• Eng
  • Ga
  • Home
  • About Us
    • About Aistriu
    • Project Team
    • Project Partners
    • Call for translators
    • Artist Commissions
  • Texts
  • Translators
  • Blog
  • Contact

Anul 1912

  1. Home
  2. Anul 1912

Translator: Mădălina-Ioana Gheorghiu

Romanian 27.11.2020 0 comments
  • translateTranslation

- Cufărul.

 

A spus-o scurt, dar cu o notă de încăpățânare în ton. Cu o sâmbătă înainte, refuzase să meargă cu fiica ei să cumpere cufărul și o supăra teribil felul în care acesta fusese proțăpit ca un idol pe bufetul din bucătărie. Copiii se distrau grozav cu el, deschizându-l, închizându-l, contemplându-l pe toate părțile. Nu o lăsase inima să o supere pe fată în această ultimă săptămână, altfel l-ar fi făcut nevăzut în cameră, sub pat. Dar în seara asta, deși fiica ei era de altă părere și nerăbdătoare să se laude cu prețiosul obiect celor care se adunaseră acolo, mama și-a urmat impulsul la căderea nopții și a dus cufărul în cameră - ca să nu se strice sau să se zgârie acolo, a zis.

 

Cufărul era ca o urmă de arsură sau de pojar pe chipul vieții, mai ales în seara asta când avea sub acoperiș așa o mulțime de oameni voioși, cum rareori avea. Deși era un obiect util și bine făcut, era totuși o himeră, o nălucă din altă lume, care venise să smulgă de lângă ea primul vlăstar al pântecului ei și fericirea fiecărei zile, tocmai când băutura, voia bună, muzica și petrecerea erau în toi. Cu șapte săptămâni în urmă, înainte de primirea banilor de drum, mama era la fel de nerăbdătoare ca și Mairin să primească cufărul. Plecarea fiicei ei în America nu era o surpriză pentru ea, nu mai mult decât amintirea încă amară a plecării celor opt surori ale sale. Lecțiile dure primite de la viață o învățaseră să-și țină în frâu sentimentele și să se abțină de la manifestări de dragoste maternă - la fel cum Eva ar fi trebuit să reziste ispitelor șarpelui. Banii de drum îi stârniseră însă, din nou, toate sentimentele acelea teribile. Rămășițe de afecțiune, amintiri vagi ale unor sentimente demult apuse, îi reaprindeau simțirile și rațiunea odată cu conștientizarea acestei plecări...

 

Dar ăsta-i era destinul, iar destinului trebuie să i te supui. Ziua fusese stabilită. Patch Thomais plecase după trăsură. În grămădeala din bucătărie, voia bună se transformase în haos; oamenii deveniseră și ei niște epave, pe cale să dispară de tot, când lâncezeala lor tipică după o noapte de beție strașnică ar fi luat sfârșit brusc, odată cu crăpatul zilei...

 

În dormitor, pe o comodă mică de la perete, o lumânare aprinsă, pricăjită, era ațâțată de o adiere ușoară intrată printr-o crăpătură a ferestrei. Profunzimea, magia, misterul de nepătruns al mărilor, reflectate de flacăra tremurândă a lumânării pe cataramele de alamă ale cufărului. Dintr-un lemn galben, mama își amintea că mai văzuse culoarea aia... de cadavru stat mult timp în căldură, dar nu știa unde. Nu s-a putut uita nici înăuntrul cufărului, de silă, una asemănătoare cu cea care o împiedica să se uite la un mort în sicriu, deși încercase de multe ori.

 

- Ai tot ce-ți trebuie? și-a întrebat fiica luându-și ochii de la obiectul întunecat. Înăuntrul lui erau tot felul de lucruri: un smoc de iarbă, o fărămătură din cărămida sobei, șuvițe de păr, un buchețel de trifoi deși era toamnă, ciorapi de lână filată, un mănunchi de alge, îmbrăcăminte, hârtii de călătorie. Fata și-a scos din cufăr pantofii, pardesiul, pălăria și rochia și le-a pus pe comodă, ca să se îmbrace. Le mai scosese așa în timpul săptămânii dar mama nu o încurajase niciodată, și chiar devreme în acea seară o implorase să nu și le scoată până dimineață.

 

Mama a închis cufărul și a aruncat peste el cuvertura de pat.

 

- Ca să nu se murdărească. O speria gândul că odată îmbrăcată cu hainele de America, fiica se va rupe și sufletește de ea, devenind la fel de străină ca acel cufăr. Mairin era doar în ciorapi și aproape dezbrăcată, cu excepția unui furou alb cu greu pus pe ea pe care nu mai avea de gând să-l dezbrace până nu ajungea acasă la o rudă de pe cealaltă parte a Atlanticului. Arăta așa... ca o himeră, una neprihănită și frumoasă. O himeră care întruchipa pomul vieții, cu al lui delicat dar amăgitor măr al cunoașterii... - primul vlăstar al unei mame, primul rod al pântecului ei. Îi stăteau atâtea pe limbă să-i spună, intimități, sentimente născute din dragostea de mamă, lucruri care țineau de viața ei, de la sămânța roditoare din pântecul ei până la scânteia veșniciei care anunță ultimul apus al lumii.

 

În ultima lună îi spusese multe fetei, pe bucăți, în timp: că nici nu i-ar fi păsat dacă toată casa ar fi plecat, dacă Mairin ar fi rămas... că toți îi vor simți lipsa, dar mai ales ea... că dintre toți copiii ei ea fusese cea care îi dăduse cele mai puține bătăi de cap... că ajuta mult în casă. Dar nimic din toate astea nu spuneau cu adevărat ce voia să spună. Se simțea mai degrabă ca o servitoare  neîndemânatică care, în timp ce pune un colier la gâtul unei regine, acesta se rupe, se împrăștie pe jos și se sparge. Se simțea de parcă o forță supranaturală i-ar fi bruiat discursul, împiedicând-o să-și dea frâu liber vorbelor care i-ar mai fi luat din greutatea pietrei de pe inimă. Știa foarte bine că nu putea nicicând spera să-și exprime gândurile într-o scrisoare, pe care trebuia să o ceară altcuiva să o scrie, și care, mai mult, ar fi fost scrisă într-o limbă total necunoscută pentru ea. Și oricum, o scrisoare n-ar fi fost de-ajuns să spună tot ce putea fi spus prin viu grai, priviri și gesturi. Imaginația ei bogată, iubirea imensă s-ar fi pierdut în cuvinte scrise, sărace.

 

Era posibil să nu o mai revadă pe fiica ei prea curând. Mairin ar trebui să restituie banii de călătorie, apoi să câștige suficient cât să plătească călătoria pentru încă unul sau doi membri ai familiei, și să mai și trimită o parte din bani acasă. Era posibil ca pruncul din pântecul său să se nască înainte ca ele să se revadă. Pardesiul acela american arăta ca o haină funerară... De acum încolo i s-ar fi urat „mergi cu Domnul”, dar care suna mai degrabă a „Dumnezeu să te ierte”. De multe ori copiii confundau cele două expresii. Și când se cuvenea cu adevărat să zică „Dumnezeu să te ierte”, nici pomeneală de pardesiu sau catafalc decent, nici de vreun entuziasm înflăcărat. Hainele funerare nu erau totuși ceva ce o mamă ar fi scos la scuturat din când în când doar ca să-și alunge teama, și nici nu și-ar fi scris numele sau prenumele pe o stinghie în curtea bisericii din golf pentru generațiile viitoare.

 

Călătoria - acea imensitate, rece și sterilă - îi va șterge numele din arborele familiei. Căci fata ar fi peste mări și țări. Dar, în timp ce gândurile acestea îi lăsau un gust amar, mama nu voia să se obișnuiască cu ideea că nu-și va revedea fiica niciodată. Bunul simț și rațiunea îi ziceau că nu, însă dragostea, speranța, hotărârea îi spuneau că da. Și acestora din urmă le dădea ascultare. Și chiar dacă ar fi să o revadă vreodată, știa că va fi cu totul diferită de cea de acum, țărăncuța simplă de 19 ani, cu privirea pură ca soarele dimineții răsărind peste Pământul Făgăduinței[1]. Roadele din pomul cunoașterii[2] i-ar amărî gura. Egoismul i-ar roade sufletul. Experiența, ca un șarpe scârbos, i s-ar zvârcoli în minte. Chipul i-ar deveni de gheață. Iar tonul vocii i s-ar acri de la răutatea unei mame vitrege. Așa erau toți, odată întorși americani. Trebuia să-i spună totul acum, ca mama tribală înainte de a pleca din peșteră pentru a căuta hrană, căci nu se știa niciodată dacă avea să se mai întoarcă la copiii ei. Să-i spună tot cât vârsta fetei era încă fragedă și inocența intactă, și înainte să se pună un zid între ele...

 

Va începe cu banii - se gândi că e cea mai bună metodă. A scos o traistă de cârpă de la piept, din ea câtva mărunțiș de care fiica ar avea nevoie în Brightcity[3], și i-a dat ei poșeta cu restul. Fata și-a pus-o după gât, proptindu-și-o în sân, sub umăr.

 

- Ascultă-mă copilă, ai grijă de poșeta asta, e posibil să nu ai deloc nevoie de ea, dar dacă n-o să-ți găsești repede de lucru n-o să poți depinde de mătușa Nora prea mult pentru că are și ea propriii copii de hrănit. Să ții pătura strânsă în jurul tău pe vapor. Să nu vorbești cu nimeni decât dacă întâmplător e o persoană pe care o cunoști. Vei fi în siguranță când vei ajunge acasă la Nora. Să nu te spetești muncind, chiar dacă și banii vor fi mai puțini... te vei întoarce acasă peste 5 ani. Sau... măcar peste 10. Sau poate că nu, dar vei avea câtva mărunțiș pus deoparte până atunci.

 

Până în clipa aceea și-a menținut moralul ridicat. Dar de cum s-a gândit să-și dea drumul la gură, cum a și rămas fără cuvinte, holbându-se nemișcată la fată. Degetele îi treceau peste pliurile șorțului precum arcușul peste corzile viorii. Era roșie în obraji, cu lacrimi și zâmbete laolaltă pe chip. Unflături și riduri de suferință îi brăzdau temeinic fruntea. Fata era aproape gata, îmbrăcată, și întrebă unde e mărunțișul de care ar avea nevoie în Brightcity? Mama fusese atât de preocupată să-și gasească vorbele, încât a uitat să-i pună într-un portofel. Întorcându-se să ia mărunțișul, s-a zăpăcit așa tare de-a uitat că era chiar la ea în mână, până l-a scăpat și s-a împrăștiat pe jos. Ideea fusese să aștepte până când i-ar ieși și vorbele potrivite pe gură, apoi să i-l dea fetei ca pe o ofrandă sacră, să o  îmbrățișeze și să o sărute... Când colo, ofranda i se prăvăli din mână pe jos.

 

Dându-și la o parte mica traistă, fata simți un plic în buzunar. – O șuviță din părul tău, mamă! a zis. Credeam că am pus-o în cufăr cu toate celelalte. Ținea șuvița între ea și lumânare iar ochii albaștri îi deveniseră lăptoși, ca de copil. Simțea nevoia imensă să-i spună ceva mamei, dar nu prea știa ce. Gândurile-i alunecau nesigure de colo colo, ca pe nisipuri mișcătoare... Ar trebui să fie amândouă în același pat, cu lumina stinsă, și o rază a lunii să intre pe fereastra mică ca să le descătușeze limbile. S-a uitat în ochii mamei căutând încurajare acolo, dar nu și-a dat seama de emoțiile care-i fierbeau înăuntru, incapabile să iasă la lumină de sub masca rigidă de pe chipul său.

 

Și-a pus pardesiul subțire și de prost gust, apoi pălăria amplă. Parte din viața ei presupunea, așa credea ea, să petreacă o mare parte din timp aranjând și rearanjând pălăria, deși nu avea nici cea mai mică idee ce anume voia de la ea. Nu-și dădea seama că mărimea și onduleurile borurilor nu aduceau niciun avantaj chipului ei frumos, și nici că pantofii galbeni împreună cu pălăria neagră și pardesiul roșu erau o combinație nefericită, în conflict cu trăsăturile ei tinere și delicate. Dar era pregătită: pălăria, pardesiul, pantofii joși și mănușile de damă - se îmbrăcase cu toate și nu și le mai dădea jos de-acum. Se simțea ciudat, surprinsă, ca un fluture ce-și leapădă carapacea strâmtă de larvă și-ncepe brusc să zboare nestingherit prin spațiul fără margini... Se simțea un fluturele-n zbor, ușoară ca o pană...

 

Abia când cufărul a fost încuiat, mama și-a amintit că trebuia să pună înăuntru, undeva printre hainele fetei, și un pumn de pământ. Dar nu voia nici în ruptul capului să-l mai deschidă o dată. N-ar mai fi suportat ca fiica să râdă de ea, mai ales în dimineața asta, acuzând-o de chițibușuri și superstiții. A stropit-o cu un pic de aghiazmă și în timp ce băga pana înapoi în sticluță fiica ieși din bucătărie ca să-și etaleze mândră vestimentația de americană.             

 

Trăsura nu sosise încă. Afară, toți dansau și se-nvârteau. Tom Neile, cu spatele întors către ușa închisă, cânta Cei trei fii, cu o voce înecată de beție:

 

Mulți tine-eeri, buni și inimo-ooși

Plecați în vooo-iaaj și nicicând întorși.

 

- Mai domolește-te Tom, i-a spus mama, dar și ea și-ar fi dorit atunci să aibă o melodie ca a lui, prin a cărei versuri curgătoare să-și elibereze dragostea imensă. Fetele s-au adunat din nou în jurul fiicei ei, examinându-i costumația, deși de o săptămână se tot uitau la ea. Nu i-au dat nicio șansă mamei să-i țină companie. I se părea că nu gândeau nimic nici despre hurducăitul prin natură a acelei șandramale de fier, aproape la fel de monstruoasă ca cea purtată pe marea imensă, rece și impenetrabilă. Tinerele chicoteau despre America. Despre viața pe care urmau să o aibă împreună în curând în Boston Sud. Viața tipică a unei rase a cărei înger păzitor era cufărul american, a cărei stea călăuzitoare era vasul exilului, a cărei Mare Roșie era Atlanticul. Bidin Johnny i-a amintit să-i ceară verișoarei ei să se grăbească cu banii de drum. Judeen Sheain i-a spus să nu uite, în ruptul capului, să îi zică lui Liam Pheige despre distracția de la priveghiul bătrânei Cait Thaidhg.

 

- Ai grijă să nu uiți să-i spui lui Sean al nostru că iar avem cartofi anul acesta pe Muntele Garth, a spus Sorcha Phaidin. Când a plecat zicea că e atât de dificil să-i semeni încât nimeni după el nu se va mai naște ca să facă asta.

 

- Spune-i băiatului meu, Mairin, că nu va mai dura mult până mă voi duce la el, a spus Nora Phadraig Mhurcha în șoaptă, dar toate fetele au auzit-o.

 

- Văleu Doamne, nu mai e mult până când eu însămi voi face să sară scântei din pavajul Bostonului de Sud, a spus o tânără  roșcată pe care băutura o făcuse să-și dea drumul la gură.

 

- Cel de Sus să-i ajute pe cei care trebuie să rămână acasă, a spus bătrânul Seamas O Currain.

 

Whiskey-ul făcea iar roată. - Hai, trebuie să iei o gură, a spus Peaitsin Shiubhaine care cântărea sticla din priviri, în timp ce i-o întindea lui Mairin cu mână tremurândă. Ba chiar a și stropit-o pe pardesiu. - O gură zdravănă nu te va omorî. La naiba, ultima picătură de whiskey din ăsta pe care poate o vei vedea vreodată. Își coborî vocea amintindu-și de cele cinci fiice ale lui care erau „dincolo” - una plecată de treizeci și cinci de ani - și nu mai trăgea nădejde că le va mai vedea vreodată... - Atunci o să-l beau eu. În sănătatea ta, Mairin, și Doamne-ajută să ajungi cu bine la destinație.

 

Nici Peaitsin nici altcineva de la petrecere nu s-a gândit să adauge: „Doamne-ajută să te întorci cu bine acasă”. Ignoranța asta de a spune cuvintele potrivite scotea din mamă mânia reprimată.  - Peste cinci ani o vom avea din nou acasă, a spus ea cu voce acră.

 

- Dă Doamne, au spus împreună Peaitsin și Seainin Thomais Cholim.

 

- Și se va mărita cu un bărbat cu bani și va rămâne cu noi pentru  totdeauna, a râs Citin, mătușa lui Mairin.

 

- Nu voi avea nimic, sau foarte puțin de arătat peste cinci ani, a spus Mairin, dar poate că mă vei lua chiar tu de nevastă, Seainin, fără nicio lețcaie?

 

În timpul ăsta, însă, Seainin se sprijinea din nou de ușă și turuia într-una, pentru ca ironiile fetelor să-i treacă pe lângă ureche.

 

- Pentru nimic în lume să nu capeți accent, a spus o tinerică, una dintre verișoare, - și nu bâjbâi prea mult pe-acolo cum a făcut Micilin Eamoinn care a stat doar două luni și s-a întors acasă de peste hotare doar cu o bibilică și o vestă nouă, ca dovezi ale călătoriei sale. 

 

- Și nici să nu întrebi „ce-i aia, mamă?” când o să vezi porcul.

 

- Oricum, îmi vei trimite banii mei de drum, a spus Mairead, următoarea fiică după Mairin, cu ochii strălucind.

 

- Și pe ai mei, a spus Norin, sora următoare.

 

Mama simți fiorul rece al morții când le auzi fetelor vocile lacome cerșind. Vorbele lor puneau mulți ani peste revenirea fiicei ei acasă, așa cum se pune pământul cu lopata peste un sicriu. Și acea zi miraculoasă a întoarcerii se îndepărta iar din mintea ei - ca ziua Judecății de Apoi. În acel moment, copiii cărora le dăduse naștere erau cei mai mari dușmani ai ei.

 

I-a turnat din nou ceai lui Mairin, deși abia băuseră. Dar voia să se apropie din nou de ea. Trebuia să rupă pâinea, să țină un ritual de rămas bun, să urzească legătura intimă cu fiica ei în timpul unei cine de adio. I-ar spune direct că nu vede acea masă de adio ca pe un parastas acasă; toate la timpul lor. Și că, oricum, nu erau lăsați de izbeliște! Sora ei, Citin, cu familia ei de fiice și o parte din celelalte fete s-au împins la masă pe scaunele de la perete și Mairin se trezi repede îngrămădită de ele.

