Syrena w szpitalu
Kiedy się obudziła, odkryła,
że jej rybi ogon
zniknął bez śladu,
ale w łóżku leżały
dwa długie, zimne dzyndzle.
Wyglądały jak pasma glonów
lub kawałki szynki.
„Jak nic
robią sobie jaja,
w końcu jest sylwester.
Połowa personelu pijana jak bela,
procenty ścięły ich z nóg,
a druga połowa
stroi sobie żarty.
Jak by nie było,
to już przegięcie”.
Z tą myślą prasnęła
dwoma dzyndzlami za drzwi.
No i właśnie tego
wciąż nie może pojąć:
czemu za nimi poleciała
i runęła do góry tyłkiem…
W jaki sposób była złączona
z tymi dwoma dzyndzlami
i jak one były połączone
z nią.
Pielęgniarka pierwsza puściła do niej oko
i dała znać, co jest co.
„Tu masz doczepioną jedną nogę,
a z tej strony drugą.
Jedna noga, dwie nogi…
Jed-na i dru-ga…
Teraz pora się nauczyć,
jak się na nich chodzi”.
Zastanawiam się, czy przez te długie miesiące,
które potem nastały,
jej serce się ugięło
podobnie jak łuk,
łuk jej podbicia.
Syrena i pewne słowa
Pod żadnym pozorem nie wspominaj przy niej słowa „woda”
ani niczego, co trąci morzem –
„fala”, „przypływ”, „grzywacz”, „ocean”, „morska toń”.
Woli po stokroć zamyślić się nad nadejściem mrozu w środku lata
niż usłyszeć o łodziach, połowach, drygach lub okrężnicach, klatkach na homary.
Wie o ich istnieniu, naturalnie.
Wie, że ludzie
mają z nimi do czynienia.
Myśli, że jeśli zakryje uszy i odwróci głowę,
uwolni się od nich
i nigdy już nie usłyszy głośnego rżenia kelpie lub hippokampa,
który w otchłani nocy uprzytamnia jej, że łączą ich więzy krwi,
sprowadzając tym na nią atak gęsiej skórki i zlewne poty
we śnie twardym jak kamień.
Niczego tak bardzo nie znosi,
jak tych reminiscencji podwodnego życia,
które wiodła, zanim rozpoczęła nowy rozdział na suchym lądzie.
Całkowicie zaprzecza,
że kiedykolwiek miała cokolwiek wspólnego
z wodą. „Nigdy mnie nie obchodziły
dawne przesądy ani żadne stare tradycje.
Świeże powietrze, wiedza, światło nauki
– to wszystko, o czym marzyłam”.
Mnie tam by było wszystko jedno, gdyby nie fakt,
że to właśnie ja
zdemaskowałam jej konfabulacje.
Na Wydziale Irlandzkiego Folkloru
Uniwersytetu Dublińskiego
w Kolekcji Szkolnej znajduje się cały manuskrypt
sporządzony przez nią,
spisany w wodzie, na długim zwoju listownicy,
płetwą płaszczki, która służyła za pióro.
Można w nim znaleźć trzynaście długich opowieści
i piśmienniczą drobnicę, a także
zaklęcia, dawne modlitwy, zagadki i tym podobne.
Spisane od ojca i babki
w głównej mierze.
Odmawia uznania ich istnienia, by w końcu oznajmić:
„Nauczyciel zadał nam to jako pracę domową,
w podstawówce – wieki temu.
Musieliśmy to zrobić”.
Prędzej jej krew bryźnie z nosa
niż przyzna się, że przyłożyła do tego płetwę.
Znikomy trop
Można by spędzić całe życie,
podsłuchując syrenę
i wcale nie wpaść na trop,
skąd tak naprawdę pochodzi.
Pewnego jesiennego dnia
natknęłam się
na nią i jej dziecko,
które próbowała utulić pod chustą.
„Nie jesteś turkusowym szczenięciem foki.
Nie jesteś szarym pisklęciem mewy siodłatej.
Nie jesteś wydrzątkiem. Ani też cielęciem
smukłej bezrogiej krowy”.
Taką oto śpiewała kołysankę
lecz przerwała raptownie.
Z miejsca zdała sobie sprawę,
że ktoś jest w pobliżu.
Miałam nieodparte poczucie, że spłoszyło ją
przede wszystkim moje nasłuchiwanie.
