连寿衣也没有,母亲不会有机会去时不时地抖一抖寿衣上面的皱褶,以此来减轻自己的痛苦;在峡湾边教堂墓地里也不会有一块粗糙的木板上刻着她的名字或者姓氏,供未来的世代铭记。这次航行——无边无际、寒冷贫瘠——会把这个名字从族群的宗谱中抹去,她会像大雁一样离去。
虽然这些念头就像酸凝乳一样在母亲的心里发酵,她却始终不愿相信再也见不到女儿了。她的理智说“不可能再见了”,她的爱、希望和决心却说“一定能”,她选择听从后一种声音。然而,她知道,即使能够再次相见,女儿也再不会像现在这样的单纯乡下姑娘了。她现在19岁,面容纯净如同应许之地山坡上的晨曦。她的嘴唇会因为尝了善恶树上的浆果而变得苦涩,嫉妒那个黑鼬会盘踞在她心里,经历那条狡猾的毒蛇会在她心里扭动;她会是一副冷酷无情的神情,语气像是被严厉的继母施咒改变了,回来的美国人都是这样。她必须现在向女儿诉说自己的想法,就如同在过去,当寻找食物还是一件生死攸关的大事时,生活在洞穴里的战士每次外出之前,他们的母亲都会诉说自己的情感一样。她得赶紧告诉女儿自己的感情,趁她还不会嘲笑自己的年龄和无知,趁女儿和她的思想之间还没有竖起一堵不信任的高墙……
她觉得,钱是最好的引入方式。她从怀里掏出一个布袋,取出女儿在明城可能需要的零钱,把布袋连同剩余的钱一并给了她。女儿把它挂在脖子上,小心翼翼地放在胸前神圣肩衣的下面。
“听着,孩子,放好它。很可能你根本不会用到,但假如你不能很快找到工作,那就太麻烦诺拉姨妈了,她有自己的孩子要照顾。在船上盖好毯子,不要随便和人交往,除非是认识的,到了诺拉家就安全了,赚钱不多也别累着自个儿……五年后你就回家来看看,嗯,得至少十年……不会这么久,不过到那时你自己就有点小钱了,我的……”
直到这一刻,她一直保持着高涨的情绪。可是,当她刚想打破这层话的硬壳,却找不出一个字来说,只好站在那里一动不动地盯着女儿看,双手抚弄着围裙上的皱褶。她的脸变红了,泪水和微笑在脸颊上痛苦地交织在一起,前额皱起了痛苦的沟沟壑壑,就像钥匙在锁孔里挣扎。女儿现在已经差不多穿好了衣服,问她在明城要用的零钱在哪。母亲太想说话了,以至忘了拿个小钱包装零钱。她转过身去拿钱包,内心一片混乱,把手里的钱忘得一干二净,结果掉得满地都是。她想等舌头能说出适当的话,再把零钱像圣物一样交给女儿,拥抱她,亲吻她……结果,祭品从她手中被夺走了。
女儿把小钱包放好,摸到口袋里有个信封。“你的一绺头发,妈妈”,她说。“我还以为我把它和其他东西一起放在行李箱了呢。”她把那缕黑发丝举在蜡烛前,蓝色的眼睛变得柔和,像个孩子似的。她有一种冲动想要和母亲说些什么,但不知道该说什么,她的想法转到这边转到那边,就像黑夜里一个陌生人在沼泽地的盲洞里四处摸索一样。她们俩会睡在一张床上,关上灯后,一束月光从小窗户射进来,像魔杖一样施展魔法,让舌头获得自由。她注视着母亲的眼睛,想看看母亲是否会给她鼓励,但她仍然对母亲的情绪一无所察,母亲激动的情绪锁在心里,无法冲破僵硬严肃的表情。
她穿上那件艳丽的亮色大衣,然后戴上宽边帽。虽然不知道自己想要个什么倾斜角度,但她觉得花很长时间反复整理,戴好这顶帽子也是在为面对生活做准备。她没有意识到帽沿的大小和起伏并没有增加她的美貌,也没有意识到黄色的鞋子、黑色的帽子和红色的大衣构成了魔鬼的三位一体,与她清新娇嫩的容貌相冲突。但是她已经准备好了:帽子、大衣、矮跟鞋和女式手套——不会再脱下来了。她感到既奇怪又惊讶,就像蝴蝶摆脱了毛毛虫狭小的四肢,第一次用轻快的翅膀畅通无阻地在无边无际的空气中飞翔的感觉,她也感到了一丝蝴蝶那种轻浮的骄傲……
直到箱子锁上了,母亲才想起来她忘了在箱子里或女儿衣服的某个地方放一点母鸡粪。但她无论如何也不会再打开箱子,她不能忍受女儿取笑她,尤其是在今天早上,指责她迷信巫术。她往女儿身上撒了点圣水,当她把羽毛放回瓶子里的时候,女儿走到厨房炫耀她的美国套装。
边车还没到,人们在跳舞。汤姆·尼尔背靠着紧闭的门,用一种醉醺醺的声音唱着《三个儿子》,淹没了音乐——
美貌俏佳——人,蓬勃正青——春,
漂洋过海——去,再也不还——家。
“你小点声”,母亲对汤姆说道,虽然刚刚她也想像他一样唱歌,用一首奔放的歌来宣泄自己的爱意。姑娘们又聚集在女儿的周围,仔细端详她的装扮,虽然她们已经整整看了一个星期了,完全不给母亲留点陪伴女儿的机会。或许她们觉得横插在母女天性之间算不了什么,最多跟那巨大的、冰冷的汪洋大海插在她们之间一样的没有人性。年轻的姑娘们叽叽喳喳地谈论着美国,谈论着她们很快就会在南波士顿一起开始的生活,这是很典型的民族特色了,美国旅行箱是他们的守护天使,远航船是他们的引路星,而大西洋就是阻拦他们逃往应许之地的红海。比丁·约翰尼请她提醒她的表亲快点把路费寄过来,朱迪恩·肖恩和她说千万别忘了告诉利亚姆·菲格在给老凯特·泰特赫的守灵夜里发生的趣事。
“别忘了告诉我家肖恩,今年我们在加斯山上又种了土豆”,萨拉卡·费丁说道。他在离开时说,在他之后这个民族的子孙后代不会再去山上耕种了,实在是太苦太累了。
“告诉我儿子,梅琳,过不了多久我就会去他那边”,诺拉·帕特里克·姆赫悄声说道,所有的女孩都听到了。
“哎呀,过不了多久,我也要去南波士顿,在铺路石头上踩出火花”,一个醉醺醺的红发青年,大着舌头说道。
“上帝保佑那些不得不呆在家里的人”,老沙默·奥考伦说道。
威士忌又传了起来。“给你,你应该尝尝”,皮埃辛·苏拜因一边说着,一边倒酒,颤抖的手拿着杯子向梅琳一歪,一些撒到了她的大衣上,“喝一口对你没害处,你以后可能见到的卜丁酒多着呢”。他的声音里有一种低沉的调子,他想起了自己的五个女儿,都在大洋彼岸——有一个已经走了三十五年了——他已经放弃希望再次见到她们了……“那我自己喝吧,祝你健康,梅琳,上帝保佑你平安抵达彼岸。”
皮埃辛还有聚会上的其他人都没想到加上句“上帝保佑你平安归家”。这些人不会说话,激起了母亲压抑的愤怒。“五年后的今天你们会看到她回家的”,她尖锐地说道。
“上帝保佑,”皮埃辛和西恩·赫姆·托马斯齐声说着。
“她会嫁给一个有钱人,永远和我们一起住在这里”,梅琳的姑妈西汀笑道。
“五年后我也没什么好炫耀的”,梅琳说,“不过说不准你会娶我,西恩,即使我一分钱也没有?“
但是这一次西恩缩了回去,倚在门上,像阵旋风似的说话,假装听不见年轻女孩们的取笑。
“千万别学上美国口音”,她的一个表亲,一个年轻小伙子说道,“别像米奇林·伊莫因一样,去了两个月就回来了,穿田过野的回家,能显摆的只有他那半基尼还有新马甲。
“看到猪时,别问‘这是什么,妈妈?’。”
“无论如何,一定寄回我的旅费来”,梅琳的大妹梅蕾说着,眼睛亮晶晶的。
“还有我的”,二妹诺琳也不甘落后。
听到两个孩子贪婪的哀求声,母亲感觉自己凄凉的死去了。女儿的归期一再推迟,就像一锹锹泥土堆在棺材上一样,回家的恩典正在离她远去——直到审判日那一天,在这一刻,她生下的这些孩子成了她最大的敌人。
她让梅琳再喝点茶,虽然她刚喝完站起来。但是她想再靠近女儿。她必须和女儿一起吃饭,举行一次告别的圣餐仪式,通过告别晚餐和女儿建立起亲密关系。她会直截了当地告诉女儿,她不信这顿离别宴是这个家在一起吃的最后一顿饭:在审判日之前有一个复活节。但她们完全没有机会独处!她的妹妹西汀、她的女儿们、还有其他一些女孩子都挤到墙边的桌子旁,很快梅琳就被她们团团围住了。