 

Fata nu avea chef să mănânce. Îi ardea fața de dorință, panică, uimire, angoasă; toate i se citeau pe chip. Brightcity era cel mai îndepărtat loc de casă în care ajungea vreodată până atunci, dar, încă din fragedă pruncie, îi fuseseră cultivate cunoștințe despre America. Boston Sud, Norwood, Butte, Montana, Minnesota, California o sensibilizau cu mult mai mult decât Dublin, Belfast, Wexford, sau decât locuri mai apropiate, la câțiva kilometri de Brightcity. Viața și ideile ei fuseseră plăsmuite de faima Americii, de bogăția și distracțiile ei și de năzuința de a ajunge la ele... Și, deși simțea că se înstrăinează acum plecând de acasă, însingurarea era presărată ici colo cu speranță, încântare, curiozitate. În sfârșit era pe listă pentru un loc în Palatul de Cleștar... Mări minunate, vergi și catarge, faruri aprinse, străzi argintii, oameni închiși la culoare, cu pielea strălucitoare ca de licurici, denaturau deja în mintea ei contururile grădinilor împrejmuite, ale munților, stâncilor și fiordurilor.

În noaptea asta, mintea-i era doar o traistă în care păstra frânturi de amintiri, până le va putea vărsa în mare ca pe niște resturi, ca pe niște ruine. Era atât de vulnerabilă acum încât s-a lăsat luată la dans pe podeaua de piatră, așa cum era îmbrăcată pentru America; în orice caz, nu s-ar fi îndurat să-l refuze pe Padraigin Phaidin.

 

O măcina conștiința că îl neglijase atât de mult timp. A început să danseze apatic, dar ritmul muzicii - acea muzică magică care le îmbia și pe prințese - i-a stârnit dorința, și, în vestimentația pestriță, păru imediat o căprioară vânoasă, în jurul căreia țopăiau cele mai tinere din cârd, incitând-o să-și arate frumusețea și forța, în timp ce, de pe margine, îi contemplau splendoarea. Mama se gândea că, și dacă ar revedea-o vreodată, pasiunea fetei pentru dans i-ar fi fost strivită sub greutatea experiențelor dure de viață. În locul acelei pasiuni tinerești și entuziaste care îi împletea pașii grațioși într-un dans cosmic, vârsta înaintată cu-ale ei șubrezenii ar ține-o cu picioarele obosite pe pământ.

 

Totuși, mama urmărea îndeaproape dansul; nu atât pe cel al fiicei cât pe cel al lui Padraigin Phaidin care dansa cu ea. Atunci și acolo și-a dat seama de întreaga poveste. Îi era limpede. E foarte posibil ca cei doi să nu-și fi făcut niciodată declarații de iubire. E foarte posibil ca nici în seara asta să nu-și fi spus ceva. Și e foarte posibil să nu-și spună nimic niciodată. Dar și-a dat seama că, într-un an, ei se vor căsători în Boston Sud, sau poate în cinci ani, sau chiar zece... A rămas mută de uimire. Asta ascundea de fapt dansul vânjos al lui Padraigin. Ceea ce ea nu putuse să exprime în cuvinte, el o făcea acum prin dans. Întregul corp i se unduia în mișcări perfecte, cu zel crescând, abandon, vigoare si precizie, până când un ac din pintenul cizmei a scos o scânteie din pavaj fix la finalul melodiei. Unii ar fi pus asta pe seama băuturii, dar o mamă știe mai bine. Acea scânteie era de fapt cireașa de pe tort, nota finală a biruinței sufletești. Apoi, neașteptând să i se ceară, cu suflul tăiat de la dans, a început încet să cânte. Iar mama a uitat de fiica care-l asculta:

 

Inimă dragă, grădina-i deșert, iar eu singur sunt

Pe ram nici fructe, nici flori și nici frunze nu sunt

Nici note de harpă n-aud, nici păsări cântând

Căci iubita mi-i dusă demult de acasă...[4]

 

Un spirit tânăr în luptă cu universul care-l luase captiv, așa era cântul lui neînfricat. Deja mama ajunsese să-l urască. Un om malefic, care atenta la propria ei comoară...

 

Copitele cailor și trăsura se auzeau dinspre potecă. Muzica și distracția au încetat brusc. Numai Seainin Tolan s-a întins pe ușa închisă, beat și încă gemând:

 

Ura, uraaa, uraaaa

în New York, pe cheiul de sud

o să aterizez și eu curând

 

singurul vers dintr-un cântec pe care Seainin l-a scos vreodată pe gură.

 

- Chiar că ai fi un cadou minunat pentru America. La naiba să te ia și să te ducă, păcat că nu ești chiar acum pe un chei undeva, matahală ce ești, se tânguia un tinerel care deja nu-l mai suporta.

 

Cufărul a fost adus din cameră și pus pe masă ca un vițel de aur.

 

- Ia-l de-aici și leagă-l la trăsură, a spus mama.

 

- S-ar putea să se strice, a spus Mairin. Lasă-l aici până când voi fi și eu gata de plecare.

Cufărul acela era permisul și dreptul ei de a purta pe cap o pălărie elegantă și pe umeri un pardesiu ostentativ în loc de șal. Fără cufăr, acea ținută femeiască ar fi fost o blasfemie. Dacă l-ar fi pierdut din ochi chiar și pentr-o clipă era ca și cum și hainele strălucitoare s-ar fi destrămat și ar fi căzut de pe ea.

 

S-a intors acum să-și ia la revedere de la cei cărora nu le era cu putință să o conducă până la drumul principal. Bătrâneii seculari care abia dacă mai puteau să treacă strada; probabil pentru mulți dintre ei asta era și ultima dată când ieșeau din casă pentru o astfel de distracție. Această primă verigă a lanțului care urma să se rupă o făcea să simtă, pentru prima dată, greutatea înfiorătoare a despărțirii. Oricum ar fi fost pentru ceilalti, ea nu i-ar mai vedea niciodată. În ciuda suferinței și a grabei, s-a uitat atent la fiecare în parte pentru a le memora toate formele și trăsăturile. Și-a ținut emoțiile în frâu pănă când a ajuns la bunica ei, lângă sobă. Pe bunică o iubea la fel de mult ca pe mama, dar cu bunica se simțea mai în largul ei. Și bunica o iubea pe fată. Nici măcar o săptămână nu trecea vreodată fără ca bătrâna să nu pună deoparte din pensia ei pentru nepoată, chiar dacă erau în urmă cu alte cheltuieli. Bătrâna stătea nemișcată și fără cuvinte, parcă era o figură de ceară. De fapt, aproape că era, cu un picior deja în groapă, cu celălalt așteptând încă pe margine să i se sape mormântul. Gura-i era uscată iască, ca lemnul unui sicriu, și dacă nu ar fi fost clipitul vlăguit al ochilor care îi mai ținea privirea legată de momentul prezent, Mairin ar fi crezut că habar n-avea de ceea se petrecea în jurul ei.

 

- N-o sa te mai văd niciodată, bunico, a spus, începând să plângă.

 

- Dumnezeu e bun, a spus mama cu înverșunare.

 

Apoi i-a sărutat pe cei mici și pe copilul din leagăn. I-a simțit ca pe o zi de vară deplină după frigul din miez de iarnă. S-a lăsat îmbiată de aceste simțiri pentru a alunga apăsarea morbidă.

 

Mama a dus-o în cameră pentru ultima oară. Dar nici bine nu intrară, că Citin și Mairead au intrat peste ele să-și ia șalurile ca să o conducă pe Mairin la Brightcity. Mama le-ar fi altoit stașnic pe amândouă. Cât de formale erau - se gândea că fără ele acolo durerea nu i-ar fi strâns iarăși inima ca într-o gheară. Tot ce putea să-i spună lui Mairin era că va câștiga bine; că spera să aibă vreme bună pe mare; și pentru nimic în lume să nu uite să facă poză ca să o trimită acasă.

 

- Fata mea dragă, a spus, în timp ce-i luă o scamă de pe umăr și îi aranjă repede pălăria, deși fata o reașeză imediat pe placul ei. Și după o ultimă privire rapidă prin casă, era gata de plecare.

 

Trăsura porni în jos pe poteca plină de hârtoape a satului, urmată de mulțimea de bărbați, femei și copii. Totul semăna cu un cortegiu funerar: căruța ca un dric, fumul de la trabucurile bărbaților care se pierdea în aerul dimineții, și Mairin îmbrăcată în ținuta ei barbară ca un popă la slujba de înmormântare.

 

Mama mergea pe lângă fată și se oferi să-i ducă pătura dar Brid Sheamais i-a luat-o rapid și a dus-o ea. Era hotărâtă să o ia pe Mairin sub aripa ei în timpul acestui ultim drum, dar Citin și Mairead s-au băgat între ele din nou. Apoi toate fetele tinere au făcut roată în jurul ei, unele șușotind și râzând, altele întristate de plecarea ei încât nu mai aveau glas să spună nimic, iar altele regretând că nu erau în locul ei cele care plecau. Mama era furioasă pe toate și pe toți cei care-i furau ultimele clipe alături de fiica ei; furia imensă îi înecase până și regretele. Se înfurie și pe trăsură. Mergea așa de repede de parcă ar fi vrut să-i dea mortului o ultimă raită înainte de a-l duce la groapă. I se părea că acel cufăr de culoarea galbenă a porumbului în razele soarelui era biciul care mâna calul în goana către groapă. Nu-i mai rămăsese nimic de zis...

 

Răsăritul soarelui emana o lumină blândă, roșiatică. Pământul și pietrele rânjeau mâhnite. Peste micile pâlcuri de câmp înclinat și accidentat, miriștea era ca părul lui Samson ciopârțit de Dalila. O barcă mică cu pânze plecată din port cu vânt bun din pupa anunța trezirea însorită din golf. Mairin s-a uitat înapoi de pe dealul Hollycliff, de acolo mai departe nu s-ar mai fi văzut casa ei, nici casele răsfirate ale satului. Anul trecut au fost adăugate paie noi pe coama acoperișului îmbătrânit și putred - ca pentru a păstra legătura dintre trecut și viitor. Satul părea din nou adormit, după momentul scurt de agitație, neînsemnat ca o picătură de apă într-un ocean.

 

Căruța s-a oprit la capăt de potecă. Oamenii s-au adunat laolaltă în buza drumului principal, iar mama a fost dată la o parte. Era și ea ca o picătură de apă într-un ocean, nimic mai mult. Nu mai era nici rudă nici cunoștință. Era supărată pe Citin și Mairead mai tare ca niciodată, pentru că se duceau cu Mairin până la Brightcity. Când a venit momentul sărutărilor, femeile erau ca niște animale de pradă sărite pe un leș - se îmbrânceau între ele ca să ajungă la fată, să-i strângă mâna, să o sărute. Bărbații i-au strâns mâna scurt, timid, părând să spună că asta a fost tot, și dacă tot trebuiau să facă și onorurile astea, atunci să le facă cât mai repede. Padraigin Phaidin a făcut la fel, dar, spre deosebire de ceilalți bărbați, și-a ridicat ușor capul iar mama i-a surpins pe cei doi îndrăgostiți interesectându-și privirile pentru o fracțiune de secundă.

 

Cel puțin venise și rândul ei. Nu-și mai sărutase fiica de când era copil. Dar nu a reușit să pună în sărutul acela prea multă pasiune și nici suferința, deși așteptase cu ardoare acel moment. Nu-i sărutase oare pe toți? Nu i-o luaseră oare toți înainte cu îmbrățișările și sărutările? Sărutul fiicei fu rece și insipid, tot ce era mai bun în el fusese deja stors de ceilalți dinainte. Și corpul îi era rece, rece și lipsit de sentiment. Dar ceea ce-i stricase cu adevărat sărutul fusese cufărul; nu reușea să-și ferească privirea de la el, și parcă îi șoptea la ureche:

 

Nici un sărut de muritor nu va destrăma blestemul copilului furat, sedus de plăcerea pribegiei și a uitării, a cărui locuință este pânza de aur a unui păianjen pe care zelul tineresc o țese din razele de soare de peste dealurile verzi, departe de lumea de aici.

 

Mairin era de-acum în trăsură. Mairead stătea lângă ea, Citin lângă vizitiu în partea cealaltă, Padraigin Phaidin fixând hotărât cufărul între ele, sus pe ladă. Spirite malefice i se iveau mamei - cufărul blestemat, Mairead care-și aștepta cu lăcomie banii de călătorie, și Padraigin Phaidin pe punctul de a pleca în America și de a se căsători cu fiica ei - trei spirite blestemate care-i chinuiau primul și cel mai iubit copil.

 

Padraigin terminase și oamenii se dădeau deoparte, facând loc calului. Femeile au dat-o în icneli, din icneli în bocete zgomotoase, care nu aveau nicio urmă de suferință în ele, erau doar lacrimi gălăgioase, gândea mama. Nu i-ar lăsa nici măcar consolarea de a fi singura care jelește. Și nu vărsă nicio lacrimă...

 

Se clătină nesigură - te voi revedea înainte să se fi scurs 5 ani... Și nu reuși să-și ridice ochii pentru a-i întâlni pe cei ai fiicei, nici dacă ar fi picat cerul peste ea.

 

Trăsura se pusese de-acum în mișcare. Scâncind, fiica i-a confirmat – Da, mamă, așa va fi. Dar inima mamei și bunul ei simț știau că nu va fi așa. Padraigin Phaidin o va vedea mai curând și fetele din sat și propriii copii, chiar și copilul din pântecul ei... Mama și-a dat seama că era abia primul ei pui care își lua zborul din cuib, pentru totdeauna, spre tărâmul tuturor posibilităților, ca o pasăre călătoare care nu se mai întoarce niciodată la cuib.

[1] The Promised Land cel mai adesea aluzie la: 1. Sens biblic, teritoriu promis de către Dumnezeu lui Avraam și urmașilor lui; 2. America : numită adesea “țara tuturor posibilităților” sau “tărâmul făgăduinței”

[2] Tree of Good and Evil aluzie la Pomul cunoașterii binelui și răului, din Grădina Edenului, menționat în Geneza 2-3

[3] Brightcity sau “Orașul luminat”; cu referire la Galway și la electricitatea ajunsă acolo cu 20 de ani înainte de a ajunge în Spiddal (satul în care se petrece acțiunea) (O'Cadhain, 1981).

[4] “Caisleán Uí Néill” cântec vechi, de tradiție celtică, în care o fată plânge după iubitul plecat.

‘An trunc.’

 

Ainneoin a réchúisí agus a dúirt an mháthair an focal, bhí dubh na fríde den bhundún lena aithneachtáil ar a glór. Ní ghabhfadh sí don Ghealchathair ag ceannach an trunc, seachtain go Satharn seo a chuaigh thart, in éindigh lena hiníon. Ná níor lú dar léi an sioc ná an stiúir a bhí air ar feadh na seachtaine, gróigthe mar bheadh íol adhartha ann ar dhroim chomhra na cisteanaí, agus spraoi an domhain ag na páistí á oscailt, á dhúnadh agus á dhearcadh. Ní bhfaigheadh sí ina claonta a dhul ag cur múisiaim ar an iníon an tseachtain deiridh. Murach sin bheadh sé craptha siar sa seomra agus isteach faoin leaba aici ó thús. Ach má bhí oiread eile d’fhonn ar an iníon an ball éadálach sin a bheith go feiceálach i bhfianaise na cóisreach a bhí cruinn anocht, rinne an mháthair an rud ba bhreá léi féin i dtús na hoíche, ó tharla go raibh contúirt bhriste nó lioctha ar an trunc san áit a raibh sé. Ba bhall dóite, ba cholm bolgaí ar scéimh a saoil é a fheiceáil anocht go háirid, ó b’annamh léi oíche chroídhílis a bheith faoi chaolacha a tí. Ní raibh ina dheiseacht agus ina fhóint uile go léir ach ciméara draíochta le céadcheap a broinne agus fios fátha a saoil a fhuadach uaithi, go díreach agus an t-ól, an mheanma, an ceol agus an siamsa ag dul go barr bachall. Seacht seachtaine ó shin, sular tháinig an phaisinéireacht, bhí sise chomh beophianta ag fuireacht léi is a bhí Máirín. Níor chuid iontais léi a hiníon féin ag dul go Meiriceá ach an oiread leis an ochtar deirfiúr arbh é a géarchuimhne cuid acu a imeacht ann. Idir ord agus inneoin an tsaoil múineadh dise lena croí a cheansú agus a gean máthartha a chriogadh i ngreim scóige mar a bhí ag Éabha a dhéanamh le nathair na hAithne. An phaisinéireacht a chuir an chríonach trí lasadh arís. Agus mar bheadh teangacha feasa ann ó chéadfaí scoite, bhí lasracha as dóiteán a croí ag goradh chiall agus réasún a hintinne agus ag ligean feasa léi go mba mheasa an imirce ná creachadh teampaill agus ná bánú tíre... Ach ní raibh cluas bhodhar le tabhairt do stoc na cinniúna ní b’fhaide. Bhí an lá gealta. Patch Thomáis imithe faoi choinne an jaunt. Mire scréacha tar éis a theacht sa siamsa thíos sa gcisteanach bheag phlúchta, mar bheadh fuíoll air cine a raibh an díobhadh i ndán dóibh lá arna mháireach ag cur barr drabhláis driopásach dheireadh oíche ar a mbigil ollghardais. Níorbh fholáir do Mháirín a bheith ag téisclim...

 

Bhí coinneal leathphingine ar choimhrín le balla an tseomra agus smál uirthi de bharr an gheoladh gaoithe a bhí isteach faoi chorr an pháipéir ar phlána briste na fuinneoige. Bhí doimhneacht, draíocht agus diamhaireacht duibheagáin dhochuimsithe sa mbleánach sholais a bhí eitealadh na coinnle a thál ar chnapáin phráis an trunc. Níorbh ar an toirt a ďfhéad an mháthair cuimhniú cá bhfaca sí cheana gné bhuíochta chaillte an adhmaid: snua coirp tar éis tórraimh fhada aimsir mheirbh. Agus ní ligfeadh an col di breathnú isteach sa trunc sin anois ach an oiread is a ligfeadh féachaint ar chorp i gcónra, tar éis gur thug sí obainn ar sin a dhéanamh go minic.