Ponadto oddaliłam się z wrażeniem,
że kołysanka, mówiąc delikatnie, trąci morzem.
An Mhurúch san Ospidéal
Dhúisigh sí
agus ní raibh a heireaball éisc ann
níos mó
ach istigh sa leaba léi
bhí an dá rud fada fuar seo.
Ba dhóigh leat gur gaid mhara iad
nó slaimicí feola.
‘Mar mhagadh atá siad
ní foláir,
Oíche na Coda Móire.
Tá leath na foirne as a meabhair
le deoch
is an leath eile acu
róthugtha do jokeanna.
Mar sin féin is leor an méid seo,’
is do chaith sí an dá rud
amach as an seomra.
Ach seo í an chuid
ná tuigeann sí –
conas a thit sí féin ina ndiaidh
‘cocs-um-bo-head’.
Cén bhaint a bhí
ag an dá rud léi
nó cén bhaint a bhí aici
leosan?
An bhanaltra a thug an nod di
is a chuir í i dtreo an eolais –
‘Cos í seo atá ceangailte díot
agus ceann eile acu anseo thíos fút.
Cos, cos eile,
a haon, a dó.
Caithfidh tú foghlaim
conas siúl leo.’
Ins na míosa fada
a lean
n’fheadar ar thit a croí
de réir mar a thit
trácht na coise uirthi,
a háirsí?
An Mhurúch agus Focail Áirithe
Ná luaigh an focal ‘uisce’ léi
nó aon ní a bhaineann le cúrsaí farraige –
‘tonn’, ‘taoide’, ‘bóchna’, ‘muir’, nó ‘sáile’.
Ní lú léi an sioc samhraidh ná trácht a chlos
ar iascach, báid, saighní trá nó traimile, potaí gliomach.
Tá’s aici go maith go bhfuil a leithéidí ann
is go mbíonn gíotáil éigin a bhaineas leo
ar siúl ag daoine eile.
Ceapann sí má dhúnann sí a cluasa is má chasann sí a ceann
go mbeidh sí saor orthu
is ná cloisfidh sí búir dhúr an eich uisce
ag fógairt gaoil shíoraí léi go doimhin san oíche,
amach trí lár a codladh uirthi.
Níl aon namhaid eile aici
ach an saol fó-thoinn a chleacht sí
sarar iontaigh sí ar a hathshaol ar an míntír
a chur i gcuimhne dhi. Séanann sí ó bhonn
go raibh oiread is cac snioga de bhaint aici leis
aon am. ‘Ní raibh aon tsuim riamh agam
sna piseoga sin, nó in aon sórt seanaimsearachta.
Aer, eolas, solas gléineach na heolaíochta
Is ea a shantaíos-sa.’
Ba chuma liom ach go bhfuaireas-sa amach
san eitheach í.
Istigh sa Roinn le Béaloideas Éireann,
tá lámhscríbhinní iomlán de Bhailiúchán na Scol
breactha óna láimh,
scríte in uisce, le clipe de sciathán rotha,
ar scothóg feamainne mar phár.
Tá trí cinn déag de scéalta fada
agus smutaíocha de chinn eile, i dteannta le
horthaí, seanpháidreacha, tomhaiseanna agus aroile
le tabhairt faoi ndeara ann.
Óna hathair is óna máthar chríonna is mó
a thóg sí síos iad.
Diúltaíonn sí glan dó – ‘An máistir
a thug mar obair bhaile dhúinn é fadó
thiar sa bhunscoil. Chaitheamair é a dhéanamh.
Ní raibh aon dul as againn.’
Cháithfeadh sí fuil shróine
sara mbeadh sí riamh admhálach ina thionscnamh.
Cuimhne an Uisce
Uaireanta nuair a bhíonn a hiníon
sa seomra folctha
ag glanadh a fiacla le slaod tiubh
is le sód bácála,
tuigtear di go líonann an seomra suas
le huisce.
Tosnaíonn sé ag a cosa is a rúitíní
is bíonn sé ag slibearáil suas is suas arís
thar a másaí is a cromáin is a básta.
Ní fada
go mbíonn sé suas go dtí na hioscaidí uirthi.
Cromann sí síos ann go minic ag piocadh suas
rudaí mar thuáillí láimhe nó céirteacha
atá ar maos ann.
Tá cuma na feamnaí orthu –
na scothóga fada ceilpe úd a dtugaidís
‘gruaig mhaighdean mhara’ nó ‘eireabaill mhadraí rua’ orthu.