女儿不想吃东西,她的脸烧着:欲望、恐慌、惊奇、痛苦的心情,全都表现在她的脸颊上。明城是她去过的离家最远的地方,但是她从小就被美国传说熏陶着,南波士顿、诺伍德、布特、蒙大拿、明尼苏达、加利福尼亚这些地名激发了她的想象,远甚于都柏林、贝尔法斯特、韦克斯福德,乃至比明城稍远几英里的平原上的其他地方。她的生活、她对生活的想法都受到了美国的影响,美国的名声、美国的财富、美国的娱乐、去美国的极度渴望……虽然她现在要离家了,感到了一丝寂寞,但这短暂的寂寞中,交织着希望、愉快和惊奇。终于,她来到了仙宫的门槛上——无边无际的大海、桅杆、桁端、耀眼的灯光、泛着银光的街道,皮肤像甲虫一样闪闪发光的黝黑的人们,这些画面扭曲了加斯、大山、岩石和峡湾的轮廓。今晚她的脑子是个破布袋子,装着行将抛弃的记忆碎片,等她航行时就会像废物一样丢掉。她现在毫无防备,应邀在石头地板上跳舞,穿着去美国的服装,她找不出拒绝帕德拉金·费丁的理由。
她感到良心有些不安,因为自己一直以来忽略了他。她一开始漫不经心地跳着,但音乐的节奏——甚至在仙境中也备受喜爱的音乐——激发了她的本能。很快,她穿着花衣裳,像一只来自异域的小鹿一样精力旺盛,一群普通的小动物在她周围蹦蹦跳跳,煽动她展示自己的本性和本领,年长者则在旁边静静地思考着。母亲在想,如果她能再见到女儿,艰苦的生活经历将会沉甸甸地压倒她对跳舞的渴望,曾经青春的激情和热血让她的四肢和优雅的星辰运动相连;日渐苍老稀释的血液将会把她疲乏的骨头拴在土地上,激情不再。
母亲一直看着,但她看的不是女儿,而是和女儿跳舞的帕德拉金·费丁。就在那时,她猜到了整个故事。显而易见,很可能这一对儿彼此没说过一句情话,很可能他们今晚一句话也没说过,很可能他们一辈子都不会说一句话。但她意识到,他们会在南波士顿结婚,可能是一年后,也可能是五年后、甚至十年后……这就是帕德拉金疯狂跳舞的背后原因。她没能说出口的话,他却用舞蹈说了出来。他的身体和四肢正在演绎着一首完美的诗,热情、奔放、活力、精准,直到他的钉靴一甩,随着音乐的最后一拍,撞在壁炉上迸出火花。有些人可能认为他喝醉了,但母亲更明白。那星星之火实际上是最后一笔,是精神彻底胜利的最后一击。接着,他不等别人开口邀请,刚跳完舞气还没喘匀,就轻轻松松地唱起歌来,母亲忘了女儿,听他唱着:
花园荒芜,人心寂寞,
枝上无果,荆棘无花,枝叶尽落。
弦不响,鸟无声,
心之所爱,去往远方。
一个年轻的灵魂,试图敲开那层将宇宙封闭其中的外壳,他的歌是如此强烈。此时母亲已经开始恨他了,邪恶的存在,触碰她的宝贝……
外面的车道上传来了马蹄声和边车的辚辚声。音乐和欢乐突然停止了,只有西恩·托兰醉醺醺地靠在紧闭的门上,还在呻吟——
哎,呀,呀,
在纽约码头的南岸,
我将在那里登陆——
这是西恩唯一唱过的一段歌。
“的确,你会是送给美国的一份大礼! 让恶魔淹死消灭你,可惜你在这儿,不是在码头上,没用的大块头”, 一个年轻人嚷嚷道,没法再忍受他了。
行李箱从房间里拿了出来,像金牛犊一样放在桌子上。
“把它拿出去,绑在边车上”,母亲说。
“可能会弄坏了”,梅琳说,“不要管它,等我准备好了再一并提出去”。这只箱子是她的许可证,特许她可以戴上雅致的帽子,穿着华丽的大衣,而不是裹着爱尔兰披肩。要是没有它,她身上的淑女装就是对上帝的侮辱,如果让它离开视线一秒钟,身上这些骗人的华服就会变成破布灰烬。
她转过身去,同那些没有力气陪她走到君主大道的人告别。跛足的老人很难蹒跚着穿过街道,对他们大多数人来说,这可能是最后一次离开炉边,出来参加社交活动了。这是第一根要断开的链条,她第一次感到分别是这么的艰难无情。先不论其他人,她是再也不会见到这些人了。尽管既忧虑又焦急,她还是仔细地打量着每一个人,把他们的形容面貌都储存在记忆里。她压抑着自己的感情,但当她走到炉边面对着祖母时,她再也无法抑制了。她对祖母的感情和对母亲的一样深,而且更容易表达,祖母也同样深爱着她。每个星期祖母总是从她的养老金中拿出一部分来给她,从不间断,哪怕其他地方还欠着债。祖母说不出话来,仿佛已经变成了一抔泥土,实际上也是半截入土的人了,好的一半全仰仗那根“又细又硬的第三条腿”,剩下一半就等着忙碌的死神给她准备地方了。她的嘴唇就像刚合盖的棺材一样干,只有微微眨一下眼皮的时候,遥远的神情才回到当下,要不然梅琳以为她根本不知道发生了什么。
“我再也见不到你了,婆婆”,她哽咽着,泪眼婆娑。
“上帝是良善的”,母亲固执地说了一句。
然后亲了亲小孩子们,还有摇篮里的婴儿。在寒冷的仲冬,她仿佛感受到了温暖而又充实的夏天,让她的感觉不到寿衣的威胁。
母亲又把她拉到房间里去了,还没待多久,西汀和梅蕾就进来拿披肩,准备陪梅琳去明城。母亲刚酝酿的情绪被打断了。她们真好管闲事啊——她想,如果没有她们,她的伤心事就不会在喉头哽住了。她只能对梅琳说,她在那边会挣到钱的,希望在海上能有个好天气,千万别忘了拍张照片寄回家。
“我的宝贝女儿”,她说着,从大衣肩膀上拣下一团绒毛,然后给她匆匆整理了一下帽檐,不过女儿马上又按自己的方式弄了一下,然后快速扫了一眼房子,准备好要离开了。
在崎岖不平的乡间小路上,边车跌跌撞撞地前进着,后面跟着一大群人,有男人,有女人,也有小孩子。他们看上去就像一条献祭的队伍:前面的边车像是火葬用的柴堆,男人的香烟在清晨的空气中缭绕,梅琳穿着她那身野蛮的服饰,扮演着主祭的德鲁伊。
母亲走在女儿的旁边,要帮她拿着毯子,被伯德·希迈斯一把抓去拿在手里。她本打算最后一段路上自己帮着梅琳,但西汀和她的梅蕾又一次阻挠了她的计划。接着,所有年轻姑娘把女儿团团围住,有的叽叽喳喳,有的嘻嘻哈哈,有的因她离去感到寂寞,不忍心多说什么,还有的姑娘因为自己没能去或没能跟她一起去感到遗憾。此时,母亲已经没什么后悔的感觉了,她对这群闹哄哄的人感到很生气,她还在这儿呢,他们就想把她的女儿夺走。这辆边车也让她生气,车跑得很快,好像运着尸体“小跑到墓地”。那只竖在车厢里的大箱子,在初生太阳的照耀下,金黄色的材质就像一穗玉米,在她看来,就是那个箱子鞭策着马以死亡的速度奔跑。她没说一句话……
太阳刚刚升起的地方,有一道柔和的红光,田里的矮墙和成堆的石头阴森森地笑着,倾斜而崎岖的小坡地上,踩过的残茬就像参孙被大利拉剪过的头发一样。一艘小帆船刚从港口驶出,顺风在峡湾划出一道明亮的尾流。梅琳站在山顶上回头望了望霍利克利夫,从此以后,自家房子和周围的村舍就看不到了。去年新搭的茅草屋顶和黑色枯萎的旧屋顶在屋脊处相连——过去与未来的分界线。在瞬间的喧闹过后,村庄似乎又睡着了,就像海里的沙嘴一样渺小,帆船都有可能会把它抹去。
边车在路的尽头停了下来。人们在公路口围在一起,把母亲和女儿隔开了。她不过是石堆里的一块石头,仅此而已,仿佛她既不是亲戚也不是朋友,她越发嫉妒西汀和梅蕾可以陪梅琳去明城。开始吻别时,女人们就像群食腐鸟一样围着猎物嘎嘎乱叫,她们粗鲁地往前挤,轻轻地握了握女儿的手,一个接一个亲着她,就像垃圾堆里的一群椋鸟。男人们同她握了握手,羞涩而简洁,仿佛在说,都是一回事,如果非做不可,那就最好赶紧做了。帕德拉金·费丁也这样做了,但与其他男人不同的是,他稍稍抬起了头。母亲看到了,这对儿的目光在一瞬间紧紧交缠在了一起。