 

‘Bhfuil chuile shórt a’d?’ a deir sí leis an iníon, gan ligean dá súile lonnú ar an solas. Bhí gach uile shórt ann: caorán móna, sceallóg den tinteán, dlaíocha gruaige, mogall seamróige, ainneoin gurbh é an fómhar a bhí ann, stocaí glas caorach, glac dhuilisc, balcaisí éadaigh agus páipéir a bhain leis an iomlacht anonn. Thóg an iníon a bróga, a cóta, a hata agus a gúna amach as an trunc agus leag sí ar an gcoimhrín iad lena gcur uirthi. Le seachtain, ba mhinic uirthi iad sa ngeadán céanna, ach níor thaobhaigh an mháthair riamh í agus chuaigh sí go bog agus go crua uirthi i dtús oíche anocht gan a gcur uirthi go maidin.

 

Dhún an mháthair an trunc arís, agus chaith sí súsa na leapa anuas air ‘lena choinneáil glan’. B’fhada faitíos uirthi, ach a mbeadh an iníon in éadaí Mheiriceá, go mbeadh an coimhthíos céanna aici léi a bhí leis an trunc. Bhí Máirín ina boinn agus í nochta, cé is moite de léinteog fhada gheal a bhfuair sí tiaráil mhór uaithi á deisiú uirthi ard-tráthnóna agus nach raibh aon rún aici a baint di arís go mbeadh sí in áras duine mhuintearaigh ar an talamh thall. Lena feiceáil mar sin, ba gheall le brionglóid óna hintinn féin í: an t-aon bhrionglóid a raibh a céadsnua scéimhiúil buan fós. Brionglóid go mba chruth di goltraí bhinn Chrann na Beatha, go mba dhealramh snua meangach Úll na hAithne: céadiompar agus céadabhras máthar. Bhí an iomad rud ar bharr a goib aici le rá léi: na rudaí teanntásacha ceanúla a bhíos i dtaisce i gcroí máthar, mar bheadh bradán a beatha ann, ón uair a n-airíonn sí gin bheo faoina broinn nó go bplúchann an lóchrann síoraí smearsholas an tsaoil.

 

Le mí anuas, is iomaí rud a dúirt sí leis an iníon ina sceidíní i bhfad ó chéile... Nár mhiste léi dá n-imíodh a raibh sa teach ach Máirín fanacht... go n-aireodh an teach í, ach í féin go háirid... go mba í an duine ba lú a bhfuair sí anró uaidh de na páistí í... go mb’ait í in aice tí. Ach ní raibh iontu sin ach an screamhóg mhullaigh. Bhí sí mar bheadh bean choimhdeachta ann a scorfaí an bráisléad a bhí sí a chur faoi bhráid na banríona agus a mbeadh a cuid liaga lómhara scaipthe anonn agus anall, i gcontúirt a dtaltaithe agus a millte. Ba gheall le neach naimhdeach di a bheadh ag scagadh a cuid cainte agus ag cur treampán uirthi an rosc a chur di a mhaolódh docht a croí. Bhí a fhios aici nach raibh aon ghair aici go héag na rudaí a bhí ar a hintinn a rá i litir a mbeadh sí i dtuilleamaí duine eile faoina scríobh agus i dteanga a raibh a féith agus a cuisle ní ba choimhthí di ná féith agus cuisle Shíogaí na Bruíne. Drochshop críon in áit scuaibe beo an bhéil agus na súl agus na gceannaithe a bhí i litir. Thraoithfeadh agus théachtfadh fuarlach na hintinne agus rabharta an chroí sa scríbhneoireacht dhoicheallach.

 

Agus níor mhóide di Máirín a fheiceáil go ceann fada fada. Bheadh a paisinéireacht lena íoc aici. Ansin paisinéireacht duine nó beirt den chlann, i dteannta riar a chur abhaile. B’fhéidir go mba thúisce a d’fheicfeadh an páiste a bhí faoina broinn í ná í féin. An dá mhar a chéile a bhí sa gcóta Meiriceá agus sna taiséadaí go hiondúil. Ní raibh sa ‘céad slán di’ a déarfaí feasta, agus daoine ag caintiú ina hainm uirthi, ach taobh bun os cionn de ‘bheannacht Dé lena hanam’. Ba mhinic páistí ag déanamh cíor thuathail den dá leagan sin. Agus an tráth a gclaochlaíodh an ‘céad slán’ ina ‘bheannacht Dé’ dáiríre, ba chlaochlú gan chóiríocht gan chróchar, gan chás gan chaoineadh é. Na taiséadaí féin ní bheadh ag máthair sa mbaile lena mbaint as a bhfilleadh anois agus arís mar réidhe an achair dá brón, ná ainm agus sloinne ní bheadh ar réchláirín i gcill cois Caoláire do na glúine a thiocfadh. Scríobfadh an t-iomlacht – an domhnaíocht seiscinne fuaire sin – an t-ainm de ghinealach an chine. Mar na géabha fiáine a bheadh a himeacht.

 

Ach cé go raibh na smaointe sin mar thaos nimhe in intinn na máthar, ní ligfeadh sí lena hais nach bhfeicfeadh sí go deo an iníon. Bhí a ciall agus a réasún ag inseacht di nach bhfeicfeadh agus a croí, a dóchas agus a misneach ag rá a mhalairte. Agus ba dá croí a thug sí cluas. Ach bhí a fhios aici ach a bhfeiceadh go mba bheag ab ionann í is an gearrchaile sóntach, tíriúil a bhí anois in aois a naoi déag, agus gile a dealraimh fearacht snua gréine maidine ar mhala cnoic i dTír Tairngire. Bheadh domlas ar a béal ó chaora Chrann an Mhaith agus an Oilc. Bheadh easóg dhorcha na gangaide ina croí. Nathair shleamhain na céille ceannaithe ag snámh ina hintinn. Faghairt na cruach fuaire ina ceannaghaidh. Canúint ar a cuid cainte, ar nós fuíoll díoltais leasmháthar. Mar sin a bhí na Poncáin uilig. Níor mhór di í féin a fhoilsiú di anois, mar d’fhoilsíodh máthair amhais na huachaise í féin dá clann san am go mba chúrsaí báis agus martraithe gach geábh dá dtugtaí ag sireoireacht bídh. Í féin a fhoilsiú di chúns nach mba dhíol magaidh léi fós a cuid seanórtais agus aineolais féin agus nach raibh díchreideamh ná dochreideamh na hiníne ina bhádhún idir a dhá n-intinn...

 

I ndar léi féin, ní raibh tionscailt ar bith ab fhearr ná an t-airgead. Tharraing sí sparán éadaigh as a brollach, bhain sí as a mbeadh de mhionairgead ag teastáil ón iníon sa nGealchathair, agus ansin shín sí chuici é. Chuir an iníon an sparán faoina muineál agus dheasaigh sí go maith ina brollach faoin scaball é. ‘Fainic anois, a leanbh, nach dtabharfá aire mhaith dó,’ a deir an mháthair. ‘Ní móide go dteastódh sé chor ar bith uait, ach mura n-éirí obair leat go tráthúil ba mhór an ní duit a bheith i gcleithiúnas aint Nóra agus an mhuirín atá uirthi féin. Coinnigh an súsa deasaithe i do thimpeall go maith ar an soitheach. Ná taobhaigh aon duine mura i ndán is go mbeidh duine aitheantais ann go díreach. Beidh leat ach a sroichfidh tú chomh fada le tigh Nóra. Má chaitheann tú pá bheag féin a thógáil, ná cuir thar d’fhulaingt thú féin ag obair... Tabharfaidh tú cuairt abhaile faoi cheann chúig bliana. Bhuel, deich mbliana ar a fhad... Ní féidir duit nó beidh pingneacha beaga agat an uair sin... Mo...’

 

Tháinig a cuid spleodair léi ar sheol na braiche go dtí sin. Ach ar an dá luath is ar shíl sí an screamhóg mhullaigh a bhriseadh níor fhan focal den chaint aici; ach staidhce a dhéanamh ag féachaint ar a hiníon. A lámha ag sméaracht le cruinniúchaí a naprúin. Luisne a raibh an gáire agus an gol ina lánúin léanmhar inti ina grua. Leathleiceann léi ní b’fhaide ná an leiceann eile i gcosúlacht. Roic chrotacha ag cruthú go hanróiteach ina baithis, mar bheadh eochracha ann ag coraíocht le glas. Bhí an iníon i ndáil le réitithe anois agus ďfhiafraigh sí cá raibh na pingneacha beaga a theastódh uaithi sa nGealchathair?’ Leis an ruibh chainte a bhí ar an máthair roimhe sin níor lig an dearmad di an spaigín a fháil agus a gcur ann. Ar iontú thart di anois le dhul ina choinne bhuail an oiread anbhá í agus nár chuimhnigh sí go raibh an t-airgead i gcúl a glaice nó gur thit sé uaithi ina sprus ar fud an urláir. Ba é an rún a bhí ag an máthair ó thús fuireacht go dtagadh déantús ceart cainte ina teanga; ansin an mionairgead seo a sheachadadh dá hiníon mar thoirbhirt naofa, í a phógadh agus a dheornadh... Ina leaba sin coilleadh a Soitheach Naofa as a láimh...

 

Ag cur spaigín an airgid i bpóca a cóta di, mhothaigh an iníon clúdach litreach ann. ‘Dlaoi de do chuid gruaigese, a mhama,’ arsa sise. ‘Shíl mé gur chuir mé sa trunc í in éindigh leis an gcuid eile. Chuir sí an dlaoi dhubh idir í agus an choinneal agus thláthaigh a dhá súil ghorma nó go raibh siad mar shúile páiste. Tháinig fonn uirthi rud eicínt a rá lena máthair ach ní raibh a fhios aici go barainneach cén rud. Bhí a cuid smaointe ag sméaracht fúthu agus tharstu mar bheadh aineolaí ar eanach caochphollach oíche dhubh. Níor mhór don bheirt a bhelth ar aon leaba, an solas a bheith múchta, agus ga gealaí isteach tríd an bhfuinneoigín mar bheadh maide milis ann leis an teanga a bhealú. Breathnaigh sí idir an dá shúil ar an máthair, féachaint an bhfaigheadh sí ugach ar bith uaithi, ach níorbh fheasach di go raibh a máthair mar bheadh cnoc ann a mbeadh tormach chéatach ina chrioslaigh, tar éis nach raibh an tine in ann aon scolb a chur ar a fhorscreamhóg thinn theangmháilte...

 

Chuir an iníon an cóta scagach scanraithe agus an hata caisealmhór uirthi. Ba chuid de na cóirithe catha, dar léi, seal fada a chaitheamh ag deisiú agus ag athdheisiú an hata, ainneoin nach raibh goic áirid ar bith ba mhian léi a chur air. Níor chuimhnigh sí riamh nár bharr slaicht uirthi a mhéad agus a chrotaí is a bhí a chaiseal, ná go raibh buí a bróg, dubh a hata agus rua a cóta fearacht tríonóide mallaithe datha a bheadh ar thí scéimhe a ceannaghaidh ghil snuaúil. Ach bhí sí faoi réir: hata agus cóta agus bróga ísle agus láimhainní lady uirthi - le fanacht uirthi níos mó. Bhuail an oiread coimhthís agus iontais í is a bhuailfeadh féileacán ar mhothachtáil dó an chéad uair go raibh sé tar éis géaga craiplithe an spigneanta a sceitheadh agus go raibh fairsinge dhochoimsithe dho-bhacainneach an aeir inseolta aige lena chuid sciathán scolbánta. Mhothaigh sí ina cheann sin páirt d’aeraíl agus ďuabhar an fhéileacáin...

 

Nó go raibh an glas ar an trunc níor chuimhnigh an mháthair nár chuir sí aon cheo de mhaith na circe ann, ná i mbalcaisí na hiníne ach an oiread. Ach ní iarrfadh sí a dhul ag baint an ghlais de anois ar bhás an domhain. Dá dtosaíodh a hiníon ag séideadh fúithi nó ag samhailt pisreog léi an mhaidin sin, ba bheag é a hacmhainn thar is riamh. Chroith sí scaird uisce choisricthe uirthi agus an fhad agus a bhí sí ag cur an chleite sa mbuidéal arís bhí an iníon imithe síos go lúcháireach ar lom an urláir lena culaith Mheiriceá a thabhairt le taispeánadh.

 

Ní raibh an jaunt ar fáil fós. Bhí gleadhradh damhsa ann agus Tom Neile de ghuth phóitiúil ag gabháil 'An Triúr Mac’ sa doras dúnta, ainneoin go raibh sé ag plúchadh аn сheoil:

 

‘Is iomaí forrá-á-nach breá-á-á lúfar láidir

A théanns thar sá-á-á-á-á-ile a’s nach bhfilleann choí-í-chin.’

 

‘Déan go réidh leat féin,’ arsa an mháthair le Tom. Ach thabharfadh sí cuid mhaith ar an ala sin da mbeadh fonn aici mar a bhí ag Tom, leis an ualach a bhí ar a croí a chur amach de ina shile cheoil. Bhí na gearrchailí cruinnithe timpeall ar an iníon arís, ag fáil caidéise dá feisteas, ainneoin go bhfaca siad é go minic le seachtain. Ní raibh gair ag an máthair í a thaobhachtáil acu. Dar léi, ba bheag acu ding a chur sa nádúr, nárbh éagóraí de mhórán ná é an ding a bhí an tseiscinn mhór fhuar a chur ann. Ag ceiliúr faoi Mheiriceá a bhí na mná óga. Ag ceiliúr faoin saol a bheadh acu abail a chéile ar fad i South Boston go gairid, mar ba dhual do chine arbh é trunc Mheiriceá a n-aingeal coimhdeachta, arbh í an long imirce a réalt eolais agus arbh í an Fharraige Mhór a Muir Rua. Mheabhraigh Bidín Johnny di iarraidh ar a col ceathrar dlús a chur lena paisinéireacht. Dúirt Judeen Sheáin, ar a bhfaca sí riamh, a inseacht do Liam Pheige faoin spraoi a bhí ar thórramh shean-Cháit Thaidhg.

 

'Seachain nach n-inseá do Sheán se' a’inne go bhfuil Garraí an tSléibhe faoi fhataí arís i mbliana a’inn,’ a deir Sorcha Pháidín. ‘Dúirt sé ag imeacht dó nach dtiocfadh aon duine ar an gcine arís go deo ó d’imeodh sé féin a bhuailfeadh faoina chur, bhé sé chomh deacair sin.’

 

‘Abair le mo bhuachaillse, a Mháirín, gur gearr go mbí mé anonn chuige,’ a deir Nóra Phádraig Mhurcha de chogar a chuala na gearrchailí ar fad.

 

‘Dar príocaí, ní bheidh sé i bhfad go mbaine mise aithinneacha as leacacha South Boston,’ a deir scorach fionnrua ar chuir an t-ól ruibh na cainte air.

 

'Go bhfóire Dia ar an dream a chaithfeas fanacht sa mbaile,’ a deir sean-Séamas Ó Curráin.

 

Bhí an fuisce ag dul timpeall arís. ‘Ara seo, b’fhearr duit blaiseadh dó,’ a deir an fear roinnte – Peaitsín Shiubháine – agus bhí sé ag tónadh na gloine ar Mháirín, nó gur dhóirt sé steall de ar a cóta leis an gcreathadh a bhí ina láimh. ‘Ní dhéanfaidh lán do bhéil lá dochair duit. Maidin chrua í ar jaunt. Dheamhan is móide deoir phoitín a d’fheicfeá le do lá arís.’

 

Bhí meacan ina ghlór, arae bhí sé ag cuimhniú ar sheisear iníon leis féin a bhí ‘thall’ – duine acu le cúig bliana déag agus fiche – agus gan aon súil aige a bhfeiceáil go brách... ‘Ólfaidh mé féin mar sin í. Do shláinte agus go dtuga Dia slán go ceann cúrsa thú, a Mháirín.’

 

Ba bheag an lua ag Peaitsín – ná sa gcás sin ag aon duine dá raibh ar an gcóisir – cuimhniú ar ‘Go seola Dia abhaile arís í’ a chur d’agús sa méid sin. Faoi cheal an oiread sin d’fhios a labhartha a bheith orthu spréach an docht tine a bhí sa máthair.

 

‘Ní fheicfidh tú cúig bliana ó inniu go mbí sí abhaile arís,’ arsa sise go mosánach.

 

‘Go dtuga Dia di,’ a deir Peaitsín agus Seáinín Thomáis Choilm as béal a chéile.

 

‘Agus pósfaidh sí fear airgid agus fanfaidh sí inár mbail ar fad,’ a deir Citín, deirfiúr do mháthair Mháirín, go geal-gháireach.

 

‘Dheamhan mórán den rath a bheas agam in imeacht chúig bliana,’ a deir Máirín, ‘ach b fhéidir go bpósfá féin mé, a Sheáinín, gan pingin gan bonn.’

 

Ach bhí Seáinín faoi seo craptha leis siar go doras dúnta agus é ag stolladh cainte d’fhonn magadh na ngearrchailí a ligean thairis.

 

‘...Ná bíodh aon chanúint ort ar chuma ar bith,’ a deir buachaill óg de chol ceathrar léi, ‘agus ná bí ag guessáil fút agus tharat mar bhí Mícheáilín Éamainn nár chaith ann ach dhá mhí agus a tháinig abhaile trasna na ngarranta agus leathghine agus veist nua aige de bharr a aistir.’

 

‘Ná ag fiafraí “What’s that, mammy?” nuair a fheicfeas tú an mhuc.’

 

‘Cuirfidh tú mo phaisinéireacht chugamsa ar chuma ar bith,’ a deir Mairéad, an iníon ba ghaire do Mháirín agus splanc ag rince i mac eilmistín a súl.

 

‘Agus chugamsa,’ arsa Nóirín, an deirfiúr eile arís.

 

Ba deich mbliana de ghiorrúchan saoil ar an máthair dilleoireacht na beirte sin. Bhí na blianta moille dá gcarnú ar chuairt a hiníne, mar charnaítear na sluaisteoga créafóige ar chónra. Agus bhí lá cairde na cuairte sin ag féithiú uaithi siar – siar go Lá an Bhreithiúnais. Toradh a broinne féin ba naimhdí leis an máthair ar an ala sin.

 

Chuir sí Máirín ag ól tae an athuair, ainneoin nach raibh sí ach tar éis éirí uaidh go gairid roimhe sin. Ach theastaigh uaithi ligean a fháil uirthi aris. Níor mhór di arán a bhearnú, comaoineach sláin a dhéanamh agus caidreamh agus comhar teanntásach an tsuipéir dhéanaigh a shnaidhmeadh lena hiníon. Déarfadh sí léi gan frapa gan taca nár chreid sí go mba é an lón imeachta seo lón a báis chomh fada is a bhain sé leis an mbaile: go dtiocfadh Cáisc roimh an mbreithiúnas. Ach níor fágadh eatarthu féin é. Bhrúigh a deirfiúr Citín, a clann iníon agus cuid de na gearrchailí isteach chuig an mbord a bhí leis an mballa nó go raibh Máirín faoina mullóg féin acu gan mórán achair.