Ansan go hobann téann an t-uisce i ndísc
is ní fada
go mbíonn an seomra iomlán tirim arís.
Tá strus uafásach
ag roinnt leis na mothúcháin seo go léir.
Tar éis an tsaoil, níl rud ar bith aici
chun comparáid a dhéanamh leis.
Is níl na focail chearta ar eolas aici ar chor ar bith.
Ag a seisiún síciteiripeach seachtainiúil
bíonn a dóthain dua aici
ag iarraidh an scéal aisteach seo a mhíniú
is é a chur in iúl i gceart
don mheabhairdhochtúir.
Níl aon téarmaíocht aici,
ná téarmaí tagartha
ná focal ar bith a thabharfadh an tuairim is lú
do cad é ‘uisce’.
‘Lacht trédhearcach’, a deir sí, ag déanamh a cruinndíchill.
‘Sea’, a deireann an teiripí, ‘coinnibh ort!’
Bíonn sé á moladh is á gríosadh chun gnímh teangan.
Deineann sí iarracht eile.
‘Slaod tanaí’, a thugann sí air,
í ag tóraíocht go cúramach i measc na bhfocal.
‘Brat gléineach, ábhar silteach, rud fliuch.’
Leide Beag
Dá gcaithfeá faid do mharthana iomláin’
ag cúléisteacht leis an murúch
b’fhéidir go bhfaighfeá leide beag anseo is ansiúd
cárbh as di. Thángas-sa aniar aduaidh
uirthi lá fómhair is a naíonán
á bréagadh faoina seál aici.
‘Ní tú éan gorm na mbainirseach,
ní tú gearrcach glas na gcaobach,
ní tú coileán an mhadra uisce,
ní tú lao na maoile caoile’,
an suantraí a bhí á chanadh aici
ach do stop sí suas láithreach bonn
chomh luath is a thuig sí
duine eile a bheith ar an bport.
Tuigeadh dom gur ghlac sí náire
i dtaobh é bheith cloiste agam in aon chor.
Tuigeadh domh chomh maith go raibh blas an-láidir
den bhfarraige air mar shuantraí ar an gcéad scór.
Syrena w szpitalu
Kiedy się obudziła, odkryła,
że jej rybi ogon
zniknął bez śladu,
ale w łóżku leżały
dwa długie, zimne dzyndzle.
Wyglądały jak pasma glonów
lub kawałki szynki.
„Jak nic
robią sobie jaja,
w końcu jest sylwester.
Połowa personelu pijana jak bela,
procenty ścięły ich z nóg,
a druga połowa
stroi sobie żarty.
Jak by nie było,
to już przegięcie”.
Z tą myślą prasnęła
dwoma dzyndzlami za drzwi.
No i właśnie tego
wciąż nie może pojąć:
czemu za nimi poleciała
i runęła do góry tyłkiem…
W jaki sposób była złączona
z tymi dwoma dzyndzlami
i jak one były połączone
z nią.
Pielęgniarka pierwsza puściła do niej oko
i dała znać, co jest co.
„Tu masz doczepioną jedną nogę,
a z tej strony drugą.
Jedna noga, dwie nogi…
Jed-na i dru-ga…
Teraz pora się nauczyć,
jak się na nich chodzi”.
Zastanawiam się, czy przez te długie miesiące,
które potem nastały,
jej serce się ugięło
podobnie jak łuk,
łuk jej podbicia.
Syrena i pewne słowa
Pod żadnym pozorem nie wspominaj przy niej słowa „woda”
ani niczego, co trąci morzem –
„fala”, „przypływ”, „grzywacz”, „ocean”, „morska toń”.
Woli po stokroć zamyślić się nad nadejściem mrozu w środku lata
niż usłyszeć o łodziach, połowach, drygach lub okrężnicach, klatkach na homary.
Wie o ich istnieniu, naturalnie.
Wie, że ludzie
mają z nimi do czynienia.
Myśli, że jeśli zakryje uszy i odwróci głowę,
uwolni się od nich
i nigdy już nie usłyszy głośnego rżenia kelpie lub hippokampa,
który w otchłani nocy uprzytamnia jej, że łączą ich więzy krwi,
sprowadzając tym na nią atak gęsiej skórki i zlewne poty
we śnie twardym jak kamień.