终于轮到她了。她从女儿小时候就没亲过她。虽然她的嘴唇渴望着亲吻女儿,但她没有在这个吻中表现出多少的渴望和痛苦。女儿不是吻了所有的人吗?不是所有的人都在她前面亲吻拥抱了女儿吗?女儿的吻冷淡而平静,她的感情被所有啄她的人耗尽了。她的身体也很冷,冷得像个被仙女里斯换过的孩子。
不过,破坏了她的吻的是那个行李箱,她无法把眼睛从上面挪开,箱子在她耳边低声说着——
凡世之吻都无法打破换子的魔咒,她将被快乐诱惑,四处游荡,忘却一切,她的住所是一张金色的网,在远离此时此地的绿色山丘上,阳光编织成的年轻的欲望。
梅琳坐到了边车上,梅蕾坐在她旁边,西汀坐在另一边司机的旁边,帕德拉金·费丁把箱子牢牢地固定在两人之间的车厢里。在母亲看来,三个可恶的灵魂——被诅咒的箱子、贪婪地想要得到路费的梅蕾、以及急着要去美国和她女儿结婚的帕德拉金·费丁——折磨着她的第一个孩子,她最心爱的人。
帕德拉金绑完了箱子,人们站在一旁给马让路。女人们开始抽泣起来,然后变成了嚎啕大哭。虽然又哭又嚎,母亲觉得她们不是真的在表示痛苦,他们甚至不让她独自一人痛哭流涕。她没有流一滴眼泪……
她绊绊磕磕的不确定的说道,“五年之内再见”。哪怕天塌下来,她也无法抬起眼睛和女儿对视。
车动起来了。女儿啜泣着说,“一定会的”。但是现在母亲的内心和常识都在告诉自己:不会的。帕德拉金·费丁会很快见到她,村里的姑娘们、她自己的孩子们,甚至腹中的胎儿都会再见到她。母亲意识到,女儿只是第一只逃往夏日和欢乐之地的雏鸟,一只永远不会回到故乡的大雁。
‘An trunc.’
Ainneoin a réchúisí agus a dúirt an mháthair an focal, bhí dubh na fríde den bhundún lena aithneachtáil ar a glór. Ní ghabhfadh sí don Ghealchathair ag ceannach an trunc, seachtain go Satharn seo a chuaigh thart, in éindigh lena hiníon. Ná níor lú dar léi an sioc ná an stiúir a bhí air ar feadh na seachtaine, gróigthe mar bheadh íol adhartha ann ar dhroim chomhra na cisteanaí, agus spraoi an domhain ag na páistí á oscailt, á dhúnadh agus á dhearcadh. Ní bhfaigheadh sí ina claonta a dhul ag cur múisiaim ar an iníon an tseachtain deiridh. Murach sin bheadh sé craptha siar sa seomra agus isteach faoin leaba aici ó thús. Ach má bhí oiread eile d’fhonn ar an iníon an ball éadálach sin a bheith go feiceálach i bhfianaise na cóisreach a bhí cruinn anocht, rinne an mháthair an rud ba bhreá léi féin i dtús na hoíche, ó tharla go raibh contúirt bhriste nó lioctha ar an trunc san áit a raibh sé. Ba bhall dóite, ba cholm bolgaí ar scéimh a saoil é a fheiceáil anocht go háirid, ó b’annamh léi oíche chroídhílis a bheith faoi chaolacha a tí. Ní raibh ina dheiseacht agus ina fhóint uile go léir ach ciméara draíochta le céadcheap a broinne agus fios fátha a saoil a fhuadach uaithi, go díreach agus an t-ól, an mheanma, an ceol agus an siamsa ag dul go barr bachall. Seacht seachtaine ó shin, sular tháinig an phaisinéireacht, bhí sise chomh beophianta ag fuireacht léi is a bhí Máirín. Níor chuid iontais léi a hiníon féin ag dul go Meiriceá ach an oiread leis an ochtar deirfiúr arbh é a géarchuimhne cuid acu a imeacht ann. Idir ord agus inneoin an tsaoil múineadh dise lena croí a cheansú agus a gean máthartha a chriogadh i ngreim scóige mar a bhí ag Éabha a dhéanamh le nathair na hAithne. An phaisinéireacht a chuir an chríonach trí lasadh arís. Agus mar bheadh teangacha feasa ann ó chéadfaí scoite, bhí lasracha as dóiteán a croí ag goradh chiall agus réasún a hintinne agus ag ligean feasa léi go mba mheasa an imirce ná creachadh teampaill agus ná bánú tíre... Ach ní raibh cluas bhodhar le tabhairt do stoc na cinniúna ní b’fhaide. Bhí an lá gealta. Patch Thomáis imithe faoi choinne an jaunt. Mire scréacha tar éis a theacht sa siamsa thíos sa gcisteanach bheag phlúchta, mar bheadh fuíoll air cine a raibh an díobhadh i ndán dóibh lá arna mháireach ag cur barr drabhláis driopásach dheireadh oíche ar a mbigil ollghardais. Níorbh fholáir do Mháirín a bheith ag téisclim...