 

Ní raibh aon dúil i mbeatha ag an iníon. Bhí luisne na splaince ina ceannaghaidh: tnúthán, anbhá, iontas agus beophianadh a hintinne á n-ionchollú féin ina grua. An Ghealchathair an t-achar ab fhaide ó bhaile a bhí Máirín riamh. Ach ba sheanchas faoi Mheiriceá an chéad bhia sa sliogán di. Ba ghaire go fada do chomhlaí a tuisceana agus a samhlaíochta South Boston, Norwood, Butte Montana, Minnesota, nó California ná ná Baile Átha Cliath, Belfast, Wexford, ná go fiú is áiteacha nach raibh thar chupla míle ar thaobh an Achréidh den Ghealchathair. Fuineadh agus fáisceadh a saol agus a smaointe as cáil Mheiriceá, as saibhreas Mheiriceá, as siamsa Mheiriceá, as fonn cráite a dhul Meiriceá . . . Agus ainneoin go raibh cumha uirthi an baile a fhágáil anois, níor chumha é gan an gliondar, an dóchas agus an t-iontas a bheith ina orlaí tríd. Faoi dheireadh thiar bhí sí ar thairseach na Brúine Draíochta . . . Farraigí uafásacha, slata seoil, soilse greadhnacha, sráideanna ar dhath an airgid, daoine cróna a raibh loinnir an daoil ina gcneas, ag cur in éagruth cheana féin uirthi gort, sliabh, carraig agus caoláire.

 

Ní raibh ina hintinn ar feadh na hoíche ach cleitheog thaisce a dtoillfeadh uairleacháin chuileáilte a cuimhne inti, nó go bhfaigheadh sí ionú ar a dteilgean amach sa mbruth faoi thír feadh is í ag seoladh. De bharr chomh neamhairdiúil is a bhí sí anois thug sí cead í féin a chinnireacht amach ar lom an urláir ag damhsa, ainneoin go raibh sí i bhfeisteas Mheiriceá agus eile. Ach ní bhfaigheadh sí óna claonta Pádraigín Pháidín a eiteach ar aon chor. Chuir sí scrúdaí uirthi féin anois faoi gur fhág sí an fhad sin é gan é a thaobhachtáil. Bhí sí buille támáilte as tosach an damhsa, ach chuaigh fíor an cheoil – an ceol sin ar cuireadh comaoin air sa mbruíon féin – faoina cuisle; agus gan mórán achair ní raibh de shamhail aici ina gléas breac ballach ach os fuiliúil cuideáin a mbeadh miolghairí an tréada ag macnas ina timpeall le cur faoi deara di a gaisce agus a tréathra a thaispeáint, chúns a bheadh na fundúirí ina suí faoi gcuairt ag cur a gcomhairle i dteannta a chéile. Ag smaoineamh a bhí an mháthair ach a bhfeiceadh sí arís í go mbeadh eolas doscúch an tsaoil ina bhró mhuilinn ar an meanma dhamhsa sin. I leaba an reacht fola boirbe a thug do ligean a géag a bheith ar spéiriúlacht réalta, bheadh sceidín liathuisce na haoise agus céille ag greamú a cnámh ceansaithe don chréafóg.

 

Ach ina dhiaidh sin agus uile níor dá hiníon ba mhó a thug an mháthair suntas ach do Phádraigín Pháidín a bhí ag damhsa léi. Bhain sí abhras as an scéal ar an toirt. В’fhurasta a aithint é. Níor mhóide don bheirt focal a rá riamh le chéile faoi ghrá. Níor mhóide gur dhúirt siad focal anocht. Agus ní móide go n-abróidís focal go brách. Ach thuig sí go bpósfaí i South Boston iad, má ba faoi cheann bliana, cúig bliana nó deich mbliana ó inniu é... Bhí sí splanctha. Sin é an cuthach damhsa a bhí ar Phádraigín. An rud a bhí cinnte uirthi féin a rá lena teanga bhí seisean a rá as damhsa. Bhí a chosa agus a cholainn ag cumadh rídháin a raibh snafach agus síneadh, cumas agus cáilíocht ag teacht faoi i leaba a chéile, nó gur bhain lasc dá bhróg thairní aithinne ghreannta as leac an teallaigh ar aon bhuille le nóta deiridh an cheoil. Déarfadh daoine go mba shúgaíl óil é, ach bhí a fhios ag an máthair nárbh ea. Ba bhailchríoch dáiríre an aithinne sin: buille scoir dé ar chaithréim iomlán. Agus ar an dá luath is a ndearnadh a shamhlú leis thosaigh sé ag gabháil fhoinn gan a dhath mairge, ainneoin go raibh saothar an damhsa fós ann. Níor fhan aon aird ag an máthair ar an iníon ach ag éisteacht leis:

 

‘Tá’n gairdín seo in’ fhásach, a mhíle grá, agus mise liom féin,

Níl toradh ‘bith ‘fás ann, bláth na n-airní ná duilliúr na gcraobh,

Ní chluintear ar an tsráid seo guth cláirsí ná ceiliúr na n-éan

Ó d’éalaigh mo ghrá uaim, craobh álainn, go Caisleán Uí Neill.’

 

Gearrcach dé óig ag iarraidh scolb a chur ar chrotal cruinne a bheadh á chuibhriú: b’in é a dhíocas foinn. Bhí an ghráin shíoraí ag an máthair faoi seo air. Neach mallaithe i gcionn a ciste chirt féin a bhí ann...

 

Airíodh úmacha capaill agus clascairt ‘jaunt’ ar an mbóithrín amuigh. Scoir an ceol agus an siamsa d’aon iarraidh, cé is moite de ‘Óra, mhóra mhóra’ Sheáinín Mhic Thuathaláin a bhí sínte óltach ag an doras iata: ‘Ar an taobh ó dheas de chéibh New York sea landáilfeas mé thall.’ Níor thóg Seáinín d’amhrán riamh ach an ‘lúibín’ sin.

 

‘Ba féirín do Mheiriceá thú, muis. Múchadh agus bá ort nach ar chéibh eicínt atá tú thar is a bheith i do scramaire anseo,’ a deir scorach a raibh sé ag cinnt air aon fhoighid a chur ann.

 

‘Tugaigí amach é sin agus ceanglaígí ar an jaunt é,’ a deir an mháthair, ach ar tógadh an trunc anuas as an seomra agus ar gróigeadh mar bheadh lao óir ann ar an mbord é.

 

‘B’fhéidir go mbrisfí é. Ná bacaigí leis,’ a deir Máirín, ‘go mbí mé féin faoi réir le dhul amach freisin.’ Ba é an trunc sin a cuid dindiúirí agus grámh le hata galánta a bheith ar a ceann, le cóta gáifeach a bheith ar a droim i leaba seáil. Dá uireasa sin ba dhiamhlasa é an feisteas lady. Dá ligeadh sí as a hamharc é ar feadh ala an chloig níor dhóide cleas do na baill fheiceálach sin ná seargadh ina ngioblacha luaithe thuas ar a craiceann.

 

D’ionsaigh Máirín anois ag fágáil sláin ag an dream nach raibh sé de láthar iontu í a thionlacan chomh fada le bóthar an rí. Seanfhundúirí craiplithe a d’fhéad sméaracht trasna na sráide ar éigin, agus nár dhóide dá bhformhór a dhul ar aon chóisir arís go brách óna dteach féin amach. Ba é seo an chéad sine den slabhra á roiseadh: an chéad rud dáiríre a chuir i gcion uirthi a dhalba agus a dhoilí is a bhí an scarúint. Pé ar bith céard a dhéanfadh dream ar bith eile, bhí sí réidh le iad sin a fheiceáil go brách. Ainneoin a raibh d’anbhá agus de dheabha uirthi, thug sí amharc tollta ar gach duine acu i riocht is go mba lón dá cuimhne go héag a gceannaghaidh agus a gcruth. Níor thit an drioll ar an dreall ceart críochnaithe uirthi nó gur tháinig sí chomh fada lena seanmháthair ar an tinteán. Bhí an oiread ceana aici ar an tseanmháthair is a bhí ar a máthair, agus farasbarr teanntáis. Agus ní raibh aici ach malairt. Gach uile sheachtain dá n-éiríodh uirthi choinníodh an tseanbhean brabach eicínt den phinsean le tabhairt di, pé ar bith céard eile a bheadh ar deireadh. Smid ná smeaid ní raibh ag an tseanbhean ach an oiread is dá mba mheall créafóige í cheana féin. Agus go deimhin ba bheag nárbh ea, mar bhí dhá dtrian di ag ‘fear na coise caoile cruaidhe’, agus an trian eile ag fuireacht go mbeadh a háras faoi réir ag an anachain chruógach. Bhí a béal chomh seasc le hadhmad cónra úrdhúnta agus, murach sméideadh na bhfabhraí ar éigin a thug dá cianfhéachaint cruinniú ná ba ghaire do láthair, shílfeadh Máirín nach raibh a fhios aici beirthe ná beo céard a bhí ar siúl.

 

‘Ní fheicfidh mé go brách arís thú, a mhamó,’ arsa Máirín, agus meacan goil ag cur a cuid cainte as a riocht faoi dheireadh agus faoi dheoidh. ‘Tá Dia láidir,’ arsa an mháthair, buille stuacach. Ba theas agus téagar samhraidh do Mháirín, tar éis sceirdiúlacht agus dúluachair an gheimhridh, na páistí laga agus an naíonán a bhí sa gcliabhán a phógadh ansin. Coisreacan céadfaí a bhí ann ar chol na dtaiséadaí.

 

D’ardaigh an mháthair siar don seomra an athuair í. Ach ba ghearr thiar iad san am a dtáinig Citín agus Mairéad aníos ina mullach, go bhfaighidís a gcuid seál lena dhul don Ghealchathair fré Mháirín. Leáfadh an mháthair iad. Mura mbeadh a gcuid cunórtais b'fhacthas di nach gcalcfadh an neascóid bhróin a bhí i mbéal a cléibh arís. Níor fhéad sí a rá le Mairín ach go mba mhaith a shaothródh sí é; go raibh súil aice go bhfaighidís aimsir bhreá ar an bhfarraige; agus ar a bhfаса sí riamh a pictiúr a thógáil thall agus é a chur abhaile.

 

‘Mo leanbh ‘s mo lao thú,’ arsa sise, agus scioch sí cuileoigín chlúmhaí de shlinneán an chóta agus bhain sí liocadh driopásach as bileog an hata, ach gur chuir an iníon a cóir féin air arís ar an toirt. Agus i ndiaidh smearamharc a thabhairt ar fud an tí bhí sí faoi réir lena imeacht.

 

Thosaigh an jaunt ag tornáil leis go corrach ar bhóithrín aistreánach an bhaile agus an mathshlua, idir fhir, mhná agus pháistí, ina dhiaidh aniar. Ní raibh de shamhail acu ach cóisir íobairte: an jaunt ar tosach mar charn losctha, púireanna tobac na bhfear ag cónaí in aer soineanta na maidine fómhair ar nós túisthoite, agus Máirín lena feisteas cuideáin agus lena ceannaghaidh lasúnta mar bheadh draoi na toirbhearta ann.

 

Shiúil an mháthair bonn ar aon leis an iníon agus thairg an súsa a iompar di, ach sciob Bríd Shéamais é agus d’iompair sí féin é. Bhí rún ag an máthair an iníon a bheith faoina mullóg féin aici den gheábh deiridh seo, ach chuaigh Citín agus Mairéad seo aici féin ina barr uirthi arís. Ansin bhrúigh na gearrchailí uile go léir ina timpeall, cuid acu ag sioscadh go gealgháireach, cuid acu a raibh an oiread cumha acu ina diaidh is nach bhfaighidís óna gclaonta mórán a rá, agus tuilleadh a raibh buaireamh orthu nach ina bróga nó ag dul ina bail a bhí siad féin. Ba láidir má ďfhan cumha ar bith ar an máthair anois, leis an bhfaltanas a tháinig aici don bhrotainn seo ar mhian leo a hiníon a scuabadh uaithi sula raibh sí oiread is as a hamharc. Bhí sí i bhfaltanas leis an jaunt freisin. Bhí an oiread siúil faoi is dá mba ‘fuadach géar na cille’ a bheadh sé a thabhairt do chorp. Dar léi féin ba é an trunc a bhí gróigthe ar an gcrannóg agus finne déise ina chuid adhmaid faoi ghaetha na gréine óighe a bhí ag cur broide an bhuanaí sa gcapall. Níor fhan focal den chaint aici...

 

Bhí luisne mhoiglí ón ngrian nach raibh ach ina suí. Drandail gháire ar na críocha agus ar na clochair. An coinleach taltaithe sna póicíní fánánacha stalcánta, cosúil le mullach Shamson eicínt a mbeadh deimheas Delilah tar éis a dhul air. Gleoiteog a bhí i ndiaidh an chalaidh a fhágáil ag treabhadh scríbe gile le cóir siar an Caoláire. D’fhéach Máirín ar ais ar an teach ó Ard Aille an Chuilinn, arae bheadh sé féin agus caidhlín tithe an bhaile faoi gcuairt ó léargas uirthi ní ba mhó.

 

Ba gheall le fáithim ghreamúis na hAimsire Caite agus na hAimsire Fáistiní an stráca dromannach, san áit a raibh díon úr na bliana anuraidh ag breith ar an seandíon dubh dreoite. Agus bhí gotha an tsuain ar an mbaile arís, ar nós is dá mbeadh sé gan a dhéanamh ach dúiseacht ar feadh ala an chloig le smugairle a theilgean sa bhfarraige mhór, go bhféadfadh an ghleoiteog cis ar easair a dhéanamh dó fúithi...

 

Sheas an jaunt ag ceann an bhóithrín. Rinne na daoine bruscán cruinn i mbéal bhóthar an rí, i riocht is go mba ar éigin a bhí ligean ar bith ag an máthair ar an iníon. Bhí sí báite sna daoine. Ní raibh inti féin ach cloch éidreorach sa leacht. Ba é an cás céanna di é gan gaol ná páirt a bheith aici léi. Thar is riamh, ba mhór léi anois é do Chitín agus do Mhairéad a bhí le dhul don Ghealchathair le Máirín. Ar thionscailt don phógadh ba gheall iad na mná le dioscán sclamhairí ar thí creiche. Bhrúdar suas chuig a hiníon go míchéatach, d’fháisceadar a lámh, agus sciobadar póga uaithi i mbéal a chéile ar nós plód druideacha ar chosamar. Chroith na fir lámha léi go giorraisc cúthail, mar a bheidís ag rá gurbh é an t-aon chás amháin é; agus má ba rud é a bhí rompu go raibh ar eire acu é a chur díobh ar an dá luath is a d’fhéadfaidís. An cleas céanna a rinne Pádraigín Pháidín; ach, níorbh é fearacht na bhfear eile é, d’ardaigh sé a cheann oiread na fríde, nó gur bhraith an mháthair súile na díse i nglas ina chéile in imeacht ala an chloig...

 

Ba é uain na máthar é ar deireadh thiar. Níor phóg sí a hiníon ó a bhí sí ina páiste cheana. Ach chinn uirthi mórán de chumha ná de chrá a croí a chur sa bpóg, ainneoin go raibh a béal spalptha dá huireasa. Nár thug sí póg do gach uile dhuine? Nach bhfuair gach uile dhuine tús pógtha agus deornta uirthi uaithi féin. Póg fhuar leamh a bhí i bpóg na hiníne, ar nós is dá mbeadh an chlimirt bainte di ag gach is a raibh ag blaismínteacht cheana léi. Bhí a colainn fuar, freisin – fuar míthéagrach mar a bheadh síogaí ón mbruíon. Is éard a chuir an phóg ó rath ar fad uirthi nár fhéad sí súil a thógáil den trunc a bhí geall le ag cur cogair ina cluais: ‘Ní fhuasclóidh aon bhéal saolta geasa póige an neach sí arb í a chluain an só, an fhánaíocht agus an dearmad; agus arb í a bhruíon an gréasán óir a fhíos mianta na hóige as na gaetha gréine ar na cnoic ghlasa i bhfad ó láthair...’

 

Bhí Máirín thuas ar an jaunt anois. Mairéad ina suí lena hais, Citín ar an leathchaoin eile i dteannta an tiománaí, agus Pádraigín Pháidín ag daingniú an trunc eatarthu ar an gcrannóg. Don mháthair is éard a mheabhraigh siad – an trunc mallaithe, Mairéad a bhí ag tnúthán lena paisinéireacht ar luas, agus Pádraigín Pháidín a bhí ar bís a dhul go Meiriceá agus a hiníon a phósadh – tríonóid áibhirseoirí ag cur pioraíocha ar a céadghin agus ar a cuid den saol...

 

Bhí Pádraigín críochnaithe anois agus na daoine ag teannadh i leataobh le réiteach a thabhairt don chapall. D’ionsaigh na mná orthu ag snogaíl agus d’ardaigh an tsnogaíl ina huaill ghártha nach raibh de chumha inti ach an glór agus na deora, dar leis an máthair. Fiú is só an chaointe ina haonraic ní fhágfaidís aici féin féin. Agus níor ghoil sí deoir . . .

 

‘Feicfidh mé thú roimh chúig bliana,’ arsa sise, de ghlór neamhdhiongbhálta, agus ní bheadh aon ghair aici a súile a ardú ar shúile a hiníne ar bhás an domhain.

 

‘Feicfidh,’ a deir an iníon trína meacan goil den charr a bhí anois ag gluaiseacht. Ach dúirt croí na máthar chomh maith lena ciall anois nach bhfeicfeadh. Ba thúisce a d’fheicfeadh Pádraigín Pháidín í agus gearrchailí an bhaile agus a clann féin, go dtí fiú agus an leanbh a bhí faoina broinn... В’fheasach don mháthair nach raibh inti ach céadghearrcach an áil a bhí ar imirce go Críocha an tSamhraidh agus an tSó: an Ghé Fhiáin nach bhfillfeadh ar an bhfara ducháis go deo deo...

  • translateTranslation
  • import_contactsOriginal text

- Cufărul.

 

A spus-o scurt, dar cu o notă de încăpățânare în ton. Cu o sâmbătă înainte, refuzase să meargă cu fiica ei să cumpere cufărul și o supăra teribil felul în care acesta fusese proțăpit ca un idol pe bufetul din bucătărie. Copiii se distrau grozav cu el, deschizându-l, închizându-l, contemplându-l pe toate părțile. Nu o lăsase inima să o supere pe fată în această ultimă săptămână, altfel l-ar fi făcut nevăzut în cameră, sub pat. Dar în seara asta, deși fiica ei era de altă părere și nerăbdătoare să se laude cu prețiosul obiect celor care se adunaseră acolo, mama și-a urmat impulsul la căderea nopții și a dus cufărul în cameră - ca să nu se strice sau să se zgârie acolo, a zis.