Niczego tak bardzo nie znosi,
jak tych reminiscencji podwodnego życia,
które wiodła, zanim rozpoczęła nowy rozdział na suchym lądzie.
Całkowicie zaprzecza,
że kiedykolwiek miała cokolwiek wspólnego
z wodą. „Nigdy mnie nie obchodziły
dawne przesądy ani żadne stare tradycje.
Świeże powietrze, wiedza, światło nauki
– to wszystko, o czym marzyłam”.
Mnie tam by było wszystko jedno, gdyby nie fakt,
że to właśnie ja
zdemaskowałam jej konfabulacje.
Na Wydziale Irlandzkiego Folkloru
Uniwersytetu Dublińskiego
w Kolekcji Szkolnej znajduje się cały manuskrypt
sporządzony przez nią,
spisany w wodzie, na długim zwoju listownicy,
płetwą płaszczki, która służyła za pióro.
Można w nim znaleźć trzynaście długich opowieści
i piśmienniczą drobnicę, a także
zaklęcia, dawne modlitwy, zagadki i tym podobne.
Spisane od ojca i babki
w głównej mierze.
Odmawia uznania ich istnienia, by w końcu oznajmić:
„Nauczyciel zadał nam to jako pracę domową,
w podstawówce – wieki temu.
Musieliśmy to zrobić”.
Prędzej jej krew bryźnie z nosa
niż przyzna się, że przyłożyła do tego płetwę.
Znikomy trop
Można by spędzić całe życie,
podsłuchując syrenę
i wcale nie wpaść na trop,
skąd tak naprawdę pochodzi.
Pewnego jesiennego dnia
natknęłam się
na nią i jej dziecko,
które próbowała utulić pod chustą.
„Nie jesteś turkusowym szczenięciem foki.
Nie jesteś szarym pisklęciem mewy siodłatej.
Nie jesteś wydrzątkiem. Ani też cielęciem
smukłej bezrogiej krowy”.
Taką oto śpiewała kołysankę
lecz przerwała raptownie.
Z miejsca zdała sobie sprawę,
że ktoś jest w pobliżu.
Miałam nieodparte poczucie, że spłoszyło ją
przede wszystkim moje nasłuchiwanie.
Ponadto oddaliłam się z wrażeniem,
że kołysanka, mówiąc delikatnie, trąci morzem.
An Mhurúch san Ospidéal
Dhúisigh sí
agus ní raibh a heireaball éisc ann
níos mó
ach istigh sa leaba léi
bhí an dá rud fada fuar seo.
Ba dhóigh leat gur gaid mhara iad
nó slaimicí feola.
‘Mar mhagadh atá siad
ní foláir,
Oíche na Coda Móire.
Tá leath na foirne as a meabhair
le deoch
is an leath eile acu
róthugtha do jokeanna.
Mar sin féin is leor an méid seo,’
is do chaith sí an dá rud
amach as an seomra.
Ach seo í an chuid
ná tuigeann sí –
conas a thit sí féin ina ndiaidh
‘cocs-um-bo-head’.
Cén bhaint a bhí
ag an dá rud léi
nó cén bhaint a bhí aici
leosan?
An bhanaltra a thug an nod di
is a chuir í i dtreo an eolais –
‘Cos í seo atá ceangailte díot
agus ceann eile acu anseo thíos fút.
Cos, cos eile,
a haon, a dó.
Caithfidh tú foghlaim
conas siúl leo.’
Ins na míosa fada
a lean
n’fheadar ar thit a croí
de réir mar a thit
trácht na coise uirthi,
a háirsí?
An Mhurúch agus Focail Áirithe
Ná luaigh an focal ‘uisce’ léi
nó aon ní a bhaineann le cúrsaí farraige –
‘tonn’, ‘taoide’, ‘bóchna’, ‘muir’, nó ‘sáile’.
Ní lú léi an sioc samhraidh ná trácht a chlos
ar iascach, báid, saighní trá nó traimile, potaí gliomach.
Tá’s aici go maith go bhfuil a leithéidí ann
is go mbíonn gíotáil éigin a bhaineas leo
ar siúl ag daoine eile.
Ceapann sí má dhúnann sí a cluasa is má chasann sí a ceann
go mbeidh sí saor orthu
is ná cloisfidh sí búir dhúr an eich uisce
ag fógairt gaoil shíoraí léi go doimhin san oíche,
amach trí lár a codladh uirthi.