Bhí coinneal leathphingine ar choimhrín le balla an tseomra agus smál uirthi de bharr an gheoladh gaoithe a bhí isteach faoi chorr an pháipéir ar phlána briste na fuinneoige. Bhí doimhneacht, draíocht agus diamhaireacht duibheagáin dhochuimsithe sa mbleánach sholais a bhí eitealadh na coinnle a thál ar chnapáin phráis an trunc. Níorbh ar an toirt a ďfhéad an mháthair cuimhniú cá bhfaca sí cheana gné bhuíochta chaillte an adhmaid: snua coirp tar éis tórraimh fhada aimsir mheirbh. Agus ní ligfeadh an col di breathnú isteach sa trunc sin anois ach an oiread is a ligfeadh féachaint ar chorp i gcónra, tar éis gur thug sí obainn ar sin a dhéanamh go minic.
‘Bhfuil chuile shórt a’d?’ a deir sí leis an iníon, gan ligean dá súile lonnú ar an solas. Bhí gach uile shórt ann: caorán móna, sceallóg den tinteán, dlaíocha gruaige, mogall seamróige, ainneoin gurbh é an fómhar a bhí ann, stocaí glas caorach, glac dhuilisc, balcaisí éadaigh agus páipéir a bhain leis an iomlacht anonn. Thóg an iníon a bróga, a cóta, a hata agus a gúna amach as an trunc agus leag sí ar an gcoimhrín iad lena gcur uirthi. Le seachtain, ba mhinic uirthi iad sa ngeadán céanna, ach níor thaobhaigh an mháthair riamh í agus chuaigh sí go bog agus go crua uirthi i dtús oíche anocht gan a gcur uirthi go maidin.
Dhún an mháthair an trunc arís, agus chaith sí súsa na leapa anuas air ‘lena choinneáil glan’. B’fhada faitíos uirthi, ach a mbeadh an iníon in éadaí Mheiriceá, go mbeadh an coimhthíos céanna aici léi a bhí leis an trunc. Bhí Máirín ina boinn agus í nochta, cé is moite de léinteog fhada gheal a bhfuair sí tiaráil mhór uaithi á deisiú uirthi ard-tráthnóna agus nach raibh aon rún aici a baint di arís go mbeadh sí in áras duine mhuintearaigh ar an talamh thall. Lena feiceáil mar sin, ba gheall le brionglóid óna hintinn féin í: an t-aon bhrionglóid a raibh a céadsnua scéimhiúil buan fós. Brionglóid go mba chruth di goltraí bhinn Chrann na Beatha, go mba dhealramh snua meangach Úll na hAithne: céadiompar agus céadabhras máthar. Bhí an iomad rud ar bharr a goib aici le rá léi: na rudaí teanntásacha ceanúla a bhíos i dtaisce i gcroí máthar, mar bheadh bradán a beatha ann, ón uair a n-airíonn sí gin bheo faoina broinn nó go bplúchann an lóchrann síoraí smearsholas an tsaoil.
Le mí anuas, is iomaí rud a dúirt sí leis an iníon ina sceidíní i bhfad ó chéile... Nár mhiste léi dá n-imíodh a raibh sa teach ach Máirín fanacht... go n-aireodh an teach í, ach í féin go háirid... go mba í an duine ba lú a bhfuair sí anró uaidh de na páistí í... go mb’ait í in aice tí. Ach ní raibh iontu sin ach an screamhóg mhullaigh. Bhí sí mar bheadh bean choimhdeachta ann a scorfaí an bráisléad a bhí sí a chur faoi bhráid na banríona agus a mbeadh a cuid liaga lómhara scaipthe anonn agus anall, i gcontúirt a dtaltaithe agus a millte. Ba gheall le neach naimhdeach di a bheadh ag scagadh a cuid cainte agus ag cur treampán uirthi an rosc a chur di a mhaolódh docht a croí. Bhí a fhios aici nach raibh aon ghair aici go héag na rudaí a bhí ar a hintinn a rá i litir a mbeadh sí i dtuilleamaí duine eile faoina scríobh agus i dteanga a raibh a féith agus a cuisle ní ba choimhthí di ná féith agus cuisle Shíogaí na Bruíne. Drochshop críon in áit scuaibe beo an bhéil agus na súl agus na gceannaithe a bhí i litir. Thraoithfeadh agus théachtfadh fuarlach na hintinne agus rabharta an chroí sa scríbhneoireacht dhoicheallach.
Agus níor mhóide di Máirín a fheiceáil go ceann fada fada. Bheadh a paisinéireacht lena íoc aici. Ansin paisinéireacht duine nó beirt den chlann, i dteannta riar a chur abhaile. B’fhéidir go mba thúisce a d’fheicfeadh an páiste a bhí faoina broinn í ná í féin. An dá mhar a chéile a bhí sa gcóta Meiriceá agus sna taiséadaí go hiondúil. Ní raibh sa ‘céad slán di’ a déarfaí feasta, agus daoine ag caintiú ina hainm uirthi, ach taobh bun os cionn de ‘bheannacht Dé lena hanam’. Ba mhinic páistí ag déanamh cíor thuathail den dá leagan sin. Agus an tráth a gclaochlaíodh an ‘céad slán’ ina ‘bheannacht Dé’ dáiríre, ba chlaochlú gan chóiríocht gan chróchar, gan chás gan chaoineadh é. Na taiséadaí féin ní bheadh ag máthair sa mbaile lena mbaint as a bhfilleadh anois agus arís mar réidhe an achair dá brón, ná ainm agus sloinne ní bheadh ar réchláirín i gcill cois Caoláire do na glúine a thiocfadh. Scríobfadh an t-iomlacht – an domhnaíocht seiscinne fuaire sin – an t-ainm de ghinealach an chine. Mar na géabha fiáine a bheadh a himeacht.
Ach cé go raibh na smaointe sin mar thaos nimhe in intinn na máthar, ní ligfeadh sí lena hais nach bhfeicfeadh sí go deo an iníon. Bhí a ciall agus a réasún ag inseacht di nach bhfeicfeadh agus a croí, a dóchas agus a misneach ag rá a mhalairte. Agus ba dá croí a thug sí cluas. Ach bhí a fhios aici ach a bhfeiceadh go mba bheag ab ionann í is an gearrchaile sóntach, tíriúil a bhí anois in aois a naoi déag, agus gile a dealraimh fearacht snua gréine maidine ar mhala cnoic i dTír Tairngire. Bheadh domlas ar a béal ó chaora Chrann an Mhaith agus an Oilc. Bheadh easóg dhorcha na gangaide ina croí. Nathair shleamhain na céille ceannaithe ag snámh ina hintinn. Faghairt na cruach fuaire ina ceannaghaidh. Canúint ar a cuid cainte, ar nós fuíoll díoltais leasmháthar. Mar sin a bhí na Poncáin uilig. Níor mhór di í féin a fhoilsiú di anois, mar d’fhoilsíodh máthair amhais na huachaise í féin dá clann san am go mba chúrsaí báis agus martraithe gach geábh dá dtugtaí ag sireoireacht bídh. Í féin a fhoilsiú di chúns nach mba dhíol magaidh léi fós a cuid seanórtais agus aineolais féin agus nach raibh díchreideamh ná dochreideamh na hiníne ina bhádhún idir a dhá n-intinn...