 

Cufărul era ca o urmă de arsură sau de pojar pe chipul vieții, mai ales în seara asta când avea sub acoperiș așa o mulțime de oameni voioși, cum rareori avea. Deși era un obiect util și bine făcut, era totuși o himeră, o nălucă din altă lume, care venise să smulgă de lângă ea primul vlăstar al pântecului ei și fericirea fiecărei zile, tocmai când băutura, voia bună, muzica și petrecerea erau în toi. Cu șapte săptămâni în urmă, înainte de primirea banilor de drum, mama era la fel de nerăbdătoare ca și Mairin să primească cufărul. Plecarea fiicei ei în America nu era o surpriză pentru ea, nu mai mult decât amintirea încă amară a plecării celor opt surori ale sale. Lecțiile dure primite de la viață o învățaseră să-și țină în frâu sentimentele și să se abțină de la manifestări de dragoste maternă - la fel cum Eva ar fi trebuit să reziste ispitelor șarpelui. Banii de drum îi stârniseră însă, din nou, toate sentimentele acelea teribile. Rămășițe de afecțiune, amintiri vagi ale unor sentimente demult apuse, îi reaprindeau simțirile și rațiunea odată cu conștientizarea acestei plecări...

 

Dar ăsta-i era destinul, iar destinului trebuie să i te supui. Ziua fusese stabilită. Patch Thomais plecase după trăsură. În grămădeala din bucătărie, voia bună se transformase în haos; oamenii deveniseră și ei niște epave, pe cale să dispară de tot, când lâncezeala lor tipică după o noapte de beție strașnică ar fi luat sfârșit brusc, odată cu crăpatul zilei...

 

În dormitor, pe o comodă mică de la perete, o lumânare aprinsă, pricăjită, era ațâțată de o adiere ușoară intrată printr-o crăpătură a ferestrei. Profunzimea, magia, misterul de nepătruns al mărilor, reflectate de flacăra tremurândă a lumânării pe cataramele de alamă ale cufărului. Dintr-un lemn galben, mama își amintea că mai văzuse culoarea aia... de cadavru stat mult timp în căldură, dar nu știa unde. Nu s-a putut uita nici înăuntrul cufărului, de silă, una asemănătoare cu cea care o împiedica să se uite la un mort în sicriu, deși încercase de multe ori.

 

- Ai tot ce-ți trebuie? și-a întrebat fiica luându-și ochii de la obiectul întunecat. Înăuntrul lui erau tot felul de lucruri: un smoc de iarbă, o fărămătură din cărămida sobei, șuvițe de păr, un buchețel de trifoi deși era toamnă, ciorapi de lână filată, un mănunchi de alge, îmbrăcăminte, hârtii de călătorie. Fata și-a scos din cufăr pantofii, pardesiul, pălăria și rochia și le-a pus pe comodă, ca să se îmbrace. Le mai scosese așa în timpul săptămânii dar mama nu o încurajase niciodată, și chiar devreme în acea seară o implorase să nu și le scoată până dimineață.

 

Mama a închis cufărul și a aruncat peste el cuvertura de pat.

 

- Ca să nu se murdărească. O speria gândul că odată îmbrăcată cu hainele de America, fiica se va rupe și sufletește de ea, devenind la fel de străină ca acel cufăr. Mairin era doar în ciorapi și aproape dezbrăcată, cu excepția unui furou alb cu greu pus pe ea pe care nu mai avea de gând să-l dezbrace până nu ajungea acasă la o rudă de pe cealaltă parte a Atlanticului. Arăta așa... ca o himeră, una neprihănită și frumoasă. O himeră care întruchipa pomul vieții, cu al lui delicat dar amăgitor măr al cunoașterii... - primul vlăstar al unei mame, primul rod al pântecului ei. Îi stăteau atâtea pe limbă să-i spună, intimități, sentimente născute din dragostea de mamă, lucruri care țineau de viața ei, de la sămânța roditoare din pântecul ei până la scânteia veșniciei care anunță ultimul apus al lumii.

 

În ultima lună îi spusese multe fetei, pe bucăți, în timp: că nici nu i-ar fi păsat dacă toată casa ar fi plecat, dacă Mairin ar fi rămas... că toți îi vor simți lipsa, dar mai ales ea... că dintre toți copiii ei ea fusese cea care îi dăduse cele mai puține bătăi de cap... că ajuta mult în casă. Dar nimic din toate astea nu spuneau cu adevărat ce voia să spună. Se simțea mai degrabă ca o servitoare  neîndemânatică care, în timp ce pune un colier la gâtul unei regine, acesta se rupe, se împrăștie pe jos și se sparge. Se simțea de parcă o forță supranaturală i-ar fi bruiat discursul, împiedicând-o să-și dea frâu liber vorbelor care i-ar mai fi luat din greutatea pietrei de pe inimă. Știa foarte bine că nu putea nicicând spera să-și exprime gândurile într-o scrisoare, pe care trebuia să o ceară altcuiva să o scrie, și care, mai mult, ar fi fost scrisă într-o limbă total necunoscută pentru ea. Și oricum, o scrisoare n-ar fi fost de-ajuns să spună tot ce putea fi spus prin viu grai, priviri și gesturi. Imaginația ei bogată, iubirea imensă s-ar fi pierdut în cuvinte scrise, sărace.

 

Era posibil să nu o mai revadă pe fiica ei prea curând. Mairin ar trebui să restituie banii de călătorie, apoi să câștige suficient cât să plătească călătoria pentru încă unul sau doi membri ai familiei, și să mai și trimită o parte din bani acasă. Era posibil ca pruncul din pântecul său să se nască înainte ca ele să se revadă. Pardesiul acela american arăta ca o haină funerară... De acum încolo i s-ar fi urat „mergi cu Domnul”, dar care suna mai degrabă a „Dumnezeu să te ierte”. De multe ori copiii confundau cele două expresii. Și când se cuvenea cu adevărat să zică „Dumnezeu să te ierte”, nici pomeneală de pardesiu sau catafalc decent, nici de vreun entuziasm înflăcărat. Hainele funerare nu erau totuși ceva ce o mamă ar fi scos la scuturat din când în când doar ca să-și alunge teama, și nici nu și-ar fi scris numele sau prenumele pe o stinghie în curtea bisericii din golf pentru generațiile viitoare.

 

Călătoria - acea imensitate, rece și sterilă - îi va șterge numele din arborele familiei. Căci fata ar fi peste mări și țări. Dar, în timp ce gândurile acestea îi lăsau un gust amar, mama nu voia să se obișnuiască cu ideea că nu-și va revedea fiica niciodată. Bunul simț și rațiunea îi ziceau că nu, însă dragostea, speranța, hotărârea îi spuneau că da. Și acestora din urmă le dădea ascultare. Și chiar dacă ar fi să o revadă vreodată, știa că va fi cu totul diferită de cea de acum, țărăncuța simplă de 19 ani, cu privirea pură ca soarele dimineții răsărind peste Pământul Făgăduinței[1]. Roadele din pomul cunoașterii[2] i-ar amărî gura. Egoismul i-ar roade sufletul. Experiența, ca un șarpe scârbos, i s-ar zvârcoli în minte. Chipul i-ar deveni de gheață. Iar tonul vocii i s-ar acri de la răutatea unei mame vitrege. Așa erau toți, odată întorși americani. Trebuia să-i spună totul acum, ca mama tribală înainte de a pleca din peșteră pentru a căuta hrană, căci nu se știa niciodată dacă avea să se mai întoarcă la copiii ei. Să-i spună tot cât vârsta fetei era încă fragedă și inocența intactă, și înainte să se pună un zid între ele...

 

Va începe cu banii - se gândi că e cea mai bună metodă. A scos o traistă de cârpă de la piept, din ea câtva mărunțiș de care fiica ar avea nevoie în Brightcity[3], și i-a dat ei poșeta cu restul. Fata și-a pus-o după gât, proptindu-și-o în sân, sub umăr.

 

- Ascultă-mă copilă, ai grijă de poșeta asta, e posibil să nu ai deloc nevoie de ea, dar dacă n-o să-ți găsești repede de lucru n-o să poți depinde de mătușa Nora prea mult pentru că are și ea propriii copii de hrănit. Să ții pătura strânsă în jurul tău pe vapor. Să nu vorbești cu nimeni decât dacă întâmplător e o persoană pe care o cunoști. Vei fi în siguranță când vei ajunge acasă la Nora. Să nu te spetești muncind, chiar dacă și banii vor fi mai puțini... te vei întoarce acasă peste 5 ani. Sau... măcar peste 10. Sau poate că nu, dar vei avea câtva mărunțiș pus deoparte până atunci.

 

Până în clipa aceea și-a menținut moralul ridicat. Dar de cum s-a gândit să-și dea drumul la gură, cum a și rămas fără cuvinte, holbându-se nemișcată la fată. Degetele îi treceau peste pliurile șorțului precum arcușul peste corzile viorii. Era roșie în obraji, cu lacrimi și zâmbete laolaltă pe chip. Unflături și riduri de suferință îi brăzdau temeinic fruntea. Fata era aproape gata, îmbrăcată, și întrebă unde e mărunțișul de care ar avea nevoie în Brightcity? Mama fusese atât de preocupată să-și gasească vorbele, încât a uitat să-i pună într-un portofel. Întorcându-se să ia mărunțișul, s-a zăpăcit așa tare de-a uitat că era chiar la ea în mână, până l-a scăpat și s-a împrăștiat pe jos. Ideea fusese să aștepte până când i-ar ieși și vorbele potrivite pe gură, apoi să i-l dea fetei ca pe o ofrandă sacră, să o  îmbrățișeze și să o sărute... Când colo, ofranda i se prăvăli din mână pe jos.

 

Dându-și la o parte mica traistă, fata simți un plic în buzunar. – O șuviță din părul tău, mamă! a zis. Credeam că am pus-o în cufăr cu toate celelalte. Ținea șuvița între ea și lumânare iar ochii albaștri îi deveniseră lăptoși, ca de copil. Simțea nevoia imensă să-i spună ceva mamei, dar nu prea știa ce. Gândurile-i alunecau nesigure de colo colo, ca pe nisipuri mișcătoare... Ar trebui să fie amândouă în același pat, cu lumina stinsă, și o rază a lunii să intre pe fereastra mică ca să le descătușeze limbile. S-a uitat în ochii mamei căutând încurajare acolo, dar nu și-a dat seama de emoțiile care-i fierbeau înăuntru, incapabile să iasă la lumină de sub masca rigidă de pe chipul său.

 

Și-a pus pardesiul subțire și de prost gust, apoi pălăria amplă. Parte din viața ei presupunea, așa credea ea, să petreacă o mare parte din timp aranjând și rearanjând pălăria, deși nu avea nici cea mai mică idee ce anume voia de la ea. Nu-și dădea seama că mărimea și onduleurile borurilor nu aduceau niciun avantaj chipului ei frumos, și nici că pantofii galbeni împreună cu pălăria neagră și pardesiul roșu erau o combinație nefericită, în conflict cu trăsăturile ei tinere și delicate. Dar era pregătită: pălăria, pardesiul, pantofii joși și mănușile de damă - se îmbrăcase cu toate și nu și le mai dădea jos de-acum. Se simțea ciudat, surprinsă, ca un fluture ce-și leapădă carapacea strâmtă de larvă și-ncepe brusc să zboare nestingherit prin spațiul fără margini... Se simțea un fluturele-n zbor, ușoară ca o pană...

 

Abia când cufărul a fost încuiat, mama și-a amintit că trebuia să pună înăuntru, undeva printre hainele fetei, și un pumn de pământ. Dar nu voia nici în ruptul capului să-l mai deschidă o dată. N-ar mai fi suportat ca fiica să râdă de ea, mai ales în dimineața asta, acuzând-o de chițibușuri și superstiții. A stropit-o cu un pic de aghiazmă și în timp ce băga pana înapoi în sticluță fiica ieși din bucătărie ca să-și etaleze mândră vestimentația de americană.             

 

Trăsura nu sosise încă. Afară, toți dansau și se-nvârteau. Tom Neile, cu spatele întors către ușa închisă, cânta Cei trei fii, cu o voce înecată de beție:

 

Mulți tine-eeri, buni și inimo-ooși

Plecați în vooo-iaaj și nicicând întorși.

 

- Mai domolește-te Tom, i-a spus mama, dar și ea și-ar fi dorit atunci să aibă o melodie ca a lui, prin a cărei versuri curgătoare să-și elibereze dragostea imensă. Fetele s-au adunat din nou în jurul fiicei ei, examinându-i costumația, deși de o săptămână se tot uitau la ea. Nu i-au dat nicio șansă mamei să-i țină companie. I se părea că nu gândeau nimic nici despre hurducăitul prin natură a acelei șandramale de fier, aproape la fel de monstruoasă ca cea purtată pe marea imensă, rece și impenetrabilă. Tinerele chicoteau despre America. Despre viața pe care urmau să o aibă împreună în curând în Boston Sud. Viața tipică a unei rase a cărei înger păzitor era cufărul american, a cărei stea călăuzitoare era vasul exilului, a cărei Mare Roșie era Atlanticul. Bidin Johnny i-a amintit să-i ceară verișoarei ei să se grăbească cu banii de drum. Judeen Sheain i-a spus să nu uite, în ruptul capului, să îi zică lui Liam Pheige despre distracția de la priveghiul bătrânei Cait Thaidhg.

 

- Ai grijă să nu uiți să-i spui lui Sean al nostru că iar avem cartofi anul acesta pe Muntele Garth, a spus Sorcha Phaidin. Când a plecat zicea că e atât de dificil să-i semeni încât nimeni după el nu se va mai naște ca să facă asta.

 

- Spune-i băiatului meu, Mairin, că nu va mai dura mult până mă voi duce la el, a spus Nora Phadraig Mhurcha în șoaptă, dar toate fetele au auzit-o.

 

- Văleu Doamne, nu mai e mult până când eu însămi voi face să sară scântei din pavajul Bostonului de Sud, a spus o tânără  roșcată pe care băutura o făcuse să-și dea drumul la gură.

 

- Cel de Sus să-i ajute pe cei care trebuie să rămână acasă, a spus bătrânul Seamas O Currain.

 

Whiskey-ul făcea iar roată. - Hai, trebuie să iei o gură, a spus Peaitsin Shiubhaine care cântărea sticla din priviri, în timp ce i-o întindea lui Mairin cu mână tremurândă. Ba chiar a și stropit-o pe pardesiu. - O gură zdravănă nu te va omorî. La naiba, ultima picătură de whiskey din ăsta pe care poate o vei vedea vreodată. Își coborî vocea amintindu-și de cele cinci fiice ale lui care erau „dincolo” - una plecată de treizeci și cinci de ani - și nu mai trăgea nădejde că le va mai vedea vreodată... - Atunci o să-l beau eu. În sănătatea ta, Mairin, și Doamne-ajută să ajungi cu bine la destinație.

 

Nici Peaitsin nici altcineva de la petrecere nu s-a gândit să adauge: „Doamne-ajută să te întorci cu bine acasă”. Ignoranța asta de a spune cuvintele potrivite scotea din mamă mânia reprimată.  - Peste cinci ani o vom avea din nou acasă, a spus ea cu voce acră.

 

- Dă Doamne, au spus împreună Peaitsin și Seainin Thomais Cholim.

 

- Și se va mărita cu un bărbat cu bani și va rămâne cu noi pentru  totdeauna, a râs Citin, mătușa lui Mairin.

 

- Nu voi avea nimic, sau foarte puțin de arătat peste cinci ani, a spus Mairin, dar poate că mă vei lua chiar tu de nevastă, Seainin, fără nicio lețcaie?

 

În timpul ăsta, însă, Seainin se sprijinea din nou de ușă și turuia într-una, pentru ca ironiile fetelor să-i treacă pe lângă ureche.

 

- Pentru nimic în lume să nu capeți accent, a spus o tinerică, una dintre verișoare, - și nu bâjbâi prea mult pe-acolo cum a făcut Micilin Eamoinn care a stat doar două luni și s-a întors acasă de peste hotare doar cu o bibilică și o vestă nouă, ca dovezi ale călătoriei sale. 

 

- Și nici să nu întrebi „ce-i aia, mamă?” când o să vezi porcul.

 

- Oricum, îmi vei trimite banii mei de drum, a spus Mairead, următoarea fiică după Mairin, cu ochii strălucind.

 

- Și pe ai mei, a spus Norin, sora următoare.

 

Mama simți fiorul rece al morții când le auzi fetelor vocile lacome cerșind. Vorbele lor puneau mulți ani peste revenirea fiicei ei acasă, așa cum se pune pământul cu lopata peste un sicriu. Și acea zi miraculoasă a întoarcerii se îndepărta iar din mintea ei - ca ziua Judecății de Apoi. În acel moment, copiii cărora le dăduse naștere erau cei mai mari dușmani ai ei.

 

I-a turnat din nou ceai lui Mairin, deși abia băuseră. Dar voia să se apropie din nou de ea. Trebuia să rupă pâinea, să țină un ritual de rămas bun, să urzească legătura intimă cu fiica ei în timpul unei cine de adio. I-ar spune direct că nu vede acea masă de adio ca pe un parastas acasă; toate la timpul lor. Și că, oricum, nu erau lăsați de izbeliște! Sora ei, Citin, cu familia ei de fiice și o parte din celelalte fete s-au împins la masă pe scaunele de la perete și Mairin se trezi repede îngrămădită de ele.

 

Fata nu avea chef să mănânce. Îi ardea fața de dorință, panică, uimire, angoasă; toate i se citeau pe chip. Brightcity era cel mai îndepărtat loc de casă în care ajungea vreodată până atunci, dar, încă din fragedă pruncie, îi fuseseră cultivate cunoștințe despre America. Boston Sud, Norwood, Butte, Montana, Minnesota, California o sensibilizau cu mult mai mult decât Dublin, Belfast, Wexford, sau decât locuri mai apropiate, la câțiva kilometri de Brightcity. Viața și ideile ei fuseseră plăsmuite de faima Americii, de bogăția și distracțiile ei și de năzuința de a ajunge la ele... Și, deși simțea că se înstrăinează acum plecând de acasă, însingurarea era presărată ici colo cu speranță, încântare, curiozitate. În sfârșit era pe listă pentru un loc în Palatul de Cleștar... Mări minunate, vergi și catarge, faruri aprinse, străzi argintii, oameni închiși la culoare, cu pielea strălucitoare ca de licurici, denaturau deja în mintea ei contururile grădinilor împrejmuite, ale munților, stâncilor și fiordurilor.