Níl aon namhaid eile aici
ach an saol fó-thoinn a chleacht sí
sarar iontaigh sí ar a hathshaol ar an míntír
a chur i gcuimhne dhi. Séanann sí ó bhonn
go raibh oiread is cac snioga de bhaint aici leis
aon am. ‘Ní raibh aon tsuim riamh agam
sna piseoga sin, nó in aon sórt seanaimsearachta.
Aer, eolas, solas gléineach na heolaíochta
Is ea a shantaíos-sa.’
Ba chuma liom ach go bhfuaireas-sa amach
san eitheach í.
Istigh sa Roinn le Béaloideas Éireann,
tá lámhscríbhinní iomlán de Bhailiúchán na Scol
breactha óna láimh,
scríte in uisce, le clipe de sciathán rotha,
ar scothóg feamainne mar phár.
Tá trí cinn déag de scéalta fada
agus smutaíocha de chinn eile, i dteannta le
horthaí, seanpháidreacha, tomhaiseanna agus aroile
le tabhairt faoi ndeara ann.
Óna hathair is óna máthar chríonna is mó
a thóg sí síos iad.
Diúltaíonn sí glan dó – ‘An máistir
a thug mar obair bhaile dhúinn é fadó
thiar sa bhunscoil. Chaitheamair é a dhéanamh.
Ní raibh aon dul as againn.’
Cháithfeadh sí fuil shróine
sara mbeadh sí riamh admhálach ina thionscnamh.
Cuimhne an Uisce
Uaireanta nuair a bhíonn a hiníon
sa seomra folctha
ag glanadh a fiacla le slaod tiubh
is le sód bácála,
tuigtear di go líonann an seomra suas
le huisce.
Tosnaíonn sé ag a cosa is a rúitíní
is bíonn sé ag slibearáil suas is suas arís
thar a másaí is a cromáin is a básta.
Ní fada
go mbíonn sé suas go dtí na hioscaidí uirthi.
Cromann sí síos ann go minic ag piocadh suas
rudaí mar thuáillí láimhe nó céirteacha
atá ar maos ann.
Tá cuma na feamnaí orthu –
na scothóga fada ceilpe úd a dtugaidís
‘gruaig mhaighdean mhara’ nó ‘eireabaill mhadraí rua’ orthu.
Ansan go hobann téann an t-uisce i ndísc
is ní fada
go mbíonn an seomra iomlán tirim arís.
Tá strus uafásach
ag roinnt leis na mothúcháin seo go léir.
Tar éis an tsaoil, níl rud ar bith aici
chun comparáid a dhéanamh leis.
Is níl na focail chearta ar eolas aici ar chor ar bith.
Ag a seisiún síciteiripeach seachtainiúil
bíonn a dóthain dua aici
ag iarraidh an scéal aisteach seo a mhíniú
is é a chur in iúl i gceart
don mheabhairdhochtúir.
Níl aon téarmaíocht aici,
ná téarmaí tagartha
ná focal ar bith a thabharfadh an tuairim is lú
do cad é ‘uisce’.
‘Lacht trédhearcach’, a deir sí, ag déanamh a cruinndíchill.
‘Sea’, a deireann an teiripí, ‘coinnibh ort!’
Bíonn sé á moladh is á gríosadh chun gnímh teangan.
Deineann sí iarracht eile.
‘Slaod tanaí’, a thugann sí air,
í ag tóraíocht go cúramach i measc na bhfocal.
‘Brat gléineach, ábhar silteach, rud fliuch.’
Leide Beag
Dá gcaithfeá faid do mharthana iomláin’
ag cúléisteacht leis an murúch
b’fhéidir go bhfaighfeá leide beag anseo is ansiúd
cárbh as di. Thángas-sa aniar aduaidh
uirthi lá fómhair is a naíonán
á bréagadh faoina seál aici.
‘Ní tú éan gorm na mbainirseach,
ní tú gearrcach glas na gcaobach,
ní tú coileán an mhadra uisce,
ní tú lao na maoile caoile’,
an suantraí a bhí á chanadh aici
ach do stop sí suas láithreach bonn
chomh luath is a thuig sí
duine eile a bheith ar an bport.
Tuigeadh dom gur ghlac sí náire
i dtaobh é bheith cloiste agam in aon chor.
Tuigeadh domh chomh maith go raibh blas an-láidir
den bhfarraige air mar shuantraí ar an gcéad scór.