I ndar léi féin, ní raibh tionscailt ar bith ab fhearr ná an t-airgead. Tharraing sí sparán éadaigh as a brollach, bhain sí as a mbeadh de mhionairgead ag teastáil ón iníon sa nGealchathair, agus ansin shín sí chuici é. Chuir an iníon an sparán faoina muineál agus dheasaigh sí go maith ina brollach faoin scaball é. ‘Fainic anois, a leanbh, nach dtabharfá aire mhaith dó,’ a deir an mháthair. ‘Ní móide go dteastódh sé chor ar bith uait, ach mura n-éirí obair leat go tráthúil ba mhór an ní duit a bheith i gcleithiúnas aint Nóra agus an mhuirín atá uirthi féin. Coinnigh an súsa deasaithe i do thimpeall go maith ar an soitheach. Ná taobhaigh aon duine mura i ndán is go mbeidh duine aitheantais ann go díreach. Beidh leat ach a sroichfidh tú chomh fada le tigh Nóra. Má chaitheann tú pá bheag féin a thógáil, ná cuir thar d’fhulaingt thú féin ag obair... Tabharfaidh tú cuairt abhaile faoi cheann chúig bliana. Bhuel, deich mbliana ar a fhad... Ní féidir duit nó beidh pingneacha beaga agat an uair sin... Mo...’
Tháinig a cuid spleodair léi ar sheol na braiche go dtí sin. Ach ar an dá luath is ar shíl sí an screamhóg mhullaigh a bhriseadh níor fhan focal den chaint aici; ach staidhce a dhéanamh ag féachaint ar a hiníon. A lámha ag sméaracht le cruinniúchaí a naprúin. Luisne a raibh an gáire agus an gol ina lánúin léanmhar inti ina grua. Leathleiceann léi ní b’fhaide ná an leiceann eile i gcosúlacht. Roic chrotacha ag cruthú go hanróiteach ina baithis, mar bheadh eochracha ann ag coraíocht le glas. Bhí an iníon i ndáil le réitithe anois agus ďfhiafraigh sí cá raibh na pingneacha beaga a theastódh uaithi sa nGealchathair?’ Leis an ruibh chainte a bhí ar an máthair roimhe sin níor lig an dearmad di an spaigín a fháil agus a gcur ann. Ar iontú thart di anois le dhul ina choinne bhuail an oiread anbhá í agus nár chuimhnigh sí go raibh an t-airgead i gcúl a glaice nó gur thit sé uaithi ina sprus ar fud an urláir. Ba é an rún a bhí ag an máthair ó thús fuireacht go dtagadh déantús ceart cainte ina teanga; ansin an mionairgead seo a sheachadadh dá hiníon mar thoirbhirt naofa, í a phógadh agus a dheornadh... Ina leaba sin coilleadh a Soitheach Naofa as a láimh...
Ag cur spaigín an airgid i bpóca a cóta di, mhothaigh an iníon clúdach litreach ann. ‘Dlaoi de do chuid gruaigese, a mhama,’ arsa sise. ‘Shíl mé gur chuir mé sa trunc í in éindigh leis an gcuid eile. Chuir sí an dlaoi dhubh idir í agus an choinneal agus thláthaigh a dhá súil ghorma nó go raibh siad mar shúile páiste. Tháinig fonn uirthi rud eicínt a rá lena máthair ach ní raibh a fhios aici go barainneach cén rud. Bhí a cuid smaointe ag sméaracht fúthu agus tharstu mar bheadh aineolaí ar eanach caochphollach oíche dhubh. Níor mhór don bheirt a bhelth ar aon leaba, an solas a bheith múchta, agus ga gealaí isteach tríd an bhfuinneoigín mar bheadh maide milis ann leis an teanga a bhealú. Breathnaigh sí idir an dá shúil ar an máthair, féachaint an bhfaigheadh sí ugach ar bith uaithi, ach níorbh fheasach di go raibh a máthair mar bheadh cnoc ann a mbeadh tormach chéatach ina chrioslaigh, tar éis nach raibh an tine in ann aon scolb a chur ar a fhorscreamhóg thinn theangmháilte...
Chuir an iníon an cóta scagach scanraithe agus an hata caisealmhór uirthi. Ba chuid de na cóirithe catha, dar léi, seal fada a chaitheamh ag deisiú agus ag athdheisiú an hata, ainneoin nach raibh goic áirid ar bith ba mhian léi a chur air. Níor chuimhnigh sí riamh nár bharr slaicht uirthi a mhéad agus a chrotaí is a bhí a chaiseal, ná go raibh buí a bróg, dubh a hata agus rua a cóta fearacht tríonóide mallaithe datha a bheadh ar thí scéimhe a ceannaghaidh ghil snuaúil. Ach bhí sí faoi réir: hata agus cóta agus bróga ísle agus láimhainní lady uirthi - le fanacht uirthi níos mó. Bhuail an oiread coimhthís agus iontais í is a bhuailfeadh féileacán ar mhothachtáil dó an chéad uair go raibh sé tar éis géaga craiplithe an spigneanta a sceitheadh agus go raibh fairsinge dhochoimsithe dho-bhacainneach an aeir inseolta aige lena chuid sciathán scolbánta. Mhothaigh sí ina cheann sin páirt d’aeraíl agus ďuabhar an fhéileacáin...
Nó go raibh an glas ar an trunc níor chuimhnigh an mháthair nár chuir sí aon cheo de mhaith na circe ann, ná i mbalcaisí na hiníne ach an oiread. Ach ní iarrfadh sí a dhul ag baint an ghlais de anois ar bhás an domhain. Dá dtosaíodh a hiníon ag séideadh fúithi nó ag samhailt pisreog léi an mhaidin sin, ba bheag é a hacmhainn thar is riamh. Chroith sí scaird uisce choisricthe uirthi agus an fhad agus a bhí sí ag cur an chleite sa mbuidéal arís bhí an iníon imithe síos go lúcháireach ar lom an urláir lena culaith Mheiriceá a thabhairt le taispeánadh.
Ní raibh an jaunt ar fáil fós. Bhí gleadhradh damhsa ann agus Tom Neile de ghuth phóitiúil ag gabháil 'An Triúr Mac’ sa doras dúnta, ainneoin go raibh sé ag plúchadh аn сheoil:
‘Is iomaí forrá-á-nach breá-á-á lúfar láidir
A théanns thar sá-á-á-á-á-ile a’s nach bhfilleann choí-í-chin.’
‘Déan go réidh leat féin,’ arsa an mháthair le Tom. Ach thabharfadh sí cuid mhaith ar an ala sin da mbeadh fonn aici mar a bhí ag Tom, leis an ualach a bhí ar a croí a chur amach de ina shile cheoil. Bhí na gearrchailí cruinnithe timpeall ar an iníon arís, ag fáil caidéise dá feisteas, ainneoin go bhfaca siad é go minic le seachtain. Ní raibh gair ag an máthair í a thaobhachtáil acu. Dar léi, ba bheag acu ding a chur sa nádúr, nárbh éagóraí de mhórán ná é an ding a bhí an tseiscinn mhór fhuar a chur ann. Ag ceiliúr faoi Mheiriceá a bhí na mná óga. Ag ceiliúr faoin saol a bheadh acu abail a chéile ar fad i South Boston go gairid, mar ba dhual do chine arbh é trunc Mheiriceá a n-aingeal coimhdeachta, arbh í an long imirce a réalt eolais agus arbh í an Fharraige Mhór a Muir Rua. Mheabhraigh Bidín Johnny di iarraidh ar a col ceathrar dlús a chur lena paisinéireacht. Dúirt Judeen Sheáin, ar a bhfaca sí riamh, a inseacht do Liam Pheige faoin spraoi a bhí ar thórramh shean-Cháit Thaidhg.