În noaptea asta, mintea-i era doar o traistă în care păstra frânturi de amintiri, până le va putea vărsa în mare ca pe niște resturi, ca pe niște ruine. Era atât de vulnerabilă acum încât s-a lăsat luată la dans pe podeaua de piatră, așa cum era îmbrăcată pentru America; în orice caz, nu s-ar fi îndurat să-l refuze pe Padraigin Phaidin.

 

O măcina conștiința că îl neglijase atât de mult timp. A început să danseze apatic, dar ritmul muzicii - acea muzică magică care le îmbia și pe prințese - i-a stârnit dorința, și, în vestimentația pestriță, păru imediat o căprioară vânoasă, în jurul căreia țopăiau cele mai tinere din cârd, incitând-o să-și arate frumusețea și forța, în timp ce, de pe margine, îi contemplau splendoarea. Mama se gândea că, și dacă ar revedea-o vreodată, pasiunea fetei pentru dans i-ar fi fost strivită sub greutatea experiențelor dure de viață. În locul acelei pasiuni tinerești și entuziaste care îi împletea pașii grațioși într-un dans cosmic, vârsta înaintată cu-ale ei șubrezenii ar ține-o cu picioarele obosite pe pământ.

 

Totuși, mama urmărea îndeaproape dansul; nu atât pe cel al fiicei cât pe cel al lui Padraigin Phaidin care dansa cu ea. Atunci și acolo și-a dat seama de întreaga poveste. Îi era limpede. E foarte posibil ca cei doi să nu-și fi făcut niciodată declarații de iubire. E foarte posibil ca nici în seara asta să nu-și fi spus ceva. Și e foarte posibil să nu-și spună nimic niciodată. Dar și-a dat seama că, într-un an, ei se vor căsători în Boston Sud, sau poate în cinci ani, sau chiar zece... A rămas mută de uimire. Asta ascundea de fapt dansul vânjos al lui Padraigin. Ceea ce ea nu putuse să exprime în cuvinte, el o făcea acum prin dans. Întregul corp i se unduia în mișcări perfecte, cu zel crescând, abandon, vigoare si precizie, până când un ac din pintenul cizmei a scos o scânteie din pavaj fix la finalul melodiei. Unii ar fi pus asta pe seama băuturii, dar o mamă știe mai bine. Acea scânteie era de fapt cireașa de pe tort, nota finală a biruinței sufletești. Apoi, neașteptând să i se ceară, cu suflul tăiat de la dans, a început încet să cânte. Iar mama a uitat de fiica care-l asculta:

 

Inimă dragă, grădina-i deșert, iar eu singur sunt

Pe ram nici fructe, nici flori și nici frunze nu sunt

Nici note de harpă n-aud, nici păsări cântând

Căci iubita mi-i dusă demult de acasă...[4]

 

Un spirit tânăr în luptă cu universul care-l luase captiv, așa era cântul lui neînfricat. Deja mama ajunsese să-l urască. Un om malefic, care atenta la propria ei comoară...

 

Copitele cailor și trăsura se auzeau dinspre potecă. Muzica și distracția au încetat brusc. Numai Seainin Tolan s-a întins pe ușa închisă, beat și încă gemând:

 

Ura, uraaa, uraaaa

în New York, pe cheiul de sud

o să aterizez și eu curând

 

singurul vers dintr-un cântec pe care Seainin l-a scos vreodată pe gură.

 

- Chiar că ai fi un cadou minunat pentru America. La naiba să te ia și să te ducă, păcat că nu ești chiar acum pe un chei undeva, matahală ce ești, se tânguia un tinerel care deja nu-l mai suporta.

 

Cufărul a fost adus din cameră și pus pe masă ca un vițel de aur.

 

- Ia-l de-aici și leagă-l la trăsură, a spus mama.

 

- S-ar putea să se strice, a spus Mairin. Lasă-l aici până când voi fi și eu gata de plecare.

Cufărul acela era permisul și dreptul ei de a purta pe cap o pălărie elegantă și pe umeri un pardesiu ostentativ în loc de șal. Fără cufăr, acea ținută femeiască ar fi fost o blasfemie. Dacă l-ar fi pierdut din ochi chiar și pentr-o clipă era ca și cum și hainele strălucitoare s-ar fi destrămat și ar fi căzut de pe ea.

 

S-a intors acum să-și ia la revedere de la cei cărora nu le era cu putință să o conducă până la drumul principal. Bătrâneii seculari care abia dacă mai puteau să treacă strada; probabil pentru mulți dintre ei asta era și ultima dată când ieșeau din casă pentru o astfel de distracție. Această primă verigă a lanțului care urma să se rupă o făcea să simtă, pentru prima dată, greutatea înfiorătoare a despărțirii. Oricum ar fi fost pentru ceilalti, ea nu i-ar mai vedea niciodată. În ciuda suferinței și a grabei, s-a uitat atent la fiecare în parte pentru a le memora toate formele și trăsăturile. Și-a ținut emoțiile în frâu pănă când a ajuns la bunica ei, lângă sobă. Pe bunică o iubea la fel de mult ca pe mama, dar cu bunica se simțea mai în largul ei. Și bunica o iubea pe fată. Nici măcar o săptămână nu trecea vreodată fără ca bătrâna să nu pună deoparte din pensia ei pentru nepoată, chiar dacă erau în urmă cu alte cheltuieli. Bătrâna stătea nemișcată și fără cuvinte, parcă era o figură de ceară. De fapt, aproape că era, cu un picior deja în groapă, cu celălalt așteptând încă pe margine să i se sape mormântul. Gura-i era uscată iască, ca lemnul unui sicriu, și dacă nu ar fi fost clipitul vlăguit al ochilor care îi mai ținea privirea legată de momentul prezent, Mairin ar fi crezut că habar n-avea de ceea se petrecea în jurul ei.

 

- N-o sa te mai văd niciodată, bunico, a spus, începând să plângă.

 

- Dumnezeu e bun, a spus mama cu înverșunare.

 

Apoi i-a sărutat pe cei mici și pe copilul din leagăn. I-a simțit ca pe o zi de vară deplină după frigul din miez de iarnă. S-a lăsat îmbiată de aceste simțiri pentru a alunga apăsarea morbidă.

 

Mama a dus-o în cameră pentru ultima oară. Dar nici bine nu intrară, că Citin și Mairead au intrat peste ele să-și ia șalurile ca să o conducă pe Mairin la Brightcity. Mama le-ar fi altoit stașnic pe amândouă. Cât de formale erau - se gândea că fără ele acolo durerea nu i-ar fi strâns iarăși inima ca într-o gheară. Tot ce putea să-i spună lui Mairin era că va câștiga bine; că spera să aibă vreme bună pe mare; și pentru nimic în lume să nu uite să facă poză ca să o trimită acasă.

 

- Fata mea dragă, a spus, în timp ce-i luă o scamă de pe umăr și îi aranjă repede pălăria, deși fata o reașeză imediat pe placul ei. Și după o ultimă privire rapidă prin casă, era gata de plecare.

 

Trăsura porni în jos pe poteca plină de hârtoape a satului, urmată de mulțimea de bărbați, femei și copii. Totul semăna cu un cortegiu funerar: căruța ca un dric, fumul de la trabucurile bărbaților care se pierdea în aerul dimineții, și Mairin îmbrăcată în ținuta ei barbară ca un popă la slujba de înmormântare.

 

Mama mergea pe lângă fată și se oferi să-i ducă pătura dar Brid Sheamais i-a luat-o rapid și a dus-o ea. Era hotărâtă să o ia pe Mairin sub aripa ei în timpul acestui ultim drum, dar Citin și Mairead s-au băgat între ele din nou. Apoi toate fetele tinere au făcut roată în jurul ei, unele șușotind și râzând, altele întristate de plecarea ei încât nu mai aveau glas să spună nimic, iar altele regretând că nu erau în locul ei cele care plecau. Mama era furioasă pe toate și pe toți cei care-i furau ultimele clipe alături de fiica ei; furia imensă îi înecase până și regretele. Se înfurie și pe trăsură. Mergea așa de repede de parcă ar fi vrut să-i dea mortului o ultimă raită înainte de a-l duce la groapă. I se părea că acel cufăr de culoarea galbenă a porumbului în razele soarelui era biciul care mâna calul în goana către groapă. Nu-i mai rămăsese nimic de zis...

 

Răsăritul soarelui emana o lumină blândă, roșiatică. Pământul și pietrele rânjeau mâhnite. Peste micile pâlcuri de câmp înclinat și accidentat, miriștea era ca părul lui Samson ciopârțit de Dalila. O barcă mică cu pânze plecată din port cu vânt bun din pupa anunța trezirea însorită din golf. Mairin s-a uitat înapoi de pe dealul Hollycliff, de acolo mai departe nu s-ar mai fi văzut casa ei, nici casele răsfirate ale satului. Anul trecut au fost adăugate paie noi pe coama acoperișului îmbătrânit și putred - ca pentru a păstra legătura dintre trecut și viitor. Satul părea din nou adormit, după momentul scurt de agitație, neînsemnat ca o picătură de apă într-un ocean.

 

Căruța s-a oprit la capăt de potecă. Oamenii s-au adunat laolaltă în buza drumului principal, iar mama a fost dată la o parte. Era și ea ca o picătură de apă într-un ocean, nimic mai mult. Nu mai era nici rudă nici cunoștință. Era supărată pe Citin și Mairead mai tare ca niciodată, pentru că se duceau cu Mairin până la Brightcity. Când a venit momentul sărutărilor, femeile erau ca niște animale de pradă sărite pe un leș - se îmbrânceau între ele ca să ajungă la fată, să-i strângă mâna, să o sărute. Bărbații i-au strâns mâna scurt, timid, părând să spună că asta a fost tot, și dacă tot trebuiau să facă și onorurile astea, atunci să le facă cât mai repede. Padraigin Phaidin a făcut la fel, dar, spre deosebire de ceilalți bărbați, și-a ridicat ușor capul iar mama i-a surpins pe cei doi îndrăgostiți interesectându-și privirile pentru o fracțiune de secundă.

 

Cel puțin venise și rândul ei. Nu-și mai sărutase fiica de când era copil. Dar nu a reușit să pună în sărutul acela prea multă pasiune și nici suferința, deși așteptase cu ardoare acel moment. Nu-i sărutase oare pe toți? Nu i-o luaseră oare toți înainte cu îmbrățișările și sărutările? Sărutul fiicei fu rece și insipid, tot ce era mai bun în el fusese deja stors de ceilalți dinainte. Și corpul îi era rece, rece și lipsit de sentiment. Dar ceea ce-i stricase cu adevărat sărutul fusese cufărul; nu reușea să-și ferească privirea de la el, și parcă îi șoptea la ureche:

 

Nici un sărut de muritor nu va destrăma blestemul copilului furat, sedus de plăcerea pribegiei și a uitării, a cărui locuință este pânza de aur a unui păianjen pe care zelul tineresc o țese din razele de soare de peste dealurile verzi, departe de lumea de aici.

 

Mairin era de-acum în trăsură. Mairead stătea lângă ea, Citin lângă vizitiu în partea cealaltă, Padraigin Phaidin fixând hotărât cufărul între ele, sus pe ladă. Spirite malefice i se iveau mamei - cufărul blestemat, Mairead care-și aștepta cu lăcomie banii de călătorie, și Padraigin Phaidin pe punctul de a pleca în America și de a se căsători cu fiica ei - trei spirite blestemate care-i chinuiau primul și cel mai iubit copil.

 

Padraigin terminase și oamenii se dădeau deoparte, facând loc calului. Femeile au dat-o în icneli, din icneli în bocete zgomotoase, care nu aveau nicio urmă de suferință în ele, erau doar lacrimi gălăgioase, gândea mama. Nu i-ar lăsa nici măcar consolarea de a fi singura care jelește. Și nu vărsă nicio lacrimă...

 

Se clătină nesigură - te voi revedea înainte să se fi scurs 5 ani... Și nu reuși să-și ridice ochii pentru a-i întâlni pe cei ai fiicei, nici dacă ar fi picat cerul peste ea.

 

Trăsura se pusese de-acum în mișcare. Scâncind, fiica i-a confirmat – Da, mamă, așa va fi. Dar inima mamei și bunul ei simț știau că nu va fi așa. Padraigin Phaidin o va vedea mai curând și fetele din sat și propriii copii, chiar și copilul din pântecul ei... Mama și-a dat seama că era abia primul ei pui care își lua zborul din cuib, pentru totdeauna, spre tărâmul tuturor posibilităților, ca o pasăre călătoare care nu se mai întoarce niciodată la cuib.

[1] The Promised Land cel mai adesea aluzie la: 1. Sens biblic, teritoriu promis de către Dumnezeu lui Avraam și urmașilor lui; 2. America : numită adesea “țara tuturor posibilităților” sau “tărâmul făgăduinței”

[2] Tree of Good and Evil aluzie la Pomul cunoașterii binelui și răului, din Grădina Edenului, menționat în Geneza 2-3

[3] Brightcity sau “Orașul luminat”; cu referire la Galway și la electricitatea ajunsă acolo cu 20 de ani înainte de a ajunge în Spiddal (satul în care se petrece acțiunea) (O'Cadhain, 1981).

[4] “Caisleán Uí Néill” cântec vechi, de tradiție celtică, în care o fată plânge după iubitul plecat.

‘An trunc.’

 

Ainneoin a réchúisí agus a dúirt an mháthair an focal, bhí dubh na fríde den bhundún lena aithneachtáil ar a glór. Ní ghabhfadh sí don Ghealchathair ag ceannach an trunc, seachtain go Satharn seo a chuaigh thart, in éindigh lena hiníon. Ná níor lú dar léi an sioc ná an stiúir a bhí air ar feadh na seachtaine, gróigthe mar bheadh íol adhartha ann ar dhroim chomhra na cisteanaí, agus spraoi an domhain ag na páistí á oscailt, á dhúnadh agus á dhearcadh. Ní bhfaigheadh sí ina claonta a dhul ag cur múisiaim ar an iníon an tseachtain deiridh. Murach sin bheadh sé craptha siar sa seomra agus isteach faoin leaba aici ó thús. Ach má bhí oiread eile d’fhonn ar an iníon an ball éadálach sin a bheith go feiceálach i bhfianaise na cóisreach a bhí cruinn anocht, rinne an mháthair an rud ba bhreá léi féin i dtús na hoíche, ó tharla go raibh contúirt bhriste nó lioctha ar an trunc san áit a raibh sé. Ba bhall dóite, ba cholm bolgaí ar scéimh a saoil é a fheiceáil anocht go háirid, ó b’annamh léi oíche chroídhílis a bheith faoi chaolacha a tí. Ní raibh ina dheiseacht agus ina fhóint uile go léir ach ciméara draíochta le céadcheap a broinne agus fios fátha a saoil a fhuadach uaithi, go díreach agus an t-ól, an mheanma, an ceol agus an siamsa ag dul go barr bachall. Seacht seachtaine ó shin, sular tháinig an phaisinéireacht, bhí sise chomh beophianta ag fuireacht léi is a bhí Máirín. Níor chuid iontais léi a hiníon féin ag dul go Meiriceá ach an oiread leis an ochtar deirfiúr arbh é a géarchuimhne cuid acu a imeacht ann. Idir ord agus inneoin an tsaoil múineadh dise lena croí a cheansú agus a gean máthartha a chriogadh i ngreim scóige mar a bhí ag Éabha a dhéanamh le nathair na hAithne. An phaisinéireacht a chuir an chríonach trí lasadh arís. Agus mar bheadh teangacha feasa ann ó chéadfaí scoite, bhí lasracha as dóiteán a croí ag goradh chiall agus réasún a hintinne agus ag ligean feasa léi go mba mheasa an imirce ná creachadh teampaill agus ná bánú tíre... Ach ní raibh cluas bhodhar le tabhairt do stoc na cinniúna ní b’fhaide. Bhí an lá gealta. Patch Thomáis imithe faoi choinne an jaunt. Mire scréacha tar éis a theacht sa siamsa thíos sa gcisteanach bheag phlúchta, mar bheadh fuíoll air cine a raibh an díobhadh i ndán dóibh lá arna mháireach ag cur barr drabhláis driopásach dheireadh oíche ar a mbigil ollghardais. Níorbh fholáir do Mháirín a bheith ag téisclim...

 

Bhí coinneal leathphingine ar choimhrín le balla an tseomra agus smál uirthi de bharr an gheoladh gaoithe a bhí isteach faoi chorr an pháipéir ar phlána briste na fuinneoige. Bhí doimhneacht, draíocht agus diamhaireacht duibheagáin dhochuimsithe sa mbleánach sholais a bhí eitealadh na coinnle a thál ar chnapáin phráis an trunc. Níorbh ar an toirt a ďfhéad an mháthair cuimhniú cá bhfaca sí cheana gné bhuíochta chaillte an adhmaid: snua coirp tar éis tórraimh fhada aimsir mheirbh. Agus ní ligfeadh an col di breathnú isteach sa trunc sin anois ach an oiread is a ligfeadh féachaint ar chorp i gcónra, tar éis gur thug sí obainn ar sin a dhéanamh go minic.

 

‘Bhfuil chuile shórt a’d?’ a deir sí leis an iníon, gan ligean dá súile lonnú ar an solas. Bhí gach uile shórt ann: caorán móna, sceallóg den tinteán, dlaíocha gruaige, mogall seamróige, ainneoin gurbh é an fómhar a bhí ann, stocaí glas caorach, glac dhuilisc, balcaisí éadaigh agus páipéir a bhain leis an iomlacht anonn. Thóg an iníon a bróga, a cóta, a hata agus a gúna amach as an trunc agus leag sí ar an gcoimhrín iad lena gcur uirthi. Le seachtain, ba mhinic uirthi iad sa ngeadán céanna, ach níor thaobhaigh an mháthair riamh í agus chuaigh sí go bog agus go crua uirthi i dtús oíche anocht gan a gcur uirthi go maidin.

 

Dhún an mháthair an trunc arís, agus chaith sí súsa na leapa anuas air ‘lena choinneáil glan’. B’fhada faitíos uirthi, ach a mbeadh an iníon in éadaí Mheiriceá, go mbeadh an coimhthíos céanna aici léi a bhí leis an trunc. Bhí Máirín ina boinn agus í nochta, cé is moite de léinteog fhada gheal a bhfuair sí tiaráil mhór uaithi á deisiú uirthi ard-tráthnóna agus nach raibh aon rún aici a baint di arís go mbeadh sí in áras duine mhuintearaigh ar an talamh thall. Lena feiceáil mar sin, ba gheall le brionglóid óna hintinn féin í: an t-aon bhrionglóid a raibh a céadsnua scéimhiúil buan fós. Brionglóid go mba chruth di goltraí bhinn Chrann na Beatha, go mba dhealramh snua meangach Úll na hAithne: céadiompar agus céadabhras máthar. Bhí an iomad rud ar bharr a goib aici le rá léi: na rudaí teanntásacha ceanúla a bhíos i dtaisce i gcroí máthar, mar bheadh bradán a beatha ann, ón uair a n-airíonn sí gin bheo faoina broinn nó go bplúchann an lóchrann síoraí smearsholas an tsaoil.

 

Le mí anuas, is iomaí rud a dúirt sí leis an iníon ina sceidíní i bhfad ó chéile... Nár mhiste léi dá n-imíodh a raibh sa teach ach Máirín fanacht... go n-aireodh an teach í, ach í féin go háirid... go mba í an duine ba lú a bhfuair sí anró uaidh de na páistí í... go mb’ait í in aice tí. Ach ní raibh iontu sin ach an screamhóg mhullaigh. Bhí sí mar bheadh bean choimhdeachta ann a scorfaí an bráisléad a bhí sí a chur faoi bhráid na banríona agus a mbeadh a cuid liaga lómhara scaipthe anonn agus anall, i gcontúirt a dtaltaithe agus a millte. Ba gheall le neach naimhdeach di a bheadh ag scagadh a cuid cainte agus ag cur treampán uirthi an rosc a chur di a mhaolódh docht a croí. Bhí a fhios aici nach raibh aon ghair aici go héag na rudaí a bhí ar a hintinn a rá i litir a mbeadh sí i dtuilleamaí duine eile faoina scríobh agus i dteanga a raibh a féith agus a cuisle ní ba choimhthí di ná féith agus cuisle Shíogaí na Bruíne. Drochshop críon in áit scuaibe beo an bhéil agus na súl agus na gceannaithe a bhí i litir. Thraoithfeadh agus théachtfadh fuarlach na hintinne agus rabharta an chroí sa scríbhneoireacht dhoicheallach.

 

Agus níor mhóide di Máirín a fheiceáil go ceann fada fada. Bheadh a paisinéireacht lena íoc aici. Ansin paisinéireacht duine nó beirt den chlann, i dteannta riar a chur abhaile. B’fhéidir go mba thúisce a d’fheicfeadh an páiste a bhí faoina broinn í ná í féin. An dá mhar a chéile a bhí sa gcóta Meiriceá agus sna taiséadaí go hiondúil. Ní raibh sa ‘céad slán di’ a déarfaí feasta, agus daoine ag caintiú ina hainm uirthi, ach taobh bun os cionn de ‘bheannacht Dé lena hanam’. Ba mhinic páistí ag déanamh cíor thuathail den dá leagan sin. Agus an tráth a gclaochlaíodh an ‘céad slán’ ina ‘bheannacht Dé’ dáiríre, ba chlaochlú gan chóiríocht gan chróchar, gan chás gan chaoineadh é. Na taiséadaí féin ní bheadh ag máthair sa mbaile lena mbaint as a bhfilleadh anois agus arís mar réidhe an achair dá brón, ná ainm agus sloinne ní bheadh ar réchláirín i gcill cois Caoláire do na glúine a thiocfadh. Scríobfadh an t-iomlacht – an domhnaíocht seiscinne fuaire sin – an t-ainm de ghinealach an chine. Mar na géabha fiáine a bheadh a himeacht.

 

Ach cé go raibh na smaointe sin mar thaos nimhe in intinn na máthar, ní ligfeadh sí lena hais nach bhfeicfeadh sí go deo an iníon. Bhí a ciall agus a réasún ag inseacht di nach bhfeicfeadh agus a croí, a dóchas agus a misneach ag rá a mhalairte. Agus ba dá croí a thug sí cluas. Ach bhí a fhios aici ach a bhfeiceadh go mba bheag ab ionann í is an gearrchaile sóntach, tíriúil a bhí anois in aois a naoi déag, agus gile a dealraimh fearacht snua gréine maidine ar mhala cnoic i dTír Tairngire. Bheadh domlas ar a béal ó chaora Chrann an Mhaith agus an Oilc. Bheadh easóg dhorcha na gangaide ina croí. Nathair shleamhain na céille ceannaithe ag snámh ina hintinn. Faghairt na cruach fuaire ina ceannaghaidh. Canúint ar a cuid cainte, ar nós fuíoll díoltais leasmháthar. Mar sin a bhí na Poncáin uilig. Níor mhór di í féin a fhoilsiú di anois, mar d’fhoilsíodh máthair amhais na huachaise í féin dá clann san am go mba chúrsaí báis agus martraithe gach geábh dá dtugtaí ag sireoireacht bídh. Í féin a fhoilsiú di chúns nach mba dhíol magaidh léi fós a cuid seanórtais agus aineolais féin agus nach raibh díchreideamh ná dochreideamh na hiníne ina bhádhún idir a dhá n-intinn...

 

I ndar léi féin, ní raibh tionscailt ar bith ab fhearr ná an t-airgead. Tharraing sí sparán éadaigh as a brollach, bhain sí as a mbeadh de mhionairgead ag teastáil ón iníon sa nGealchathair, agus ansin shín sí chuici é. Chuir an iníon an sparán faoina muineál agus dheasaigh sí go maith ina brollach faoin scaball é. ‘Fainic anois, a leanbh, nach dtabharfá aire mhaith dó,’ a deir an mháthair. ‘Ní móide go dteastódh sé chor ar bith uait, ach mura n-éirí obair leat go tráthúil ba mhór an ní duit a bheith i gcleithiúnas aint Nóra agus an mhuirín atá uirthi féin. Coinnigh an súsa deasaithe i do thimpeall go maith ar an soitheach. Ná taobhaigh aon duine mura i ndán is go mbeidh duine aitheantais ann go díreach. Beidh leat ach a sroichfidh tú chomh fada le tigh Nóra. Má chaitheann tú pá bheag féin a thógáil, ná cuir thar d’fhulaingt thú féin ag obair... Tabharfaidh tú cuairt abhaile faoi cheann chúig bliana. Bhuel, deich mbliana ar a fhad... Ní féidir duit nó beidh pingneacha beaga agat an uair sin... Mo...’

 

Tháinig a cuid spleodair léi ar sheol na braiche go dtí sin. Ach ar an dá luath is ar shíl sí an screamhóg mhullaigh a bhriseadh níor fhan focal den chaint aici; ach staidhce a dhéanamh ag féachaint ar a hiníon. A lámha ag sméaracht le cruinniúchaí a naprúin. Luisne a raibh an gáire agus an gol ina lánúin léanmhar inti ina grua. Leathleiceann léi ní b’fhaide ná an leiceann eile i gcosúlacht. Roic chrotacha ag cruthú go hanróiteach ina baithis, mar bheadh eochracha ann ag coraíocht le glas. Bhí an iníon i ndáil le réitithe anois agus ďfhiafraigh sí cá raibh na pingneacha beaga a theastódh uaithi sa nGealchathair?’ Leis an ruibh chainte a bhí ar an máthair roimhe sin níor lig an dearmad di an spaigín a fháil agus a gcur ann. Ar iontú thart di anois le dhul ina choinne bhuail an oiread anbhá í agus nár chuimhnigh sí go raibh an t-airgead i gcúl a glaice nó gur thit sé uaithi ina sprus ar fud an urláir. Ba é an rún a bhí ag an máthair ó thús fuireacht go dtagadh déantús ceart cainte ina teanga; ansin an mionairgead seo a sheachadadh dá hiníon mar thoirbhirt naofa, í a phógadh agus a dheornadh... Ina leaba sin coilleadh a Soitheach Naofa as a láimh...

 

Ag cur spaigín an airgid i bpóca a cóta di, mhothaigh an iníon clúdach litreach ann. ‘Dlaoi de do chuid gruaigese, a mhama,’ arsa sise. ‘Shíl mé gur chuir mé sa trunc í in éindigh leis an gcuid eile. Chuir sí an dlaoi dhubh idir í agus an choinneal agus thláthaigh a dhá súil ghorma nó go raibh siad mar shúile páiste. Tháinig fonn uirthi rud eicínt a rá lena máthair ach ní raibh a fhios aici go barainneach cén rud. Bhí a cuid smaointe ag sméaracht fúthu agus tharstu mar bheadh aineolaí ar eanach caochphollach oíche dhubh. Níor mhór don bheirt a bhelth ar aon leaba, an solas a bheith múchta, agus ga gealaí isteach tríd an bhfuinneoigín mar bheadh maide milis ann leis an teanga a bhealú. Breathnaigh sí idir an dá shúil ar an máthair, féachaint an bhfaigheadh sí ugach ar bith uaithi, ach níorbh fheasach di go raibh a máthair mar bheadh cnoc ann a mbeadh tormach chéatach ina chrioslaigh, tar éis nach raibh an tine in ann aon scolb a chur ar a fhorscreamhóg thinn theangmháilte...

 

Chuir an iníon an cóta scagach scanraithe agus an hata caisealmhór uirthi. Ba chuid de na cóirithe catha, dar léi, seal fada a chaitheamh ag deisiú agus ag athdheisiú an hata, ainneoin nach raibh goic áirid ar bith ba mhian léi a chur air. Níor chuimhnigh sí riamh nár bharr slaicht uirthi a mhéad agus a chrotaí is a bhí a chaiseal, ná go raibh buí a bróg, dubh a hata agus rua a cóta fearacht tríonóide mallaithe datha a bheadh ar thí scéimhe a ceannaghaidh ghil snuaúil. Ach bhí sí faoi réir: hata agus cóta agus bróga ísle agus láimhainní lady uirthi - le fanacht uirthi níos mó. Bhuail an oiread coimhthís agus iontais í is a bhuailfeadh féileacán ar mhothachtáil dó an chéad uair go raibh sé tar éis géaga craiplithe an spigneanta a sceitheadh agus go raibh fairsinge dhochoimsithe dho-bhacainneach an aeir inseolta aige lena chuid sciathán scolbánta. Mhothaigh sí ina cheann sin páirt d’aeraíl agus ďuabhar an fhéileacáin...

 

Nó go raibh an glas ar an trunc níor chuimhnigh an mháthair nár chuir sí aon cheo de mhaith na circe ann, ná i mbalcaisí na hiníne ach an oiread. Ach ní iarrfadh sí a dhul ag baint an ghlais de anois ar bhás an domhain. Dá dtosaíodh a hiníon ag séideadh fúithi nó ag samhailt pisreog léi an mhaidin sin, ba bheag é a hacmhainn thar is riamh. Chroith sí scaird uisce choisricthe uirthi agus an fhad agus a bhí sí ag cur an chleite sa mbuidéal arís bhí an iníon imithe síos go lúcháireach ar lom an urláir lena culaith Mheiriceá a thabhairt le taispeánadh.

 

Ní raibh an jaunt ar fáil fós. Bhí gleadhradh damhsa ann agus Tom Neile de ghuth phóitiúil ag gabháil 'An Triúr Mac’ sa doras dúnta, ainneoin go raibh sé ag plúchadh аn сheoil:

 

‘Is iomaí forrá-á-nach breá-á-á lúfar láidir

A théanns thar sá-á-á-á-á-ile a’s nach bhfilleann choí-í-chin.’

 

‘Déan go réidh leat féin,’ arsa an mháthair le Tom. Ach thabharfadh sí cuid mhaith ar an ala sin da mbeadh fonn aici mar a bhí ag Tom, leis an ualach a bhí ar a croí a chur amach de ina shile cheoil. Bhí na gearrchailí cruinnithe timpeall ar an iníon arís, ag fáil caidéise dá feisteas, ainneoin go bhfaca siad é go minic le seachtain. Ní raibh gair ag an máthair í a thaobhachtáil acu. Dar léi, ba bheag acu ding a chur sa nádúr, nárbh éagóraí de mhórán ná é an ding a bhí an tseiscinn mhór fhuar a chur ann. Ag ceiliúr faoi Mheiriceá a bhí na mná óga. Ag ceiliúr faoin saol a bheadh acu abail a chéile ar fad i South Boston go gairid, mar ba dhual do chine arbh é trunc Mheiriceá a n-aingeal coimhdeachta, arbh í an long imirce a réalt eolais agus arbh í an Fharraige Mhór a Muir Rua. Mheabhraigh Bidín Johnny di iarraidh ar a col ceathrar dlús a chur lena paisinéireacht. Dúirt Judeen Sheáin, ar a bhfaca sí riamh, a inseacht do Liam Pheige faoin spraoi a bhí ar thórramh shean-Cháit Thaidhg.

 

'Seachain nach n-inseá do Sheán se' a’inne go bhfuil Garraí an tSléibhe faoi fhataí arís i mbliana a’inn,’ a deir Sorcha Pháidín. ‘Dúirt sé ag imeacht dó nach dtiocfadh aon duine ar an gcine arís go deo ó d’imeodh sé féin a bhuailfeadh faoina chur, bhé sé chomh deacair sin.’

 

‘Abair le mo bhuachaillse, a Mháirín, gur gearr go mbí mé anonn chuige,’ a deir Nóra Phádraig Mhurcha de chogar a chuala na gearrchailí ar fad.

 

‘Dar príocaí, ní bheidh sé i bhfad go mbaine mise aithinneacha as leacacha South Boston,’ a deir scorach fionnrua ar chuir an t-ól ruibh na cainte air.

 

'Go bhfóire Dia ar an dream a chaithfeas fanacht sa mbaile,’ a deir sean-Séamas Ó Curráin.

 

Bhí an fuisce ag dul timpeall arís. ‘Ara seo, b’fhearr duit blaiseadh dó,’ a deir an fear roinnte – Peaitsín Shiubháine – agus bhí sé ag tónadh na gloine ar Mháirín, nó gur dhóirt sé steall de ar a cóta leis an gcreathadh a bhí ina láimh. ‘Ní dhéanfaidh lán do bhéil lá dochair duit. Maidin chrua í ar jaunt. Dheamhan is móide deoir phoitín a d’fheicfeá le do lá arís.’

 

Bhí meacan ina ghlór, arae bhí sé ag cuimhniú ar sheisear iníon leis féin a bhí ‘thall’ – duine acu le cúig bliana déag agus fiche – agus gan aon súil aige a bhfeiceáil go brách... ‘Ólfaidh mé féin mar sin í. Do shláinte agus go dtuga Dia slán go ceann cúrsa thú, a Mháirín.’

 

Ba bheag an lua ag Peaitsín – ná sa gcás sin ag aon duine dá raibh ar an gcóisir – cuimhniú ar ‘Go seola Dia abhaile arís í’ a chur d’agús sa méid sin. Faoi cheal an oiread sin d’fhios a labhartha a bheith orthu spréach an docht tine a bhí sa máthair.

 

‘Ní fheicfidh tú cúig bliana ó inniu go mbí sí abhaile arís,’ arsa sise go mosánach.

 

‘Go dtuga Dia di,’ a deir Peaitsín agus Seáinín Thomáis Choilm as béal a chéile.

 

‘Agus pósfaidh sí fear airgid agus fanfaidh sí inár mbail ar fad,’ a deir Citín, deirfiúr do mháthair Mháirín, go geal-gháireach.

 

‘Dheamhan mórán den rath a bheas agam in imeacht chúig bliana,’ a deir Máirín, ‘ach b fhéidir go bpósfá féin mé, a Sheáinín, gan pingin gan bonn.’

 

Ach bhí Seáinín faoi seo craptha leis siar go doras dúnta agus é ag stolladh cainte d’fhonn magadh na ngearrchailí a ligean thairis.

 

‘...Ná bíodh aon chanúint ort ar chuma ar bith,’ a deir buachaill óg de chol ceathrar léi, ‘agus ná bí ag guessáil fút agus tharat mar bhí Mícheáilín Éamainn nár chaith ann ach dhá mhí agus a tháinig abhaile trasna na ngarranta agus leathghine agus veist nua aige de bharr a aistir.’

 

‘Ná ag fiafraí “What’s that, mammy?” nuair a fheicfeas tú an mhuc.’

 

‘Cuirfidh tú mo phaisinéireacht chugamsa ar chuma ar bith,’ a deir Mairéad, an iníon ba ghaire do Mháirín agus splanc ag rince i mac eilmistín a súl.

 

‘Agus chugamsa,’ arsa Nóirín, an deirfiúr eile arís.

 

Ba deich mbliana de ghiorrúchan saoil ar an máthair dilleoireacht na beirte sin. Bhí na blianta moille dá gcarnú ar chuairt a hiníne, mar charnaítear na sluaisteoga créafóige ar chónra. Agus bhí lá cairde na cuairte sin ag féithiú uaithi siar – siar go Lá an Bhreithiúnais. Toradh a broinne féin ba naimhdí leis an máthair ar an ala sin.

 

Chuir sí Máirín ag ól tae an athuair, ainneoin nach raibh sí ach tar éis éirí uaidh go gairid roimhe sin. Ach theastaigh uaithi ligean a fháil uirthi aris. Níor mhór di arán a bhearnú, comaoineach sláin a dhéanamh agus caidreamh agus comhar teanntásach an tsuipéir dhéanaigh a shnaidhmeadh lena hiníon. Déarfadh sí léi gan frapa gan taca nár chreid sí go mba é an lón imeachta seo lón a báis chomh fada is a bhain sé leis an mbaile: go dtiocfadh Cáisc roimh an mbreithiúnas. Ach níor fágadh eatarthu féin é. Bhrúigh a deirfiúr Citín, a clann iníon agus cuid de na gearrchailí isteach chuig an mbord a bhí leis an mballa nó go raibh Máirín faoina mullóg féin acu gan mórán achair.