'Seachain nach n-inseá do Sheán se' a’inne go bhfuil Garraí an tSléibhe faoi fhataí arís i mbliana a’inn,’ a deir Sorcha Pháidín. ‘Dúirt sé ag imeacht dó nach dtiocfadh aon duine ar an gcine arís go deo ó d’imeodh sé féin a bhuailfeadh faoina chur, bhé sé chomh deacair sin.’
‘Abair le mo bhuachaillse, a Mháirín, gur gearr go mbí mé anonn chuige,’ a deir Nóra Phádraig Mhurcha de chogar a chuala na gearrchailí ar fad.
‘Dar príocaí, ní bheidh sé i bhfad go mbaine mise aithinneacha as leacacha South Boston,’ a deir scorach fionnrua ar chuir an t-ól ruibh na cainte air.
'Go bhfóire Dia ar an dream a chaithfeas fanacht sa mbaile,’ a deir sean-Séamas Ó Curráin.
Bhí an fuisce ag dul timpeall arís. ‘Ara seo, b’fhearr duit blaiseadh dó,’ a deir an fear roinnte – Peaitsín Shiubháine – agus bhí sé ag tónadh na gloine ar Mháirín, nó gur dhóirt sé steall de ar a cóta leis an gcreathadh a bhí ina láimh. ‘Ní dhéanfaidh lán do bhéil lá dochair duit. Maidin chrua í ar jaunt. Dheamhan is móide deoir phoitín a d’fheicfeá le do lá arís.’
Bhí meacan ina ghlór, arae bhí sé ag cuimhniú ar sheisear iníon leis féin a bhí ‘thall’ – duine acu le cúig bliana déag agus fiche – agus gan aon súil aige a bhfeiceáil go brách... ‘Ólfaidh mé féin mar sin í. Do shláinte agus go dtuga Dia slán go ceann cúrsa thú, a Mháirín.’
Ba bheag an lua ag Peaitsín – ná sa gcás sin ag aon duine dá raibh ar an gcóisir – cuimhniú ar ‘Go seola Dia abhaile arís í’ a chur d’agús sa méid sin. Faoi cheal an oiread sin d’fhios a labhartha a bheith orthu spréach an docht tine a bhí sa máthair.
‘Ní fheicfidh tú cúig bliana ó inniu go mbí sí abhaile arís,’ arsa sise go mosánach.
‘Go dtuga Dia di,’ a deir Peaitsín agus Seáinín Thomáis Choilm as béal a chéile.
‘Agus pósfaidh sí fear airgid agus fanfaidh sí inár mbail ar fad,’ a deir Citín, deirfiúr do mháthair Mháirín, go geal-gháireach.
‘Dheamhan mórán den rath a bheas agam in imeacht chúig bliana,’ a deir Máirín, ‘ach b fhéidir go bpósfá féin mé, a Sheáinín, gan pingin gan bonn.’
Ach bhí Seáinín faoi seo craptha leis siar go doras dúnta agus é ag stolladh cainte d’fhonn magadh na ngearrchailí a ligean thairis.
‘...Ná bíodh aon chanúint ort ar chuma ar bith,’ a deir buachaill óg de chol ceathrar léi, ‘agus ná bí ag guessáil fút agus tharat mar bhí Mícheáilín Éamainn nár chaith ann ach dhá mhí agus a tháinig abhaile trasna na ngarranta agus leathghine agus veist nua aige de bharr a aistir.’
‘Ná ag fiafraí “What’s that, mammy?” nuair a fheicfeas tú an mhuc.’
‘Cuirfidh tú mo phaisinéireacht chugamsa ar chuma ar bith,’ a deir Mairéad, an iníon ba ghaire do Mháirín agus splanc ag rince i mac eilmistín a súl.
‘Agus chugamsa,’ arsa Nóirín, an deirfiúr eile arís.
Ba deich mbliana de ghiorrúchan saoil ar an máthair dilleoireacht na beirte sin. Bhí na blianta moille dá gcarnú ar chuairt a hiníne, mar charnaítear na sluaisteoga créafóige ar chónra. Agus bhí lá cairde na cuairte sin ag féithiú uaithi siar – siar go Lá an Bhreithiúnais. Toradh a broinne féin ba naimhdí leis an máthair ar an ala sin.
Chuir sí Máirín ag ól tae an athuair, ainneoin nach raibh sí ach tar éis éirí uaidh go gairid roimhe sin. Ach theastaigh uaithi ligean a fháil uirthi aris. Níor mhór di arán a bhearnú, comaoineach sláin a dhéanamh agus caidreamh agus comhar teanntásach an tsuipéir dhéanaigh a shnaidhmeadh lena hiníon. Déarfadh sí léi gan frapa gan taca nár chreid sí go mba é an lón imeachta seo lón a báis chomh fada is a bhain sé leis an mbaile: go dtiocfadh Cáisc roimh an mbreithiúnas. Ach níor fágadh eatarthu féin é. Bhrúigh a deirfiúr Citín, a clann iníon agus cuid de na gearrchailí isteach chuig an mbord a bhí leis an mballa nó go raibh Máirín faoina mullóg féin acu gan mórán achair.
Ní raibh aon dúil i mbeatha ag an iníon. Bhí luisne na splaince ina ceannaghaidh: tnúthán, anbhá, iontas agus beophianadh a hintinne á n-ionchollú féin ina grua. An Ghealchathair an t-achar ab fhaide ó bhaile a bhí Máirín riamh. Ach ba sheanchas faoi Mheiriceá an chéad bhia sa sliogán di. Ba ghaire go fada do chomhlaí a tuisceana agus a samhlaíochta South Boston, Norwood, Butte Montana, Minnesota, nó California ná ná Baile Átha Cliath, Belfast, Wexford, ná go fiú is áiteacha nach raibh thar chupla míle ar thaobh an Achréidh den Ghealchathair. Fuineadh agus fáisceadh a saol agus a smaointe as cáil Mheiriceá, as saibhreas Mheiriceá, as siamsa Mheiriceá, as fonn cráite a dhul Meiriceá . . . Agus ainneoin go raibh cumha uirthi an baile a fhágáil anois, níor chumha é gan an gliondar, an dóchas agus an t-iontas a bheith ina orlaí tríd. Faoi dheireadh thiar bhí sí ar thairseach na Brúine Draíochta . . . Farraigí uafásacha, slata seoil, soilse greadhnacha, sráideanna ar dhath an airgid, daoine cróna a raibh loinnir an daoil ina gcneas, ag cur in éagruth cheana féin uirthi gort, sliabh, carraig agus caoláire.
Ní raibh ina hintinn ar feadh na hoíche ach cleitheog thaisce a dtoillfeadh uairleacháin chuileáilte a cuimhne inti, nó go bhfaigheadh sí ionú ar a dteilgean amach sa mbruth faoi thír feadh is í ag seoladh. De bharr chomh neamhairdiúil is a bhí sí anois thug sí cead í féin a chinnireacht amach ar lom an urláir ag damhsa, ainneoin go raibh sí i bhfeisteas Mheiriceá agus eile. Ach ní bhfaigheadh sí óna claonta Pádraigín Pháidín a eiteach ar aon chor. Chuir sí scrúdaí uirthi féin anois faoi gur fhág sí an fhad sin é gan é a thaobhachtáil. Bhí sí buille támáilte as tosach an damhsa, ach chuaigh fíor an cheoil – an ceol sin ar cuireadh comaoin air sa mbruíon féin – faoina cuisle; agus gan mórán achair ní raibh de shamhail aici ina gléas breac ballach ach os fuiliúil cuideáin a mbeadh miolghairí an tréada ag macnas ina timpeall le cur faoi deara di a gaisce agus a tréathra a thaispeáint, chúns a bheadh na fundúirí ina suí faoi gcuairt ag cur a gcomhairle i dteannta a chéile. Ag smaoineamh a bhí an mháthair ach a bhfeiceadh sí arís í go mbeadh eolas doscúch an tsaoil ina bhró mhuilinn ar an meanma dhamhsa sin. I leaba an reacht fola boirbe a thug do ligean a géag a bheith ar spéiriúlacht réalta, bheadh sceidín liathuisce na haoise agus céille ag greamú a cnámh ceansaithe don chréafóg.
Ach ina dhiaidh sin agus uile níor dá hiníon ba mhó a thug an mháthair suntas ach do Phádraigín Pháidín a bhí ag damhsa léi. Bhain sí abhras as an scéal ar an toirt. В’fhurasta a aithint é. Níor mhóide don bheirt focal a rá riamh le chéile faoi ghrá. Níor mhóide gur dhúirt siad focal anocht. Agus ní móide go n-abróidís focal go brách. Ach thuig sí go bpósfaí i South Boston iad, má ba faoi cheann bliana, cúig bliana nó deich mbliana ó inniu é... Bhí sí splanctha. Sin é an cuthach damhsa a bhí ar Phádraigín. An rud a bhí cinnte uirthi féin a rá lena teanga bhí seisean a rá as damhsa. Bhí a chosa agus a cholainn ag cumadh rídháin a raibh snafach agus síneadh, cumas agus cáilíocht ag teacht faoi i leaba a chéile, nó gur bhain lasc dá bhróg thairní aithinne ghreannta as leac an teallaigh ar aon bhuille le nóta deiridh an cheoil. Déarfadh daoine go mba shúgaíl óil é, ach bhí a fhios ag an máthair nárbh ea. Ba bhailchríoch dáiríre an aithinne sin: buille scoir dé ar chaithréim iomlán. Agus ar an dá luath is a ndearnadh a shamhlú leis thosaigh sé ag gabháil fhoinn gan a dhath mairge, ainneoin go raibh saothar an damhsa fós ann. Níor fhan aon aird ag an máthair ar an iníon ach ag éisteacht leis:
‘Tá’n gairdín seo in’ fhásach, a mhíle grá, agus mise liom féin,
Níl toradh ‘bith ‘fás ann, bláth na n-airní ná duilliúr na gcraobh,
Ní chluintear ar an tsráid seo guth cláirsí ná ceiliúr na n-éan
Ó d’éalaigh mo ghrá uaim, craobh álainn, go Caisleán Uí Neill.’
Gearrcach dé óig ag iarraidh scolb a chur ar chrotal cruinne a bheadh á chuibhriú: b’in é a dhíocas foinn. Bhí an ghráin shíoraí ag an máthair faoi seo air. Neach mallaithe i gcionn a ciste chirt féin a bhí ann...
Airíodh úmacha capaill agus clascairt ‘jaunt’ ar an mbóithrín amuigh. Scoir an ceol agus an siamsa d’aon iarraidh, cé is moite de ‘Óra, mhóra mhóra’ Sheáinín Mhic Thuathaláin a bhí sínte óltach ag an doras iata: ‘Ar an taobh ó dheas de chéibh New York sea landáilfeas mé thall.’ Níor thóg Seáinín d’amhrán riamh ach an ‘lúibín’ sin.
‘Ba féirín do Mheiriceá thú, muis. Múchadh agus bá ort nach ar chéibh eicínt atá tú thar is a bheith i do scramaire anseo,’ a deir scorach a raibh sé ag cinnt air aon fhoighid a chur ann.
‘Tugaigí amach é sin agus ceanglaígí ar an jaunt é,’ a deir an mháthair, ach ar tógadh an trunc anuas as an seomra agus ar gróigeadh mar bheadh lao óir ann ar an mbord é.
‘B’fhéidir go mbrisfí é. Ná bacaigí leis,’ a deir Máirín, ‘go mbí mé féin faoi réir le dhul amach freisin.’ Ba é an trunc sin a cuid dindiúirí agus grámh le hata galánta a bheith ar a ceann, le cóta gáifeach a bheith ar a droim i leaba seáil. Dá uireasa sin ba dhiamhlasa é an feisteas lady. Dá ligeadh sí as a hamharc é ar feadh ala an chloig níor dhóide cleas do na baill fheiceálach sin ná seargadh ina ngioblacha luaithe thuas ar a craiceann.
D’ionsaigh Máirín anois ag fágáil sláin ag an dream nach raibh sé de láthar iontu í a thionlacan chomh fada le bóthar an rí. Seanfhundúirí craiplithe a d’fhéad sméaracht trasna na sráide ar éigin, agus nár dhóide dá bhformhór a dhul ar aon chóisir arís go brách óna dteach féin amach. Ba é seo an chéad sine den slabhra á roiseadh: an chéad rud dáiríre a chuir i gcion uirthi a dhalba agus a dhoilí is a bhí an scarúint. Pé ar bith céard a dhéanfadh dream ar bith eile, bhí sí réidh le iad sin a fheiceáil go brách. Ainneoin a raibh d’anbhá agus de dheabha uirthi, thug sí amharc tollta ar gach duine acu i riocht is go mba lón dá cuimhne go héag a gceannaghaidh agus a gcruth. Níor thit an drioll ar an dreall ceart críochnaithe uirthi nó gur tháinig sí chomh fada lena seanmháthair ar an tinteán. Bhí an oiread ceana aici ar an tseanmháthair is a bhí ar a máthair, agus farasbarr teanntáis. Agus ní raibh aici ach malairt. Gach uile sheachtain dá n-éiríodh uirthi choinníodh an tseanbhean brabach eicínt den phinsean le tabhairt di, pé ar bith céard eile a bheadh ar deireadh. Smid ná smeaid ní raibh ag an tseanbhean ach an oiread is dá mba mheall créafóige í cheana féin. Agus go deimhin ba bheag nárbh ea, mar bhí dhá dtrian di ag ‘fear na coise caoile cruaidhe’, agus an trian eile ag fuireacht go mbeadh a háras faoi réir ag an anachain chruógach. Bhí a béal chomh seasc le hadhmad cónra úrdhúnta agus, murach sméideadh na bhfabhraí ar éigin a thug dá cianfhéachaint cruinniú ná ba ghaire do láthair, shílfeadh Máirín nach raibh a fhios aici beirthe ná beo céard a bhí ar siúl.
‘Ní fheicfidh mé go brách arís thú, a mhamó,’ arsa Máirín, agus meacan goil ag cur a cuid cainte as a riocht faoi dheireadh agus faoi dheoidh. ‘Tá Dia láidir,’ arsa an mháthair, buille stuacach. Ba theas agus téagar samhraidh do Mháirín, tar éis sceirdiúlacht agus dúluachair an gheimhridh, na páistí laga agus an naíonán a bhí sa gcliabhán a phógadh ansin. Coisreacan céadfaí a bhí ann ar chol na dtaiséadaí.
D’ardaigh an mháthair siar don seomra an athuair í. Ach ba ghearr thiar iad san am a dtáinig Citín agus Mairéad aníos ina mullach, go bhfaighidís a gcuid seál lena dhul don Ghealchathair fré Mháirín. Leáfadh an mháthair iad. Mura mbeadh a gcuid cunórtais b'fhacthas di nach gcalcfadh an neascóid bhróin a bhí i mbéal a cléibh arís. Níor fhéad sí a rá le Mairín ach go mba mhaith a shaothródh sí é; go raibh súil aice go bhfaighidís aimsir bhreá ar an bhfarraige; agus ar a bhfаса sí riamh a pictiúr a thógáil thall agus é a chur abhaile.
‘Mo leanbh ‘s mo lao thú,’ arsa sise, agus scioch sí cuileoigín chlúmhaí de shlinneán an chóta agus bhain sí liocadh driopásach as bileog an hata, ach gur chuir an iníon a cóir féin air arís ar an toirt. Agus i ndiaidh smearamharc a thabhairt ar fud an tí bhí sí faoi réir lena imeacht.