 

Ní raibh aon dúil i mbeatha ag an iníon. Bhí luisne na splaince ina ceannaghaidh: tnúthán, anbhá, iontas agus beophianadh a hintinne á n-ionchollú féin ina grua. An Ghealchathair an t-achar ab fhaide ó bhaile a bhí Máirín riamh. Ach ba sheanchas faoi Mheiriceá an chéad bhia sa sliogán di. Ba ghaire go fada do chomhlaí a tuisceana agus a samhlaíochta South Boston, Norwood, Butte Montana, Minnesota, nó California ná ná Baile Átha Cliath, Belfast, Wexford, ná go fiú is áiteacha nach raibh thar chupla míle ar thaobh an Achréidh den Ghealchathair. Fuineadh agus fáisceadh a saol agus a smaointe as cáil Mheiriceá, as saibhreas Mheiriceá, as siamsa Mheiriceá, as fonn cráite a dhul Meiriceá . . . Agus ainneoin go raibh cumha uirthi an baile a fhágáil anois, níor chumha é gan an gliondar, an dóchas agus an t-iontas a bheith ina orlaí tríd. Faoi dheireadh thiar bhí sí ar thairseach na Brúine Draíochta . . . Farraigí uafásacha, slata seoil, soilse greadhnacha, sráideanna ar dhath an airgid, daoine cróna a raibh loinnir an daoil ina gcneas, ag cur in éagruth cheana féin uirthi gort, sliabh, carraig agus caoláire.

 

Ní raibh ina hintinn ar feadh na hoíche ach cleitheog thaisce a dtoillfeadh uairleacháin chuileáilte a cuimhne inti, nó go bhfaigheadh sí ionú ar a dteilgean amach sa mbruth faoi thír feadh is í ag seoladh. De bharr chomh neamhairdiúil is a bhí sí anois thug sí cead í féin a chinnireacht amach ar lom an urláir ag damhsa, ainneoin go raibh sí i bhfeisteas Mheiriceá agus eile. Ach ní bhfaigheadh sí óna claonta Pádraigín Pháidín a eiteach ar aon chor. Chuir sí scrúdaí uirthi féin anois faoi gur fhág sí an fhad sin é gan é a thaobhachtáil. Bhí sí buille támáilte as tosach an damhsa, ach chuaigh fíor an cheoil – an ceol sin ar cuireadh comaoin air sa mbruíon féin – faoina cuisle; agus gan mórán achair ní raibh de shamhail aici ina gléas breac ballach ach os fuiliúil cuideáin a mbeadh miolghairí an tréada ag macnas ina timpeall le cur faoi deara di a gaisce agus a tréathra a thaispeáint, chúns a bheadh na fundúirí ina suí faoi gcuairt ag cur a gcomhairle i dteannta a chéile. Ag smaoineamh a bhí an mháthair ach a bhfeiceadh sí arís í go mbeadh eolas doscúch an tsaoil ina bhró mhuilinn ar an meanma dhamhsa sin. I leaba an reacht fola boirbe a thug do ligean a géag a bheith ar spéiriúlacht réalta, bheadh sceidín liathuisce na haoise agus céille ag greamú a cnámh ceansaithe don chréafóg.

 

Ach ina dhiaidh sin agus uile níor dá hiníon ba mhó a thug an mháthair suntas ach do Phádraigín Pháidín a bhí ag damhsa léi. Bhain sí abhras as an scéal ar an toirt. В’fhurasta a aithint é. Níor mhóide don bheirt focal a rá riamh le chéile faoi ghrá. Níor mhóide gur dhúirt siad focal anocht. Agus ní móide go n-abróidís focal go brách. Ach thuig sí go bpósfaí i South Boston iad, má ba faoi cheann bliana, cúig bliana nó deich mbliana ó inniu é... Bhí sí splanctha. Sin é an cuthach damhsa a bhí ar Phádraigín. An rud a bhí cinnte uirthi féin a rá lena teanga bhí seisean a rá as damhsa. Bhí a chosa agus a cholainn ag cumadh rídháin a raibh snafach agus síneadh, cumas agus cáilíocht ag teacht faoi i leaba a chéile, nó gur bhain lasc dá bhróg thairní aithinne ghreannta as leac an teallaigh ar aon bhuille le nóta deiridh an cheoil. Déarfadh daoine go mba shúgaíl óil é, ach bhí a fhios ag an máthair nárbh ea. Ba bhailchríoch dáiríre an aithinne sin: buille scoir dé ar chaithréim iomlán. Agus ar an dá luath is a ndearnadh a shamhlú leis thosaigh sé ag gabháil fhoinn gan a dhath mairge, ainneoin go raibh saothar an damhsa fós ann. Níor fhan aon aird ag an máthair ar an iníon ach ag éisteacht leis:

 

‘Tá’n gairdín seo in’ fhásach, a mhíle grá, agus mise liom féin,

Níl toradh ‘bith ‘fás ann, bláth na n-airní ná duilliúr na gcraobh,

Ní chluintear ar an tsráid seo guth cláirsí ná ceiliúr na n-éan

Ó d’éalaigh mo ghrá uaim, craobh álainn, go Caisleán Uí Neill.’

 

Gearrcach dé óig ag iarraidh scolb a chur ar chrotal cruinne a bheadh á chuibhriú: b’in é a dhíocas foinn. Bhí an ghráin shíoraí ag an máthair faoi seo air. Neach mallaithe i gcionn a ciste chirt féin a bhí ann...

 

Airíodh úmacha capaill agus clascairt ‘jaunt’ ar an mbóithrín amuigh. Scoir an ceol agus an siamsa d’aon iarraidh, cé is moite de ‘Óra, mhóra mhóra’ Sheáinín Mhic Thuathaláin a bhí sínte óltach ag an doras iata: ‘Ar an taobh ó dheas de chéibh New York sea landáilfeas mé thall.’ Níor thóg Seáinín d’amhrán riamh ach an ‘lúibín’ sin.

 

‘Ba féirín do Mheiriceá thú, muis. Múchadh agus bá ort nach ar chéibh eicínt atá tú thar is a bheith i do scramaire anseo,’ a deir scorach a raibh sé ag cinnt air aon fhoighid a chur ann.

 

‘Tugaigí amach é sin agus ceanglaígí ar an jaunt é,’ a deir an mháthair, ach ar tógadh an trunc anuas as an seomra agus ar gróigeadh mar bheadh lao óir ann ar an mbord é.

 

‘B’fhéidir go mbrisfí é. Ná bacaigí leis,’ a deir Máirín, ‘go mbí mé féin faoi réir le dhul amach freisin.’ Ba é an trunc sin a cuid dindiúirí agus grámh le hata galánta a bheith ar a ceann, le cóta gáifeach a bheith ar a droim i leaba seáil. Dá uireasa sin ba dhiamhlasa é an feisteas lady. Dá ligeadh sí as a hamharc é ar feadh ala an chloig níor dhóide cleas do na baill fheiceálach sin ná seargadh ina ngioblacha luaithe thuas ar a craiceann.

 

D’ionsaigh Máirín anois ag fágáil sláin ag an dream nach raibh sé de láthar iontu í a thionlacan chomh fada le bóthar an rí. Seanfhundúirí craiplithe a d’fhéad sméaracht trasna na sráide ar éigin, agus nár dhóide dá bhformhór a dhul ar aon chóisir arís go brách óna dteach féin amach. Ba é seo an chéad sine den slabhra á roiseadh: an chéad rud dáiríre a chuir i gcion uirthi a dhalba agus a dhoilí is a bhí an scarúint. Pé ar bith céard a dhéanfadh dream ar bith eile, bhí sí réidh le iad sin a fheiceáil go brách. Ainneoin a raibh d’anbhá agus de dheabha uirthi, thug sí amharc tollta ar gach duine acu i riocht is go mba lón dá cuimhne go héag a gceannaghaidh agus a gcruth. Níor thit an drioll ar an dreall ceart críochnaithe uirthi nó gur tháinig sí chomh fada lena seanmháthair ar an tinteán. Bhí an oiread ceana aici ar an tseanmháthair is a bhí ar a máthair, agus farasbarr teanntáis. Agus ní raibh aici ach malairt. Gach uile sheachtain dá n-éiríodh uirthi choinníodh an tseanbhean brabach eicínt den phinsean le tabhairt di, pé ar bith céard eile a bheadh ar deireadh. Smid ná smeaid ní raibh ag an tseanbhean ach an oiread is dá mba mheall créafóige í cheana féin. Agus go deimhin ba bheag nárbh ea, mar bhí dhá dtrian di ag ‘fear na coise caoile cruaidhe’, agus an trian eile ag fuireacht go mbeadh a háras faoi réir ag an anachain chruógach. Bhí a béal chomh seasc le hadhmad cónra úrdhúnta agus, murach sméideadh na bhfabhraí ar éigin a thug dá cianfhéachaint cruinniú ná ba ghaire do láthair, shílfeadh Máirín nach raibh a fhios aici beirthe ná beo céard a bhí ar siúl.

 

‘Ní fheicfidh mé go brách arís thú, a mhamó,’ arsa Máirín, agus meacan goil ag cur a cuid cainte as a riocht faoi dheireadh agus faoi dheoidh. ‘Tá Dia láidir,’ arsa an mháthair, buille stuacach. Ba theas agus téagar samhraidh do Mháirín, tar éis sceirdiúlacht agus dúluachair an gheimhridh, na páistí laga agus an naíonán a bhí sa gcliabhán a phógadh ansin. Coisreacan céadfaí a bhí ann ar chol na dtaiséadaí.

 

D’ardaigh an mháthair siar don seomra an athuair í. Ach ba ghearr thiar iad san am a dtáinig Citín agus Mairéad aníos ina mullach, go bhfaighidís a gcuid seál lena dhul don Ghealchathair fré Mháirín. Leáfadh an mháthair iad. Mura mbeadh a gcuid cunórtais b'fhacthas di nach gcalcfadh an neascóid bhróin a bhí i mbéal a cléibh arís. Níor fhéad sí a rá le Mairín ach go mba mhaith a shaothródh sí é; go raibh súil aice go bhfaighidís aimsir bhreá ar an bhfarraige; agus ar a bhfаса sí riamh a pictiúr a thógáil thall agus é a chur abhaile.

 

‘Mo leanbh ‘s mo lao thú,’ arsa sise, agus scioch sí cuileoigín chlúmhaí de shlinneán an chóta agus bhain sí liocadh driopásach as bileog an hata, ach gur chuir an iníon a cóir féin air arís ar an toirt. Agus i ndiaidh smearamharc a thabhairt ar fud an tí bhí sí faoi réir lena imeacht.

 

Thosaigh an jaunt ag tornáil leis go corrach ar bhóithrín aistreánach an bhaile agus an mathshlua, idir fhir, mhná agus pháistí, ina dhiaidh aniar. Ní raibh de shamhail acu ach cóisir íobairte: an jaunt ar tosach mar charn losctha, púireanna tobac na bhfear ag cónaí in aer soineanta na maidine fómhair ar nós túisthoite, agus Máirín lena feisteas cuideáin agus lena ceannaghaidh lasúnta mar bheadh draoi na toirbhearta ann.

 

Shiúil an mháthair bonn ar aon leis an iníon agus thairg an súsa a iompar di, ach sciob Bríd Shéamais é agus d’iompair sí féin é. Bhí rún ag an máthair an iníon a bheith faoina mullóg féin aici den gheábh deiridh seo, ach chuaigh Citín agus Mairéad seo aici féin ina barr uirthi arís. Ansin bhrúigh na gearrchailí uile go léir ina timpeall, cuid acu ag sioscadh go gealgháireach, cuid acu a raibh an oiread cumha acu ina diaidh is nach bhfaighidís óna gclaonta mórán a rá, agus tuilleadh a raibh buaireamh orthu nach ina bróga nó ag dul ina bail a bhí siad féin. Ba láidir má ďfhan cumha ar bith ar an máthair anois, leis an bhfaltanas a tháinig aici don bhrotainn seo ar mhian leo a hiníon a scuabadh uaithi sula raibh sí oiread is as a hamharc. Bhí sí i bhfaltanas leis an jaunt freisin. Bhí an oiread siúil faoi is dá mba ‘fuadach géar na cille’ a bheadh sé a thabhairt do chorp. Dar léi féin ba é an trunc a bhí gróigthe ar an gcrannóg agus finne déise ina chuid adhmaid faoi ghaetha na gréine óighe a bhí ag cur broide an bhuanaí sa gcapall. Níor fhan focal den chaint aici...

 

Bhí luisne mhoiglí ón ngrian nach raibh ach ina suí. Drandail gháire ar na críocha agus ar na clochair. An coinleach taltaithe sna póicíní fánánacha stalcánta, cosúil le mullach Shamson eicínt a mbeadh deimheas Delilah tar éis a dhul air. Gleoiteog a bhí i ndiaidh an chalaidh a fhágáil ag treabhadh scríbe gile le cóir siar an Caoláire. D’fhéach Máirín ar ais ar an teach ó Ard Aille an Chuilinn, arae bheadh sé féin agus caidhlín tithe an bhaile faoi gcuairt ó léargas uirthi ní ba mhó.

 

Ba gheall le fáithim ghreamúis na hAimsire Caite agus na hAimsire Fáistiní an stráca dromannach, san áit a raibh díon úr na bliana anuraidh ag breith ar an seandíon dubh dreoite. Agus bhí gotha an tsuain ar an mbaile arís, ar nós is dá mbeadh sé gan a dhéanamh ach dúiseacht ar feadh ala an chloig le smugairle a theilgean sa bhfarraige mhór, go bhféadfadh an ghleoiteog cis ar easair a dhéanamh dó fúithi...

 

Sheas an jaunt ag ceann an bhóithrín. Rinne na daoine bruscán cruinn i mbéal bhóthar an rí, i riocht is go mba ar éigin a bhí ligean ar bith ag an máthair ar an iníon. Bhí sí báite sna daoine. Ní raibh inti féin ach cloch éidreorach sa leacht. Ba é an cás céanna di é gan gaol ná páirt a bheith aici léi. Thar is riamh, ba mhór léi anois é do Chitín agus do Mhairéad a bhí le dhul don Ghealchathair le Máirín. Ar thionscailt don phógadh ba gheall iad na mná le dioscán sclamhairí ar thí creiche. Bhrúdar suas chuig a hiníon go míchéatach, d’fháisceadar a lámh, agus sciobadar póga uaithi i mbéal a chéile ar nós plód druideacha ar chosamar. Chroith na fir lámha léi go giorraisc cúthail, mar a bheidís ag rá gurbh é an t-aon chás amháin é; agus má ba rud é a bhí rompu go raibh ar eire acu é a chur díobh ar an dá luath is a d’fhéadfaidís. An cleas céanna a rinne Pádraigín Pháidín; ach, níorbh é fearacht na bhfear eile é, d’ardaigh sé a cheann oiread na fríde, nó gur bhraith an mháthair súile na díse i nglas ina chéile in imeacht ala an chloig...

 

Ba é uain na máthar é ar deireadh thiar. Níor phóg sí a hiníon ó a bhí sí ina páiste cheana. Ach chinn uirthi mórán de chumha ná de chrá a croí a chur sa bpóg, ainneoin go raibh a béal spalptha dá huireasa. Nár thug sí póg do gach uile dhuine? Nach bhfuair gach uile dhuine tús pógtha agus deornta uirthi uaithi féin. Póg fhuar leamh a bhí i bpóg na hiníne, ar nós is dá mbeadh an chlimirt bainte di ag gach is a raibh ag blaismínteacht cheana léi. Bhí a colainn fuar, freisin – fuar míthéagrach mar a bheadh síogaí ón mbruíon. Is éard a chuir an phóg ó rath ar fad uirthi nár fhéad sí súil a thógáil den trunc a bhí geall le ag cur cogair ina cluais: ‘Ní fhuasclóidh aon bhéal saolta geasa póige an neach sí arb í a chluain an só, an fhánaíocht agus an dearmad; agus arb í a bhruíon an gréasán óir a fhíos mianta na hóige as na gaetha gréine ar na cnoic ghlasa i bhfad ó láthair...’

 

Bhí Máirín thuas ar an jaunt anois. Mairéad ina suí lena hais, Citín ar an leathchaoin eile i dteannta an tiománaí, agus Pádraigín Pháidín ag daingniú an trunc eatarthu ar an gcrannóg. Don mháthair is éard a mheabhraigh siad – an trunc mallaithe, Mairéad a bhí ag tnúthán lena paisinéireacht ar luas, agus Pádraigín Pháidín a bhí ar bís a dhul go Meiriceá agus a hiníon a phósadh – tríonóid áibhirseoirí ag cur pioraíocha ar a céadghin agus ar a cuid den saol...

 

Bhí Pádraigín críochnaithe anois agus na daoine ag teannadh i leataobh le réiteach a thabhairt don chapall. D’ionsaigh na mná orthu ag snogaíl agus d’ardaigh an tsnogaíl ina huaill ghártha nach raibh de chumha inti ach an glór agus na deora, dar leis an máthair. Fiú is só an chaointe ina haonraic ní fhágfaidís aici féin féin. Agus níor ghoil sí deoir . . .

 

‘Feicfidh mé thú roimh chúig bliana,’ arsa sise, de ghlór neamhdhiongbhálta, agus ní bheadh aon ghair aici a súile a ardú ar shúile a hiníne ar bhás an domhain.

 

‘Feicfidh,’ a deir an iníon trína meacan goil den charr a bhí anois ag gluaiseacht. Ach dúirt croí na máthar chomh maith lena ciall anois nach bhfeicfeadh. Ba thúisce a d’fheicfeadh Pádraigín Pháidín í agus gearrchailí an bhaile agus a clann féin, go dtí fiú agus an leanbh a bhí faoina broinn... В’fheasach don mháthair nach raibh inti ach céadghearrcach an áil a bhí ar imirce go Críocha an tSamhraidh agus an tSó: an Ghé Fhiáin nach bhfillfeadh ar an bhfara ducháis go deo deo...

Leave a comment

 

Search form

Archives

  • February 2015 (36)
  • March 2019 (3)
  • April 2019 (1)
  • May 2019 (54)
  • June 2019 (2)
  • August 2019 (10)
  • September 2019 (1)
  • October 2019 (2)
  • January 2020 (15)
  • February 2020 (2)
  • March 2020 (36)
  • April 2020 (26)
  • May 2020 (26)
  • June 2020 (11)
  • August 2020 (1)
  • October 2020 (1)
  • November 2020 (4)
  • December 2020 (5)
  • March 2021 (4)
  • July 2021 (1)
  • August 2021 (3)
  • January 2022 (1)

Popular Posts

  • January 11, 22

    Black Milk exhibition *finally* comes to Galway

  • November 12, 20

    Presidential Award for Mitsuko Ohno

  • November 03, 20

    Translating the Neighbourhood

ABOUT NUI GALWAY

Founded in 1845, we've been inspiring students for 170 years. NUI Galway has earned international recognition as a research-led university with a commitment to top quality teaching.

Harp Logo Athena Swan Bronze Award

CONTACT

National University of Ireland
Galway, 
University Road,
Galway, Ireland
H91 TK33
T. +353 91 524411

Stay informed on our latest news!

©2018 National University of Ireland, Galway. All Rights Reserved.