Thosaigh an jaunt ag tornáil leis go corrach ar bhóithrín aistreánach an bhaile agus an mathshlua, idir fhir, mhná agus pháistí, ina dhiaidh aniar. Ní raibh de shamhail acu ach cóisir íobairte: an jaunt ar tosach mar charn losctha, púireanna tobac na bhfear ag cónaí in aer soineanta na maidine fómhair ar nós túisthoite, agus Máirín lena feisteas cuideáin agus lena ceannaghaidh lasúnta mar bheadh draoi na toirbhearta ann.
Shiúil an mháthair bonn ar aon leis an iníon agus thairg an súsa a iompar di, ach sciob Bríd Shéamais é agus d’iompair sí féin é. Bhí rún ag an máthair an iníon a bheith faoina mullóg féin aici den gheábh deiridh seo, ach chuaigh Citín agus Mairéad seo aici féin ina barr uirthi arís. Ansin bhrúigh na gearrchailí uile go léir ina timpeall, cuid acu ag sioscadh go gealgháireach, cuid acu a raibh an oiread cumha acu ina diaidh is nach bhfaighidís óna gclaonta mórán a rá, agus tuilleadh a raibh buaireamh orthu nach ina bróga nó ag dul ina bail a bhí siad féin. Ba láidir má ďfhan cumha ar bith ar an máthair anois, leis an bhfaltanas a tháinig aici don bhrotainn seo ar mhian leo a hiníon a scuabadh uaithi sula raibh sí oiread is as a hamharc. Bhí sí i bhfaltanas leis an jaunt freisin. Bhí an oiread siúil faoi is dá mba ‘fuadach géar na cille’ a bheadh sé a thabhairt do chorp. Dar léi féin ba é an trunc a bhí gróigthe ar an gcrannóg agus finne déise ina chuid adhmaid faoi ghaetha na gréine óighe a bhí ag cur broide an bhuanaí sa gcapall. Níor fhan focal den chaint aici...
Bhí luisne mhoiglí ón ngrian nach raibh ach ina suí. Drandail gháire ar na críocha agus ar na clochair. An coinleach taltaithe sna póicíní fánánacha stalcánta, cosúil le mullach Shamson eicínt a mbeadh deimheas Delilah tar éis a dhul air. Gleoiteog a bhí i ndiaidh an chalaidh a fhágáil ag treabhadh scríbe gile le cóir siar an Caoláire. D’fhéach Máirín ar ais ar an teach ó Ard Aille an Chuilinn, arae bheadh sé féin agus caidhlín tithe an bhaile faoi gcuairt ó léargas uirthi ní ba mhó.
Ba gheall le fáithim ghreamúis na hAimsire Caite agus na hAimsire Fáistiní an stráca dromannach, san áit a raibh díon úr na bliana anuraidh ag breith ar an seandíon dubh dreoite. Agus bhí gotha an tsuain ar an mbaile arís, ar nós is dá mbeadh sé gan a dhéanamh ach dúiseacht ar feadh ala an chloig le smugairle a theilgean sa bhfarraige mhór, go bhféadfadh an ghleoiteog cis ar easair a dhéanamh dó fúithi...
Sheas an jaunt ag ceann an bhóithrín. Rinne na daoine bruscán cruinn i mbéal bhóthar an rí, i riocht is go mba ar éigin a bhí ligean ar bith ag an máthair ar an iníon. Bhí sí báite sna daoine. Ní raibh inti féin ach cloch éidreorach sa leacht. Ba é an cás céanna di é gan gaol ná páirt a bheith aici léi. Thar is riamh, ba mhór léi anois é do Chitín agus do Mhairéad a bhí le dhul don Ghealchathair le Máirín. Ar thionscailt don phógadh ba gheall iad na mná le dioscán sclamhairí ar thí creiche. Bhrúdar suas chuig a hiníon go míchéatach, d’fháisceadar a lámh, agus sciobadar póga uaithi i mbéal a chéile ar nós plód druideacha ar chosamar. Chroith na fir lámha léi go giorraisc cúthail, mar a bheidís ag rá gurbh é an t-aon chás amháin é; agus má ba rud é a bhí rompu go raibh ar eire acu é a chur díobh ar an dá luath is a d’fhéadfaidís. An cleas céanna a rinne Pádraigín Pháidín; ach, níorbh é fearacht na bhfear eile é, d’ardaigh sé a cheann oiread na fríde, nó gur bhraith an mháthair súile na díse i nglas ina chéile in imeacht ala an chloig...
Ba é uain na máthar é ar deireadh thiar. Níor phóg sí a hiníon ó a bhí sí ina páiste cheana. Ach chinn uirthi mórán de chumha ná de chrá a croí a chur sa bpóg, ainneoin go raibh a béal spalptha dá huireasa. Nár thug sí póg do gach uile dhuine? Nach bhfuair gach uile dhuine tús pógtha agus deornta uirthi uaithi féin. Póg fhuar leamh a bhí i bpóg na hiníne, ar nós is dá mbeadh an chlimirt bainte di ag gach is a raibh ag blaismínteacht cheana léi. Bhí a colainn fuar, freisin – fuar míthéagrach mar a bheadh síogaí ón mbruíon. Is éard a chuir an phóg ó rath ar fad uirthi nár fhéad sí súil a thógáil den trunc a bhí geall le ag cur cogair ina cluais: ‘Ní fhuasclóidh aon bhéal saolta geasa póige an neach sí arb í a chluain an só, an fhánaíocht agus an dearmad; agus arb í a bhruíon an gréasán óir a fhíos mianta na hóige as na gaetha gréine ar na cnoic ghlasa i bhfad ó láthair...’
Bhí Máirín thuas ar an jaunt anois. Mairéad ina suí lena hais, Citín ar an leathchaoin eile i dteannta an tiománaí, agus Pádraigín Pháidín ag daingniú an trunc eatarthu ar an gcrannóg. Don mháthair is éard a mheabhraigh siad – an trunc mallaithe, Mairéad a bhí ag tnúthán lena paisinéireacht ar luas, agus Pádraigín Pháidín a bhí ar bís a dhul go Meiriceá agus a hiníon a phósadh – tríonóid áibhirseoirí ag cur pioraíocha ar a céadghin agus ar a cuid den saol...
Bhí Pádraigín críochnaithe anois agus na daoine ag teannadh i leataobh le réiteach a thabhairt don chapall. D’ionsaigh na mná orthu ag snogaíl agus d’ardaigh an tsnogaíl ina huaill ghártha nach raibh de chumha inti ach an glór agus na deora, dar leis an máthair. Fiú is só an chaointe ina haonraic ní fhágfaidís aici féin féin. Agus níor ghoil sí deoir . . .
‘Feicfidh mé thú roimh chúig bliana,’ arsa sise, de ghlór neamhdhiongbhálta, agus ní bheadh aon ghair aici a súile a ardú ar shúile a hiníne ar bhás an domhain.
‘Feicfidh,’ a deir an iníon trína meacan goil den charr a bhí anois ag gluaiseacht. Ach dúirt croí na máthar chomh maith lena ciall anois nach bhfeicfeadh. Ba thúisce a d’fheicfeadh Pádraigín Pháidín í agus gearrchailí an bhaile agus a clann féin, go dtí fiú agus an leanbh a bhí faoina broinn... В’fheasach don mháthair nach raibh inti ach céadghearrcach an áil a bhí ar imirce go Críocha an tSamhraidh agus an tSó: an Ghé Fhiáin nach bhfillfeadh ar an bhfara ducháis go deo deo...